يادداشتي بر اپراي عروسكي مولوي به كارگرداني بهروز غريبپور
اجرايي درخشان در هنر اپراي ايران
سجاد پورقناد
تلاش ايرانيان براي خلق اپرا به سال ۱۲۹۹ با اجراي اپرت «رستاخيز شهرياران ايران» ساخته ميرزاده عشقي برميگردد كه در آن كمتر نشاني از موسيقي اركستري و سنتهاي اپرايي بود. با ساخته شدن تالار رودكي (تالار وحدت كنوني) اولين اپراهاي ايراني توسط آهنگسازان ايراني مانند احمد پژمان، حسين دهلوي و لوريس چكناواريان ساخته شد ولي ساخته شدن اپرايي با خصوصيتهاي موسيقي و آواز ايراني سالها به آرزويي تحقق نيافتني ميمانست. در روزهاي پرالتهاب و اضطراب محرم سال هشتاد و هشت، اثري متولد شد كه سالهاست به عنوان يكي از شاهكارهاي هنر اپرا از آن ياد ميشود. با اينكه اين اپرا از همان سال اول مخاطبان و دوستداران فراواني را به سالن اجراي عروسكي آن در تالار حافظ كشاند، همچنان با هر اجراي اين اثر علاقهمندان هنر اپراي ايراني، برگزاركنندگان را مجبور به تمديد روزهاي نمايش ميكنند. اپراي مولوي دومين همكاري موفقيتآميز استاد بلامنازع تئاتر ايران بهروز غريبپور و آهنگساز بااستعداد و جوان آن روزگار بهزاد عبدي بود. اولين همكاري اين دو هنرمند مربوط به اپراي عاشورا است كه در اين اپرا، آنها براساس سنت تعزيه (كه به نوعي يك اپراي ملي، محسوب ميشود) اثري را خلق كردند كه نشانههايي از نبوغ و استعداد بهزاد عبدي در ساخت موسيقي ملي با امكانات مدرن را به اين كارگردان و نويسنده پيشكسوت نشان داد. در واقع موفقيت اين اپرا يعني اپراي عاشورا بود كه باعث شد، بهروز غريبپور آرزوي ديرينه خود را كه خلق اثري درباره زندگي مولانا جلالالدين بلخي بود، با همكاري اين آهنگساز جوان به منصه ظهور برساند. بهروز غريبپور پس از اجراهاي اوليه اپراي مولوي، اخيرا تغييراتي را هم در بعضي از صحنههاي اين اپرا ايجاد كرده است و در اجرايي كه در حال حاضر روي صحنه است، به طور مشخصي كيفيت صحنه آرايي و نورپردازي اين اثر ارتقا يافته است. بايد يادآور شد كه اجراي اين اپرا به صورت عروسكي، مشكلات اجرايي و اقتصادي خاص خود را دارد كه ازجمله آنها، محدوديت در تعداد صندليهاي اجراي آن (به دليل كوچك بودن عروسكها و عدم امكان ديد خوب مخاطبان در فاصلههاي دور به صحنه) است، از طرف ديگر كوچك بودن سالن اجراي عروسكي، باعث كمتر شدن مخاطب در اجراي هر روزه آن شده و نوع به حركت درآوردن عروسكها، هميشه موجب خستگي و آسيبهاي جسمي به بازيگردانها است. ظاهرا بهروز غريبپور در صورت تامين هزينههاي اجرا، قصد دارد اپراي خود را با عنوان «هماي همايون» كه باز نتيجه چهارمين همكاري او با بهزاد عبدي است، به صورت اجراي زنده تئاتر (غيرعروسكي) در سالن بزرگي مثل تالار وحدت به روي صحنه ببرد كه در صورت حمايت و سرمايهگذاري بخشهاي دولتي و خصوصي، اجراي اين اثر نيز ميتواند يكي از برگهاي زرين هنر اپراي ملي ايران باشد.