در روزهايي كه موضوعات منطقه‌اي افكار عمومي بسياري از ايرانيان را معطوف خود ساخته، عباس عراقچي، وزير خارجه دولت چهاردهم از آمادگي كشور براي وارد شدن به مذاكرات شرافتمندانه خبر مي‌دهد. عراقچي، وزير امور خارجه كشورمان كه براي شركت در نشست وزراي خارجه گروه D۸ به قاهره سفر كرده بود، در گفت‌وگويي با شبكه الغد درباره آمادگي ايران براي ورود به يك مذاكرات شرافتمندانه خبر داده است. مذاكراتي كه به اعتقاد بسياري از تحليلگران مي‌تواند گفتمان دولت چهاردهم در خصوص تنش‌زدايي را عملياتي کرده و فشار فزاينده تحريمي عليه ايران را كاهش بدهد. بسياري از فعالان سياسي منتظرند تا ايده تنش‌زدايي از طريق مذاكره با كشورهاي غربي، روسيه و چين محقق شود. بسياري از وعده‌هاي مسعود پزشكيان زماني عينيت پيدا مي‌كند كه زمينه كاهش تحريم‌هاي اقتصادي فراهم شود. از سوي ديگر افزايش قيمت ارز باعث شده تا قدرت خريد مردم نيز تا حد زيادي كاهش يابد و فشار اقتصادي بيشتري متوجه مردم شود. اما مذاكره شرافتمندانه‌اي كه عراقچي از آن ياد مي‌كند شامل چه ويژگي‌هايي است كه و چه شاخص‌هايي بايد داشته باشد؟ اساسا آيا اين دور از مذاكرات شباهتي به مذاكرات قبلي كه منجر به احياي برجام شد خواهد داشت يا نه؟ «اعتماد» براي يافتن پاسخ اين پرسش‌ها گفت‌وگوهايي را با سه فعال سياسي اصلاح‌طلب، ميانه‌رو و اصولگرا ترتيب داده تا ديدگاه‌هاي طيف‌هاي مختلف سياسي در ايران را پيرامون اصل مذاكره جويا شود. علي باقري، اسماعيل گرامي‌مقدم و حسين كنعاني‌مقدم، سه چهره‌اي هستند كه مخاطب پرسش‌هاي «اعتماد» قرار گرفته‌اند.
علي باقري: راديكال‌هاي داخلي به دنبال افزايش تنش بين‌المللي هستند
علي باقري، فعال سياسي اصلاح‌طلب در واكنش به صحبت‌هاي ديروز وزير امور خارجه در خصوص آمادگي ايران براي آغاز مذاكرات شرافتمندانه با طرف‌هاي مقابل مي‌گويد: «يكي از وعده‌هاي آقاي پزشكيان در ايام انتخابات رياست‌جمهوري اين بود كه در عرصه روابط بين‌الملل، ديپلماسي فعال، تنش‌زدايي و مذاكره را مبناي حركت خود قرار بدهد. اين پيش‌زمينه با شرايطي كه در منطقه به وجود آمد و حساسيت‌ها و مخاطراتي كه منطقه خاورميانه با آن مواجه شد، سياست اعلامي رييس‌جمهور را ضروري‌تر از قبل كرده است.»
باقري با اشاره به مخالفان حل مشكلات ارتباطي ايران با غرب ادامه داد: « به نظر مي‌رسد جرياناتي در منطقه هستند كه برافروخته شدن جنگ و درگيري در منطقه را عامل بقاي خود مي‌دانند، حيرت‌انگيز اينكه در داخل كشور هم اين رويكرد راديكال طرفداراني دارد. جريانات تندروي داخلي به‌شدت به دنبال درگير كردن ايران در منازعات منطقه‌اي و بين‌المللي هستند. خوشبختانه بايد گفت، مشي حاكميت و دولت پزشكيان دور كردن كشور از تنازعات زيانبار و پر آسيب براي كشور است. به هر حال اين مشي از داخل و خارج كشور در حال پيگيري است.»
اين تحليلگر سياسي در ادامه يادآور شد: «در اين شرايط جايگزين منطقي و قابل قبول تنازع، تنش‌زدايي و تلاش براي درگير كردن كشور در منازعات نظامي و ديپلماتيك، رفتن به سمت مذاكره و گفت‌وگو با طرف‌هاي مختلف در عرصه بين‌المللي است. اين سياست در دولت پزشكيان يك سطح منطقه‌اي دارد كه از دل روابط با كشورهاي منطقه تبلور مي‌يابد و يك سطح بين‌المللي و مذاكره براي پايان دادن به تحريم‌ها. حضور اخير رييس‌جمهور در مصر و مذاكرات سازنده‌اي كه با كشور ميزبان و ساير كشورهاي حاضر در اجلاس دي- 8 داشت، بخشي از سياست منطقه‌اي دولت چهاردهم است. بخش بين‌المللي و جهاني راهبرد تنش‌زدايي دولت از طريق مذاكره با كشورهاي اثرگذار و قدرت‌هاي جهاني معنا پيدا مي‌كند. كشورهايي كه ايران با آنها تنش‌هايي ريشه‌دار و قديمي دارد به خصوص امريكا در راس كشورهايي قرار دارد كه بايد براي مذاكره با آنها برنامه‌ريزي كرد.»
باقري با اشاره به اينكه مذاكرات و تفاهم‌هاي جهاني كه امريكا در آنها غايب باشد، مذاكرات و توافقات پايداري نخواهد بود، مي‌گويد: «به نظرم اينكه دولت جديد بدون لكنت و با انجام هماهنگي‌هاي لازم در سطوح بالاي حاكميتي از مذاكره صحبت مي‌كند و دامنه اين مذاكرات را در محدوده‌هاي ملتهبي که قبلا در زمره نقاط غير قابل دسترس قرار داشته، گسترش مي‌دهد، نويدبخش دستيابي دولت چهاردهم به دستاوردهاي قابل توجهي است. اين مذاكرات در صورت انجام مي‌تواند مطالبات مردم را تا حد زيادي محقق كند.»
او مي‌گويد: «قيد شرافتمندانه‌اي هم كه براي مذاكرات در نظر گرفته شده، مذاكراتي است كه مبتني بر تامين منافع ملي و حفظ هويت ايران و ايراني باشد. در مذاكرات حفظ شرافت ملي و مردم بزرگ ايران شرط اساسي و قيدي است كه دولت به آن اهتمام خواهد داشت. مجريان دستگاه سياست خارجي طي يك دهه گذشته نشان داده‌اند مذاكره‌كنندگاني هستند كه قطعا حفظ اعتبار و جايگاه رفيع كشور در مذاكرات خارجي براي آنها داراي اهميت است. اين ديپلمات‌ها اجازه نخواهند داد، ايران و ايراني مورد تحقير و تخفيف قرار بگيرد و قطعا در راستاي منافع ملي، تلاش مي‌كنند تحريم‌ها را لغو ساخته يا كاهش بدهند.»
اسماعيل گرامي مقدم: اجماع نخبگان بر انجام مذاكره با غرب تاكيد دارد
عضو شوراي مركزي حزب اعتماد ملي و يكي از تحليلگران سياسي و اقتصادي كشورمان اما از زاويه متفاوتي به بحث ضرورت آغاز مذاكرات با كشورهاي 1+5 سخن مي‌گويد. اسماعيل گرامي‌مقدم با اشاره به اينكه مردم ايران طي سال‌هاي اخير ذيل فشارهاي اقتصادي دامنه‌داري قرار دارند و بايد هرچه سريع‌تر زمينه رفع يا كاهش اين فشارها را فراهم كرد، مي‌گويد: «يكي از ريشه‌هاي اصلي بروز ناترازي‌ها در ايران به حوزه سياست خارجي بازمي‌گردد. بسياري از گرفتاری‌هاي اقتصادي فعلي ما مباحث تحريم‌ها است. اينكه امروز آقاي عراقچي از ضرورت انجام مذاكره شرافتمندانه صحبت مي‌كنند و اجماع نخبگاني هم در انجام همين ضرورت است، نشان‌دهنده اين امر است كه هرچه سريع‌تر بايد اين معادله را حل و فصل كرد.»
گرامي‌مقدم در ادامه يادآور شد: «بر كسي پوشيده نيست كه در شرايط كنوني وضعيت معيشت و رفاه خانوارهاي ايراني نامناسب است. فاصله بين درآمدها و هزينه‌ها به خودي خود گواه عميق‌تر شدن شكاف ميان هزينه‌ها و درآمدهاست. طي 2 الي 3 ماه اخير نرخ دلار به 75 هزار تومان و بالاتر افزايش يافته است.اين نوسان به اين معناست كه كالاهاي مصرفي ايرانيان نیز با افزايش روبه‌رو بوده است. در كنار افزايش نرخ ارز، خودرو نيز با افزايش حداقل 30درصدی مواجه بوده است. اين گزاره‌ها باعث كاهش قدرت خريد مردم و افزايش مشكلات آنها شده است.»
او گفت: «گفتني است بخشي از اين مشكلات در اثر نظام برنامه‌ريزي‌هاي داخلي كشور و بخش ديگر آن برآمده از فشار قابل توجه تحريم‌هاي اقتصادي است كه حل و فصل آن در گروي انجام مذاكرات با كشورهاي غربي به خصوص امريكاست. براي ايجاد بازدارندگي در برابر ريزش ارزش پول ملي، ايران بايد راه‌هاي مبادله كالا، صادرات و مبادلات مالي و بيمه‌اي را باز كند. اين اتفاق زماني رخ مي‌دهد كه ايران از ذيل تحريم‌ها خارج شود. تا زماني كه بانك‌هاي ايران، گاز، پتروشيمي، كالاهاي صادراتي كه عايدي آن به دلار يا ارزهاي خارجي است تحريم باشند، اين فشار زايدالوصف به خانوارهاي ايراني ادامه خواهد داشت.»
گرامي مقدم در پاسخ به اين پرسش« اعتماد» كه تحقق مذاكرات شرافتمندانه كه عراقچي درباره آن صحبت كرده، شامل چه مواردي است، مي‌گويد: «مذاكرات و توافق شرافتمندانه يك مساله ملي است و انجام آن در گروي مشاركت افرادي است كه تخصص لازم را در دستگاه سياست خارجي كشور دارند. ايران نبايد از روبه رو شدن با گفت‌وگو و مذاكره و تفاهم نگراني به خود راه دهد. مذاكره‌اي شرافتمندانه است كه به منافع ملي ايرانيان آسيب نرساند و اهداف و مطالبات ايران را محقق كند. يعني ايران هم دستاوردهاي مذاكراتي داشته باشد و هم از منافع ملي خود صيانت كند، در اين صورت مذاكره‌اي شرافتمندانه انجام شده است. در شرايط فعلي ايران بايد تلاش كند، تحريم‌هاي اقتصادي در توافقنامه‌اي كه ميان ايران، اروپا و امريكايي‌ها منعقد مي‌شود از ميان برداشته شود. در عين حال ايران بايد مطالبات طرف مقابل را به گونه‌اي محقق كند كه به منافع ملي‌اش ضربه وارد نشود.»
او گفت: «معتقدم بازدارندگي تنها در حوزه نظامي محقق نمي‌شود، ايران بايد بتواند در حوزه اقتصادي و اجتماعي و ارتباطي نيز بازدارندگي لازم را ايجاد كند. اگر ايران بتواند از طريق اين مذاكرات روابط حسنه و روابط مستحكم اقتصادي با كشورهاي غربي و شرقي و همسايگان ايجاد كند، بازدارندگي مناسبي در حوزه اقتصادي نيز ايجاد كرده و مي‌تواند از اين ارزش افزوده به نفع ملت و براي بهبود سطح زندگي مردم استفاده كند.
حسين كنعاني مقدم: سازمان ملل بايد اجراي هر توافقي را تضمين كند
حسين كنعاني مقدم، فعال سياسي اصولگرا نيز نسبت به انجام مذاكره خوش‌بين است. او در اين خصوص مي‌گويد: «در استراتژي كلي نظام مذاكره كردن منع نشده است، بلكه شرايطي براي آن در نظر گرفته شده است. مذاكراتي مجاز است كه در آن منافع ملي، امنيت ملي و مصالح عمومي لحاظ شده باشد. با توجه به تجربياتي كه ما در مذاكرات مختلف داشته‌ايم، اگر قرار است توافقي صورت گيرد بايد در چارچوب سياست‌هاي كلي نظام كه مصوب مقام معظم رهبري و قوانين جاري كشور است، باشد. بنابراين نفس مذاكره كردن در ايران منع نشده و قابل اجرايي شدن است.»
كنعاني مقدم ادامه داد: « به نظرم ميز مذاكره‌اي كه در گذشته در خصوص برجام برپا شده بود، محسنات و معايبي داشت. محسنات آن اين بود كه توانستيم از بخشي از قطعنامه‌هايي كه عليه ايران تصويب شده بود خارج شويم. البته برخي افراد و جريانات در خصوص ذيل فصل هفتم بودن ايران ابهاماتي را مطرح مي‌كنند اما با بررسي‌هايي كه شخصا انجام داده‌ام، شرايط ايران در آن برهه بسيار شكننده بود. نهايتا با ايده نرمش قهرمانانه‌اي كه مقام معظم رهبري توصيه كرده بودند، ايران ميز مذاكره را ترك نكرد و علي‌رغم اينكه مي‌دانست بسياري از مواردي كه در بطن برجام وجود دارد، خلاف منافع ملي‌اش است اما باز مذاكرات را تداوم بخشيد.»
اين فعال اصولگرا با اشاره به اينكه زمين بازي مذاكرات بايد تغيير كند، مي‌گويد: «ايران ديگر ايران گذشته نيست، ايران امروز، ايراني با دانش هسته‌اي بالاست. از نظر قدرت نظامي و پاسخگويي به تهديدات در شرايط بازدارندگي مناسب قرار دارد. ايران مي‌تواند از مواضع بالاتري وارد مذاكره شود. اما اين مذاكره بايد همه‌جانبه بوده و فقط مختص به امريكا نباشد. تجربيات قبلي نشان داده كه امريكا به خصوص ترامپ، تعهدي به قراردادهاي خود ندارند. به همين دليل بايد جامعه جهاني و سازمان ملل تضاميني به ايران بدهد كه ضمانت اجرايي داشته باشد. به گونه‌اي نباشد كه امريكا به راحتي بتواند از قرارداد خارج شود بدون اينكه خسارات وارده را جبران كند.»
كنعاني‌مقدم يادآور مي‌شود: «معتقدم عباس عراقچي مي‌تواند يك ميز مذاكره جديد را باز كند. به نظرم چارچوب‌هاي ميز گذشته فروريخته است و صفحه ديگري باقي نمانده است. ميز مذاكره جديد بايد به گونه‌اي طراحي شود كه از تجربيات گذشته درس گرفته شود و اشكالات قبلي اصلاح شوند. متن برجام در گذشته به نظرم در يك شرايطي نوشته شد كه امريكا از موضع ابرقدرتي برخورد مي‌كرد، امروز اما نه امريكا آن امريكاي قبلي است و نه ايران، ايران قبلي. كشورهاي اروپايي هم امروز متوجه شده‌اند، جمهوري اسلامي را هر اندازه بيشتر تحريم كنند و بيشتر به ايران فشار بياورند و...مستحكم‌تر مي‌شود.
او در پايان خاطرنشان كرد: «بايد منطق مذاكره را تغيير داد. در منطق قبلي امريكايي‌ها مي‌گفتند شما هسته‌اي نشويد و هرچه ما مي‌گویيم را گوش دهيد در غير اين صورت از مكانيسم‌هاي مختلف استفاده مي‌كنيم. يكي از اين مكانيسم‌ها، مكانيسم‌هاي اسنپ‌بك يا ماشه است. به نظرم در گفت‌وگوي آينده و ميز مذاكره آينده، مساله هسته‌اي نشدن ايران بايد از دستور كار خارج شود. امروز ايران به حد بالايي از دانش هسته‌اي رسيده و مي‌توان ايران را ذيل قدرت‌هاي هسته‌اي جهان قرار داد. تنها تفاوت ايران با قدرت‌هاي هسته‌اي اين است كه ايران آزمايش هسته‌اي‌اش را انجام نداده است. وگرنه 3عنصر پرتاب‌كنندگي، چاشني و غني‌سازي اورانيوم را دارد. البته ايران به لحاظ تعهداتي كه دارد هرگز به دنبال آزمايش هسته‌اي نمي‌رود.»