محمدجواد ظريف از دهلي نو به تهران بازگشت
لبخند اقتصادي - سياسي تهران به اسلام‌آ باد و دهلي نو
گروه ديپلماسي| دومين تور منطقه‌اي محمد جواد ظريف كه از ايستگاه بيروت آغاز شده بود با ورود محمدجواد ظريف به تهران از مقصد نهايي دهلي نو به پايان رسيد. اگر نخستين سفر ظريف به منطقه به كشورهاي خاورميانه و عرب زبان مختصر شده بود در برنامه كاري تور دوم، دو كشور پاكستان و هند هم اضافه شدند تا رنگ و بوي تلاش‌هاي ايران براي برقراري رابطه‌اي جديد با كشورهاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي پس از توافق هسته‌اي تنها به اعضاي شوراي همكاري خليج فارس محدود نشود. هر چند ديدار با بشار اسد در روز چهارشنبه انجام شد اما جزييات اين ديدار بامداد روز پنجشنبه روي خروجي خبرگزاري‌ها قرار گرفت. ديداري كه گفته مي‌شد مهم‌ترين رايزني سياسي رييس دستگاه ديپلماسي ايران در اين تور منطقه‌اي بوده است. بشار اسد در نخستين ديدار با وزير امور خارجه ايران پس از توافق هسته‌اي با اشاره به طرح بازبيني شده ايران براي برقراري صلح در سوريه اعلام كرد كه دمشق آماده است تا نقطه نظرات و ديدگاه‌هاي جمهوري اسلامي ايران را براي برقراري صلح و ثبات در منطقه مدنظر قرار دهد. ظريف نيز در ديدار با يك ضلع محور مقاومت در منطقه بر حمايت همه‌جانبه ايران از سوريه تاكيد داشت. بي‌شك سفر وزير امور خارجه ايران به سوريه جزييات سياسي و امنيتي بيشتري داشته است كه خبري نشد اما احتمال مي‌رود مسيري كه طرح ايران در چند روز آتي براي برقراري صلح در سوريه طي خواهد كرد گوياي توافق‌هايي باشد كه در سفر چند ساعته وزير امور خارجه ايران به سوريه با دولت مركزي صورت گرفت.
ديداري به رنگ سياست با طعم اقتصاد
اسلام‌آباد، سومين ميزبان وزير امور خارجه ايران در دومين تور منطقه‌اي بود. رايزني‌هاي وزير امور خارجه ايران در پاكستان بيش از آنكه رنگ و بوي سياسي داشته باشد، به سخن گفتن در خصوص همكاري‌هاي اقتصادي مزين بود. همكاري‌هايي كه به دليل تحريم‌هاي رنگارنگ ايران در چندسال اخير متوقف شده بود. ديدار با نواز شريف، نخست‌وزير پاكستان و سرتاج عزير، مشاور امنيت ملي و امور خارجي نخست وزير مهم‌ترين ملاقات‌هاي وي در جريان سفر قريب به يك روزه به اسلام‌آباد بودند. ظريف در اين ديدارها با توجه به توافق هسته‌اي به دست آمده ميان ايران و 1+5 بر برنامه‌ريزي دو كشور براي مديريت همكاري‌ها پس از تحريم‌ها تاكيد كرد. همكاري در زمينه‌هاي انرژي، نفت، گاز مبادلات و همكاري‌هاي بانكي، تجاري، اقتصادي، امنيتي، كنترل مرزها و مبارزه با تروريسم در زمره شعارهاي حضور در اسلام‌آباد بود. پرونده‌هاي يمن، سوريه، افغانستان و به طور كلي بررسي راهكارهايي براي مبارزه با جريان‌هاي تروريستي به راه افتاده در منطقه در راس هرم رايزني‌هاي رييس دستگاه ديپلماسي در خاك كشور همسايه پاكستان بود. فرجام توافقنامه امنيتي ميان ايران و پاكستان كه به تصويب مجلس شوراي اسلامي كشورمان رسيده است هم در ليست برنامه‌هاي كاري براي گسترش روابط ميان دو كشور است. طلايي‌ترين سوژه بحث ميان مقام‌هاي ايران و پاكستان هم خط لوله انتقال گاز ايران به پاكستان است كه در چند سال اخير با وجود آمادگي ايران معلق مانده است. بسياري از تحليلگران مسائل ايران اعتقاد دارند كه اسلام‌آباد در چند سال اخير به دليل مخالفت‌هاي واشنگتن با پيشروي پاكستان در اين پروژه گازي با ايران بوده است كه اندكي فاصله خود را با تامين نيازهاي انرژي خود از كانال ايران اضافه كرده است. پيش‌بيني مي‌شود كه اجراي توافق هسته‌اي مي‌تواند به سرعت بخشيده شدن به عملياتي شدن اين پروژه ميان دو كشور هم كمك كند.
چابهار، چاشني ويژه سفر به هندوستان
سفر از اسلام‌آباد به سرزمين رقيب با هدف افزايش سطح مناسبت‌ها ميان ايران و هندوستان پس از توافق هسته‌اي صورت گرفت. سفري كه ظريف آن را فرصت خوبي براي بهبود رابطه در روزهاي پس از تحريم دانست. افراط گرايي، خشونت و نيز روابط در سطح بين‌المللي مبتني بر تعامل اصلي‌ترين محورهايي بودند كه به گفته ظريف در ديدار با مقام‌هاي متفاوت كشور ميزبان دنبال شد. ديدار با مودي نخست‌وزير، نيتين گادكاري وزير حمل و نقل و كشتيراني، خانم سوشما سوارج وزير امور خارجه و آجيت دووال مشاور امنيت ملي اين كشور در زمره برنامه‌هاي ظريف در دهلي نو بود. ديدارها در دهلي نو با ديدار با «نارندرا مودي» نخست‌وزير كشور ميزبان آغاز شد. ظريف در اين ديدار دعوت روحاني از مودي براي سفر به تهران را مطرح كرده و از ظرفيت بالاي ايران و هندوستان براي برداشتن گام‌هاي بلندتر و گسترده‌تر سخن گفت. سفر ظريف به هندوستان بيش از آنكه در رسانه‌هاي متفاوت منطقه‌اي و داخلي هندوستان رنگ و بوي سياست به خود بگيرد، شكل و شمايل تلاش براي گسترش روابط اقتصادي را داشت. بخش اعظم سخنان ظريف هم در ديدارهاي متعدد در دهلي نو به مباحث اقتصادي اختصاص داشت: ظرفيت‌هاي مناسب براي پيوستن هند به موافقتنامه ترانزيت سه جانبه و بهره‌گيري هند از منافع كريدور شمال - جنوب، مشاركت در طرح‌هاي ريلي و جاده‌اي و حضور فعال‌تر بانك‌هاي هندي و ايراني در بازارهاي پولي دو كشور، تنظيم سازوكارهاي مالي سريع‌تر براي ذخاير اماني، ايجاد فضاي مناسب براي تسهيلات روان‌تر سرمايه‌گذاري‌ها در حوزه نفت و گاز و پتروشيمي و تجارت از مولفه‌هاي جديد براي تحرك بخشيدن به مناسبات تهران و دهلي است. نخست‌وزير هند نيز در اين ديدار با اشاره به نتايج ديدارهاي خود با روحاني در حاشيه اجلاس اوفاي روسيه اظهار داشت: در ملاقات با آقاي روحاني به افكار مثبت و سازنده‌اي رسيده‌ايم و من تحت تاثير فضاي سازنده اين ملاقات قرار گرفته و اراده جدي ايشان را در تصميمات جديد احساس كردم. پس از برگشت به هند كليه مسوولان ذيربط را براي مرحله جديد آماده كرديم و در سفر به آسياي ميانه آثار و پيامد اجراي پروژه توسعه بندر چابهار و اجراي راه‌آهن در آسياي ميانه و چگونگي پيشبرد آن را مورد رايزني قرار دادم. آمادگي كامل داريم تا هر چه سريع‌تر كميسيون مشترك دو كشور برگزار شده و دستورات مقتضي براي اين امر به مسوولان ذيربط را ابلاغ كرده‌ام. برخي از رسانه‌هاي هندي در گزارش‌هاي خود از سفر ظريف به اين كشور به موافقت وزير امور خارجه ايران با سرمايه‌گذاري شركت‌هاي خصوصي هندوستان در بندر چابهار اشاره كردند. ايران و هندوستان در ماه مه قراردادي را براي توسعه بندرچابهار در جنوب شرقي ايران امضا كرده بودند. هندوستان يكي از كشورهايي بود كه در جريان تحريم‌هاي ايران از سوي شوراي امنيت تا حدودي ارتباط خود با ايران را با فراز و نشيب‌هاي فراوان حفظ كرد. هند اصلي‌ترين وارد‌كننده نفت ايران پس از چين است اما در چند سال اخير به دليل تحريم‌هاي رنگارنگ ايران اين واردات دستخوش تحولاتي شده است. واردات نفت ايران در سال 2014 از رقم 21 ميليون بشكه در سال 2009 به 10 تا 11 ميليون بشكه رسيد. واشنگتن اخيرا در گزارش‌هاي خود با توجه به نياز جدي هندوستان به نفت ايران اعلام كرد كه دهلي نو در حقيقت در اين خصوص دست به نوعي فداكاري زده بود. حرف شنوي‌هاي دهلي نو از واشنگتن در پرونده ايران مسبوق به سابقه است. در ماه مه سال 2012 هيلاري كلينتون كه در آن زمان وزير امور خارجه امريكا بود سفري كوتاه و فوري به هندوستان داشت. سفري كه گفته مي‌شد سفر خداحافظي وي پيش از ترك وزارت امور خارجه امريكا بود. هيلاري بعدها در كتاب خود با عنوان «انتخاب‌هاي سخت» نوشت كه تنها هدف از آن سفر اين بود كه از دهلي نو بخواهد ميزان وابستگي خود به نفت ايران را كاهش دهد. هند نيز اندك‌اندك در مسير دستور دهلي نو حركت كرد. همان سال ميزان واردات نفت هند از ايران 28درصد كاهش پيدا كرد.