همزمان با سفر عباس عراقچي به چين مطرح شد
پاتك شرقي به ترامپ؟
عباس عراقچي، وزير امور خارجه روز جمعه در نخستين سفر خود به چين، با مقام‌هاي ارشد اين كشور ديدار و گفت‌وگو كرد؛ سفري كه به باور ناظران با توجه به مناسبات تهران و پكن، از اهميت ويژه‌‌اي برخوردار است و اهدافي چندگانه را پيگيري مي‌كند. گفتني است سفر سيد عباس عراقچي به پكن بنا به دعوت رسمي «وانگ يي»، وزير امور خارجه چين انجام شده است. همزمان با اين سفر وزير خارجه كشورمان يادداشتي را در نشريه «پيپلز ديلي» يكي از معتبرترين نشريه‌هاي چين منتشر كرد. عراقچي در اين يادداشت با اشاره به سابقه 50ساله روابط ايران و چين آورده است كه تهران و پكن براي مقابله با يكجانبه‌گرايي و قلدرمآبي بايد در سمت درست تاريخ قرار بگيرند. گفتني است عراقچي در بدو ورود به پكن به مساله هسته‌اي ايران نيز اشاره كرد و اين را هم گفت كه برنامه هسته ايران احتمالا در سال جديد با وضعيتي مواجه خواهد شد كه نياز داريم مشورت‌هاي بيشتري داشته باشيم و هدف اصلي اين سفر رايزني و مشورت‌هاي منطقه و بين‌المللي و رايزني‌هاي دو‌جانبه خواهد بود. از آخرين باري كه عراقچي در مقام معاون وزير خارجه براي شركت در «نشست مشورتي مشترك در مورد برجام» در سال ۲۰۱۹ به پكن رفت تقريبا پنج سالي مي‌گذرد؛ حالا اين سفر در حالي انجام شده كه معادلات جهان بالاخص خاورميانه به واسطه ماجراجويي‌هاي اسراييل تغيير كرده است. همزمان بازگشت ترامپ به كاخ سفيد نيز مقدمات تغيير نظم جهاني را فراهم ساخته است.در چنين شرايطي ديدار مقام‌هاي ايران و چين؛ دو بازيگري كه فشار بر آنها در اولويت‌هاي احتمالي دولت دوم ترامپ قرار دارد، قابل تامل است.
در همين راستا نشريه چيني ساوت چاينا مورنينگ به بهانه سفر عباس عراقچي به پكن با انتشار گزارشي ابعاد مختلف مراودات ايران و چين را مورد ارزيابي قرار داده است.
ساوت چاينا مورنينگ پست:
بازگشت ترامپ و تحولات شام معادلات تهران و پكن را تحت تاثير قرار مي‌دهد!
در اين نشريه آمده است، زماني كه پكن طي سال گذشته ميانجيگري ميان تهران و رياض را عهده‌دار شد و يك توافق تاريخي صلح ميان دو كشور برقرار كرد، اين اقدام به عنوان يك نقطه عطف براي تعامل فعال چين با خاورميانه تلقي شد. براي تهران كه تحت فشارهاي اقتصادي و ژئوپليتيكي از سوي جو بايدن، رييس‌جمهور وقت ايالات متحده قرار داشت، اين توافق به عنوان يك پيشرفت ديپلماتيك و فرصتي بالقوه براي پايان دادن به انزواي ادعايي ايران البته با كمك پكن محسوب مي‌شد. با اين حال، با سقوط بشار اسد در سوريه و شرايط پيش روي حماس و حزب‌الله كه طي يك‌سال درگيري‌هاي گسترده با اسراييل تحت تاثير قرار گرفته و بر معادلات خاورميانه متمركز شدهاند، اكنون تهران نيز با تهديدات (ادعايي) ژئوپليتيكي از سوي كشورهاي عربي حاشيه خليج‌فارس كه به چندين گروه تقسيم شدهاند، مواجه است. به ادعاي گروهي از كارشناسان در اين شرايط با وجود روي كار آمدن كابينه‌اي تندرو در دولت دوم دونالد ترامپ و همچنين مسوولان امور مربوط به خاورميانه در اين كابينه، روابط چين و ايران به احتمال زياد تحت فشارهاي مشتركي كه احتمالا از سوي واشنگتن وارد خواهد شد، تقويت مي‌شود. به ادعاي ساوت چاينا مورنينگ‌پست اين فشار ناشي از تحريم‌ها و همچنين سياست‌هاي خصمانه ايالات متحده مي‌تواند دو كشور را به يكديگر بيش از ميزان كنوني نزديكتر كند، زيرا هر دو به دنبال تقويت موقعيت خود در برابر نفوذ غرب و همچنين ايجاد همكاري‌هاي استراتژيك هستند. چين به عنوان يك شريك اقتصادي و سياسي براي ايران مي‌تواند به كاهش اثرات منفي اين فشارها كمك كند و در عين حال، ايران نيز قادر است به چين در تحقق اهدافش در خاورميانه ياري رساند. به ادعاي اين نشريه توانايي چين براي باقي ماندن به عنوان يك ميانجي نيز ممكن است در معرض خطر قرار گيرد، زيرا احتمال افزايش تنشها ميان تهران و اعراب منطقه در شرايط كنوني در حال افزايش است. اين شرايط همزمان مي‌تواند ميراث ديپلماتيك چين در منطقه را وارد مسيرپيچيده‌‌تري كند.فان هونگدا، استاد موسسه مطالعات خاورميانه در دانشگاه مطالعات بين‌المللي شانگهاي در اين زمبنه به ساوت چاينا مورنينگ‌پست گفت كه تقريبا مطمئن است كه دولت بعدي ايالات متحده فشارهاي شديدي بر ايران اعمال خواهد كرد. فان در ادامه مدعي شد: «احتمالا شرايطي كه محور مقاومت به ويژه حزب‌الله و حماس اكنون در آن قرار دارند ايران را وادار خواهد كرد تا به همكاري نزديكتر با ديگر قدرت‌ها، از جمله چين و روسيه روي آورد.»
به ادعاي ديگر نشريات خارجي كه به بهانه سفر عراقچي روابط جاري ايران و چين را مورد تحليل و ارزيابي قرار داده‌اند، ايران از زمان رياست‌جمهوري اول ترامپ و همچنين خروج ايالات متحده از توافق هسته‌اي ايران (برجام) كه چارچوبي چندقطبي براي مذاكره در مورد مساله هسته‌اي ايران بود، با مشكلات اقتصادي مواجه شده است. ترامپ همچنين تحريم‌هاي سخت‌تري را تحت سياست ادعايي موسوم به فشار حداكثري بر ايران با هدف اثرگذاري بر اقتصاد اين كشور اعمال كرد. در جبهه امنيتي نيز همچنان اقدام دولت ترامپ در سال 2020 براي به شهادت رساندن شهيد سردار قاسم سليماني، در اذهان ايراني‌ها باقي مانده و در اين شرايط روابط ايالات متحده و ايران در يكي از خطرناك‌ترين ادوار خود طي دهه‌هاي اخير قرار دارد. به ادعاي ساوت چاينا مورنينگ پست اين سياست سختگيرانه و تهاجمي ايالات متحده احتمالا به واسطه حضور شاهين‌هاي خاورميانه‌اي در كابينه ترامپ در دولت دوم او نيز ادامه خواهد يافت كه شامل مسعد بولوس، مشاور خاورميانه رييس‌جمهور، استيون ويتكوف، نماينده ويژه خاورميانه‌اي ترامپ، و مايك هاكبي، سفير ايالات متحده در اسراييل مي‌شود. در اين شرايط احتمالا دولت دوم ترامپ نيز همچنان قصد سياست ادعايي موسوم به انزواي اقتصادي و ژئوپوليتيكي ايران را در پيش گرفته و تشديد كند. در اين راستا بولوس به رسانه فرانسوي لو پوان گفت كه ترامپ قطعا دوباره سياست موسوم به فشار حداكثري عليه ايران را دنبال خواهد كرد.كلمنس چاي، پژوهشگر موسسه خاورميانه دانشگاه ملي سنگاپور طي گفت‌وگويي با اين نشريه چيني مدعي شد كه تهران دو دليل براي تقويت بيشتر روابط با پكن دارد: «اول، براي نشان دادن اين واقعيت كه از تحميل انزواي ادعايي عليه تهران موفقيت چنداني به دست نيامده است. دوم، حفظ خط‌‌هاي اقتصادي ايران.»به ادعاي ناظران اين گزاره داراي اهميت است كه در مقابل تشديد خصومت‌هاي واشنگتن طي سالهاي اخير روابط چين با ايران همزمان با اعمال اين فشارهاي ادعايي از نظر اقتصادي و سياسي رشد كرده و پكن همچنين تلاش كرده است تا از انزواي ادعايي تهران جلوگيري كند.همزمان به گزارش واشنگتن پست، چين دومين اقتصاد بزرگ جهان، يك شريك تجاري و خريدار نفت حياتي براي ايران است كه طي گزارشاتي ادعايي تهران از طريق ترانزيت تجاري براي دور زدن تحريم‌ها از تعاملش با پكن سود برده است. گفتني است چين همچنين از تهران دعوت كرده است تا به بريكس و سازمان همكاري شانگهاي بپيوندد؛ دو بلوك منطقه‌اي تحت رهبري چين.چاي در ادامه گفت‌وگوي خود با ساوت چاينا مورنينگ‌پست مدعي شد كه اين موضوع يعني عضويت در دو بلوك منطقه‌اي همچنين عدم تقارن در روابط چين و ايران را نيز نشان مي‌دهد كه به دليل نيازهاي شديد تهران، يك رابطه نا‌متناسب است.اين در حالي است كه جيمز دورسي، پژوهشگر ارشد در مدرسه مطالعات بين‌المللي اس. راجاراتنام در دانشگاه فناوري نانيانگ گفت كه اگر ترامپ در مورد همكاري‌هاي اخير ايران و چين موضع سخت‌گيرانه‌اي اتخاذ كند، پكن ممكن است براي داشتن روابط نزديكتر با ايران تمايلي نداشته باشد. دورسي در ادامه اين را هم گفت كه ايران در حال حاضر با چين رابطه نزديكي دارد. اما فكر نمي‌كنم چين بخواهد بيش از اين به ايران نزديك شود. چين نمي‌خواهد تحريم‌هاي ايالات متحده را نقض كند. به ادعاي دورسي البته كه چين و ايران منافع مشتركي دارند، اما همزمان منافع متفاوتي نيز دارند. با اين وجود در نهايت روابط دو كشور بستگي بزرگي به اين دارد كه ترامپ چه رويكردهايي را در قبال دو طرف اتخاذ كند. به گزارش اين نشريه ايران يكي از شركاي چين در خاورميانه در طرح ابتكار كمربند و جاده است، اما در مقايسه با عربستان سعودي، امارات متحده عربي و پاكستان، پكن در دهه گذشته سرمايه‌گذاري‌هاي به مراتب كمتري را در ايران انجام داده است. علاوه بر اين، اجراي توافقنامه همكاري ۲۵سالهاي كه در سال ۲۰۲۱ بين دو كشور امضا شد، بسيار محدود بوده است. به ادعاي ناظران اما ايران همچنان يكي از اركان مهم براي جاه‌‌طلبي‌هاي چين به عنوان يك ميانجيگر در منطقه است، به ويژه پس از اينكه پكن توافق ميان تهران و رياض را ميانجيگري كرد. با اين حال، ناظران هشدار مي‌دهند كه نقش رو به رشد چين به عنوان يك ميانجي ممكن است در چهار سال آينده با توجه به تغيير ادعايي شرايط ايران و رقباي منطقه‌اي‌اش در معرض خطر قرار گيرد.
ون شائوبياو، متخصص خاورميانه در دانشگاه مطالعات بين‌المللي شانگهاي گفت كه حمايت قاطع ترامپ از اسراييل و رويكرد ادعايي سخت‌گيرانه‌اش نسبت به ايران مي‌تواند نقش چين را به عنوان يك ميانجي منطقه‌اي تحت تاثير قرار دهد. او همچنين پيش‌بيني كرد كه اگر ترامپ موضع سخت‌گيرانه‌اي براي حمايت قاطع خود از اسراييل اتخاذ كند، جنگ غزه ممكن است به موقع به پايان برسد. ترامپ به ادامه تلاش‌‌هاي ديپلماتيك خود در منطقه، از جمله توافق‌هاي ادعايي ابراهيم ادامه خواهد داد كه اسراييل بزرگ‌ترين رقيب ايران در منطقه را به برقراري روابط ديپلماتيك با كشورهاي عربي تشويق مي‌كند.
به گزارش ساوت چاينا مورنينگ‌پست تلاش بايدن براي برقراري ارتباط بين عربستان سعودي و اسراييل در سال گذشته به واسطه جنگ اسراييل- غزه مختل شد. ون نيز در اين رابطه مدعي شد: «چين هميشه بر اين نكته تاكيد كرده است كه مساله فلسطيني-اسراييلي، مساله اصلي در خاورميانه است و خواستار راه‌حل دو دولتي است. با اين حال، توافق‌هاي ادعايي ابراهيم در تلاش است تا مساله فلسطيني- اسراييلي را به حاشيه ببرند. درگيري احتمالي بين چين و ايالات متحده در اين موضوع به‌طور فزاينده‌اي مشخص‌تر خواهد شد.»همزمان جسي ماركس، پژوهشگر غير مقيم در مركز استيمسون و مشاور سابق دفاع ايالات متحده گفت كه درگيري‌هاي رو به رشد در خاورميانه به ويژه تغيير دولت سوريه خطر تشديد تقابل بين ايران و عربستان سعودي را افزايش مي‌دهد، چرا كه به ادعاي ماركس سوريه يكي از ميدان‌هاي اصلي نبرد براي تقابل يك دهه‌اي تهران و رياض بوده است.
به ادعاي اين نشريه، عربستان سعودي به عنوان يكي از موانع اصلي براي عضويت كامل سوريه در اتحاديه عرب شناخته مي‌شد. همچنين رياض به دليل وتوي چين و روسيه در مورد تحريم‌هاي بشار اسد، از شوراي امنيت سازمان ملل استعفا داد و اين موضوع يكي از معدود اختلافات ديپلماتيك چين با اين پادشاهي را ايجاد كرد. ماركس در پايان به اين نشريه چيني گفت كه پكن در تلاش است تا ارتباطات قوي‌تري ميان عربستان سعودي و ايران برقرار كند. اين در حالي است كه بي‌‌ثباتي و تشديد تنشها كه احتمالا در پي تحولات اخير سوريه ايجاد خواهد شد، اختلافات و تنشها را در سراسر منطقه تشديد خواهد كرد. چين اما در اين شرايط بايد به دقت در يك محيط سياسي انفجاري حركت كند، زيرا بسياري از شركاي كليدي اين بازيگر در مورد آينده سوريه در دو طرف مخالف قرار دارند.