بغض در گلو
رضا اصفهاني‌زاده
يك‌سال از قتل داريوش مهرجويي فيلمساز، نويسنده و مترجم و همسرش وحيده محمدي‌فر نويسنده برخي آثار او گذشت. حادثه‌اي تلخ كه جامعه فرهنگي و هنري را در بهت و شوك فرو برد و همچنان متاثر ساخته است. چه كسي جرات خاموش كردن صدايي را داشته كه نقش مهمي در شكل‌گيري موج نو سينماي ايران داشته و سال‌ها آوازه آن را به گوش جهان رسانده بود؟ اين قتل پرسش‌هاي بسياري را در خصوص امنيت و وضعيت هنرمندان و روشنفكران در جامعه مطرح كرد. مهرجويي در طول عمر پربار هنري خود با تلفيق سينما و ادبيات اقتباس آزاد از نويسندگان كلاسيك ايران و جهان با ساختارهايي از رئاليسم تا نمادگرايي و متاثر از مكاتب فلسفي در زندگي با لحن و سبكي در فرهنگ ايراني با مفاهيم جهاني را در فيلم‌هايش مي‌توان به وضوح ديد. براي درك بهتر مي‌توان به فيلم گاو، دايره مينا، سارا و هامون كه شايد مشهورترين فيلم بعد از انقلاب كه نقطه عطف كارنامه مهرجويي است، اشاره كرد. هوشمندي در هر فريم فيلم‌هايش از پتانسيل روانكاوي سينما، تمركز به جزيياتي در داستان‌هايش، تحليل عشق، رنج تا استيصال انسان در عرصه اجتماع موضوعات محوري آثار او بودند. جزيياتي كه بدون سينما ممكن است مورد توجه قرار نگيرد و فراتر از سرگرمي باشد و به ابزاري براي انديشيدن و پرسشگري تبديل شود، اما اگر با دقت به سير فيلمسازي مهرجويي نظاره كنيم، فيلم‌هاي او آينه‌اي از جامعه ايران هستند و به ما كمك مي‌كنند تا مسائل زنان را بهتر درك كنيم. زن و نقش‌آفريني آنها عنصر تزييني است كه براي پيشبرد داستان به تصوير نمي‌كشد، تلاش مهرجويي رسيدن به عمق شخصيت زنان با آگاهي و بينش در دنياي مدرن است كه با وجود سنت‌ها و قيد و بندهاي جامعه مردسالار مبارزه مي‌كند، بانو، سارا، پري، ليلا، نمونه‌هاي بارزي از اين رويكردها هستند و به نحوي به بحران هويت زنان مي‌پردازند. شخصيت‌هاي مقاوم كه براي پيدا كردن جايگاه خود ايستادگي مي‌كنند تا به حقوق‌شان دست يابند. آخرين اثر داريوش مهرجويي داستان دختري است كه علاقه به موسيقي دارد، اما با موانع اجتماعي و فرهنگي روبه‌رو است و از اين طريق اعتراض مهرجويي به محدوديت‌هاي موجود مي‌پردازد وگرچه مشكلاتي براي نمايش لامينور به وجود آمد كه باعث اعتراض مهرجويي به وضعيت اكران فيلمش در كارنامه او ماندگار شد، نهايت فيلم‌هاي به ياد ماندني مهرجويي با گذشت زمان ارزش بيشتري پيدا مي‌كنند، آثاري كه درس زندگي و عشق را با همسرش به اشتراك گذاشته است. ياد و نام‌شان گرامي باد.