هركسي كار خودش، آتش...
بهروز مرباغي
يكي از نشانه‌هاي بلوغ مدني جوامع، شناخت افراد نسبت به وظايف و اختيارات خود است. مثلا، وظيفه مديريت يك باشگاه فرهنگي- ورزشي ارتقاي نشاط جامعه نيست. وظيفه اين مدير آن است كه امور اقتصادي باشگاه را رتق و فتق كند، بدهي بالا نياورد، اموال و اثاثيه آن را حفاظت كند و در مذاكرات و گفت‌وگوها صاحب منطق و مباني نشان دهد. شعار دادن و توسل جستن به وظايف ديگران او را از راه به در مي‌كند و از انجام وظايف اصلي‌اش باز مي‌دارد. بالابردن نشاط اجتماعي وظيفه‌اي حاكميتي است و راهكارها و امكانات خاص خود را مي‌طلبد. به عنوان نمونه، وظيفه آموزش و پرورش، دانشگاه و نهادها و وزارتخانه‌هاي فرهنگي و اجتماعي است كه با راهبردهاي دقيق و علمي موجب اميد و نشاط مردم باشند. بنابراين براي تحقق اهداف مدني و اجتماعي بايد حيطه وظايف مردم و حكومت تعريف شود. حالا، موضوع بحث ما محله و شهر است. اهالي يك محله و شهر بايد قبول كنند وظيفه‌شان آني نيست كه به عهده حاكميت است. مردم وظيفه تبديل محله و شهر خود به «ام‌القرا» را ندارند. حتي نهادهايي چون شوراهاي شهري هم چنين وظيفه‌اي ندارند. وظيفه مردم و سازمان‌هاي مردم‌نهاد ارتقاي سليقه عمومي در حفاظت و نگهداري شهر و مواريث آن است. وظيفه اين نوع نهادها آن است كه مردم را علاقه‌مند به داشته‌هاي خود كنند. وظيفه‌شان آن است كه اختلاف درون‌محله‌اي را در حد محله محدود كنند و راه دادگاه را به روي در و همسايه باز نكنند. وظيفه اهالي محله و سازمان‌هاي محله‌اي آن است كه پاكيزگي كالبدي و رفتاري محله را رصد كنند و هر روز بر شادابي در و پيكر و كوچه و بازار محله بيفزايند. وظيفه اهالي و سازمان‌هاي محله‌اي آن است كه ارتباط منطقي و واقعي با مديريت شهر برقرار كنند و تبديل به بازوي نظارتي آن شوند. وظيفه اهالي و سازمان‌هاي محله‌اي اين نيست كه هر روز بر مطالبات و تقاضاهاي غير واقعي مردم دامن بزنند و مردم و مديريت را رودرروي هم قرار دهند. وظيفه اين نوع سازمان‌ها آن است كه مديريت شهر را از اداره و سامان‌يابي محله مطمئن سازند تا آن نهادها به وظايف حاكميتي خود بپردازند. مديريت شهر موظف است زيرساخت‌هاي شهري را براي مردم فراهم كند. از مردم انتظار نمي‌رود ضامن امنيت محله باشند. وظيفه حاكميت است كه امنيت و ايمني محله‌ها را تامين كند و وظايفي از اين دست. خلاصه آنكه بهترين راه براي تحقق هدف‌ها و برنامه‌ها آن است كه حوزه و حيطه وظايف مردم و مديريت تعريف درست داشته باشد و هر يك از اين دو در حوزه موظف خودش فعال باشد. نه به بهشت بردن اهالي محله وظيفه سازمان مردم‌نهاد محله‌اي است، نه دخالت در وظايف شورا يا شوراياري واقعي محله وظيفه مديريت. امور كلان ملي و منطقه‌اي در حوزه مديريت است و تداوم زندگي آرام و مودت‌آميز محله‌اي در حوزه وظايف اهالي.
معمار و مدرس دانشگاه