ندا جعفري
اواخر هفته گذشته خبري مبني بر پرداخت طرح كالابرگ دو مرحله‌اي با هدف كمك به مردم در تأمين نيازهاي روزمره منتشر شد و اعلام شد كه طرح كالابرگ در دستور كار دولت قرار گرفته است. احمد ميدري، وزير تعاون، كار و رفاه اجتماعي در حاشيه جلسه روز چهارشنبه هيات دولت و در جمع خبرنگاران اعلام كرد كه بودجه كالابرگ‌هايي كه قرار است تا پايان سال به مردم ارايه شود، در مصوبه هيات دولت تعيين خواهد شد و اين كالابرگ‌ها به هفت دهك از جمعيت كشور اختصاص مي‌يابد. طرح كالابرگ دو مرحله‌اي دولت براي ماه رمضان از چندين جهت مهم است: اول اينكه اين طرح براي كمك به خانواده‌هاي كم‌درآمد طراحي شده تا بتوانند نيازهاي اساسي خود را در ماه رمضان تأمين كنند. نكته بعدي اينكه با توجه به افزايش قيمت كالاهاي اساسي، اين طرح به كاهش فشار اقتصادي بر خانواده‌ها كمك مي‌كند. همچنين توزيع كالابرگ‌ها به مصرف‌كنندگان امكان مي‌دهد تا محصولات داخلي را خريداري كنند، كه به نوبه خود به توليدكنندگان داخلي كمك مي‌كند. اين طرح مي‌تواند خانواده‌ها را تشويق به خريد و مصرف مواد غذايي سالم‌تر كند، زيرا يارانه‌ها معمولا به كالاهاي اساسي و ضروري اختصاص مي‌يابند. اين طرح به عنوان يك ابزار مهم براي حمايت از اقتصاد خانوارها و كاهش فشار اقتصادي در دوره‌هاي بحراني طراحي شده است.
مبلغ كالابرگ رمضان ۱۴۰۴ چقدر تعيين شد؟
آنگونه كه وزير تعاون، كار و رفاه اجتماعي اعلام كرده قرار است اين مبلغ به سه دهك نخست، هر فرد ۵۰۰ هزار تومان و به ساير دهك‌ها ۳۵۰ هزار تومان در دو نوبت پرداخت شود كه يكي از اين پرداخت‌ها پيش از عيد انجام مي‌شود. بنابراين يك خانواده ۴ نفره سه دهك اول ۲۰ ميليون ريال در قالب كالابرگ رمضان ۱۴۰۴ دريافت خواهد گرفت.
كالابرگ الكترونيك شامل كدام اقلام ضروري است؟
در خردادماه ۱۴۰۲، مرحله جديدي از طرح حمايت دولت براي معيشت مردم، با عنوان «كالابرگ الكترونيكي» آغاز شد كه هدف آن كاهش فشار تورم بر سبد غذايي خانوارها بود. در اين مرحله، ۱۱ قلم كالاي اساسي شامل گوشت منجمد، برنج ايراني، حبوبات، لبنيات، مرغ، تخم‌مرغ، روغن، ماكاروني و قند و شكر در اين طرح قرار گرفتند. دولت اعلام كرد كه خانوارهايي كه حداقل ۲۰۰ هزار تومان از يارانه خود را براي خريد اين كالاها استفاده كنند، مشمول يارانه تشويقي ۱۲۰ هزار توماني خواهند شد.
بودجه اختصاص‌يافته براي كالابرگ الكترونيك چقدر است؟
دولت براي اجراي اين طرح مبلغ ۱۵ هزار ميليارد تومان (۱۵ همت) اختصاص داده است و اين اعتبار قرار است در قالب بسته‌هاي حمايتي به خانوارهاي مشمول پرداخت شود.
كالابرگ شامل چه اقلامي است؟
در مرحله قبلي اين طرح، ۱۱ قلم كالاي اساسي در نظر گرفته شده بود كه شامل: گوشت منجمد، برنج ايراني، حبوبات، لبنيات، مرغ، تخم‌مرغ، روغن، ماكاروني و قند و شكر بود. با اجراي فاز جديد، انتظار مي‌رود كه تعداد اين اقلام به ۱۵ كالا افزايش يابد تا نيازهاي معيشتي بيشتري را پوشش دهد.
الزام بر بازنگري و اصلاح
جامعه هدف يارانه‌گير
وحيد شقاقي شهري، اقتصاددان در اين باره معتقد است؛ نظر به تداوم تورم‌هاي بالا كه از سال ۱۳۹۷ شروع شده است و همچنان ادامه دارد و با توجه به تشديد وضعيت تحريمي، نسبت به مهار شرايط تورمي براي سال ۱۴۰۴ نيز افق روشني وجود ندارد، لذا ورود جدي دولت براي حمايت‌هاي رفاهي و كالايي كاملا احساس مي‌شود و ضرورت دارد و جا دارد دولت براي حفظ معيشت حداقلي مردم برنامه گسترده‌اي طراحي و داشته باشد و از تداوم يارانه معيشت و پرداخت كالابرگ گرفته تا حمايت شبكه بانكي از پوشش بخشي از اجاره مسكن بالاخص در كلان‌شهرها اقدامات فوري داشته باشد. اين كارشناس اقتصادي در ادامه به «اعتماد» گفت: البته مانع جدي براي برنامه‌هاي رفاهي مساله تنگناي منابع مالي دولت است. با اين حال بازنگري و اصلاح جامعه هدف يارانه‌گير و نيز اصلاح نظام يارانه‌هاي پنهان انرژي در كنار تغيير الگوي مصرف انرژي مي‌توانند بخشي از منابع مالي برنامه رفاهي دولت را فراهم سازند.
بيش از ۲۵ ميليون نفر در طبقات كم‌درآمد قرار دارند
او تصريح كرد: با اين وجود تداوم برنامه رفاهي با اصلاح نظام مالياتي و بازتوزيع ثروت نيز امكان‌پذير است و شرايط تشديد سهم طبقات فقير و قرار گرفتن بيش از ۲۵ ميليون نفر در طبقات كم درآمد و فقير اقتضا مي‌كند در نظام مالياتي و بانكي و يارانه‌اي اصلاحات جدي رخ دهد به‌طوري كه پوشش دقيق و جامعي براي حمايت‌هاي رفاهي صورت گيرد. شقاقي شهري خاطرنشان كرد: درخصوص تداوم كالابرگ الكترونيكي نيز ضرورت احساس مي‌شد و طراحي برنامه‌هاي دوره‌اي براي ارايه كالابرگ ضرورت دارد. بديهي است در اين شرايط سخت معيشتي و كاهش شديد قدرت خريد مردم، بدون تحريك طرف تقاضا امكان تشديد ركود نيز وجود خواهد داشت و طبق نظريه كينزي، در اين شرايط اقتصادي كشور براي جلوگيري از تشديد ركود اقتصادي، افزايش تقاضاي موثر مهم است، كه يكي از اين اقدامات همان تداوم پرداخت كالابرگ است.
حمايت از افراد آسيب‌پذير
يك ضرورت است
سيد مرتضي افقه، اقتصاددان و استاد دانشگاه اقتصاد شهيد چمران اهواز در مورد اين طرح كالا برگ به «اعتماد» گفت: بنده همواره تاكيد كرده‌ام كه وضعيت اقتصادي در شرايط عادي قرار ندارد و نمي‌توان با فرمول‌هايي كه در شرايط عادي اجرا مي‌شده مملكت را اداره كرد اما متاسفانه عده‌اي از اقتصادخوانده‌هاي طرفدار بازار آزاد زيربار اين مساله نمي‌رفتند و همواره دولت را تحت فشار قرار مي‌دادند.
اين كارشناس اقتصادي در ادامه افزود: اين در حالي است كه در شرايط بحراني و جنگي كه با فرار سرمايه روبه‌رو هستيم و نابرابري‌ها افزايش پيدا مي‌كند و فقر هم گسترش مي‌يابد و قيمت‌ها هم رشد مي‌كنند حمايت از افراد آسيب‌پذير يك ضرورت است و در تمامي كشورهاي دنيا هم اين طرح‌هاي حمايتي اعمال مي‌شود و حتي بايد زودتر هم اين اقدامات حمايتي از سوي دولت انجام مي‌گرفت.
وضعيت اقتصادي اين روزها از اقتصاد زمان جنگ هم وخيم‌تر شده است
افقه خاطرنشان كرد: هرچند يارانه مدت‌هاست كه از سوي دولت پرداخت مي‌شود اما عملا اين رقم يارانه به دليل تورم‌هاي بالا بسيار ناچيز شده است. پس هرگونه طرح كالابرگ يا حتي جيره‌بندي از جمله روش‌هايي است كه در همه كشورها اعمال مي‌شود و روش درستي است . ضمن آنكه وضعيت اقتصادي اين روزهاي كشور حتي از زمان جنگ هم بدتر شده است و اين مساله اقدامي ضروري است و اگر دولت بتواند اين مساله را مديريت كند و اين مبلغ را به گروه‌هاي هدف بپردازد اقدام مهمي است. او با بيان اينكه تورم‌هاي كمرشكن سفره‌هاي مردم را كوچك‌تر كرده است، تصريح كرد: شرايط اقتصادي كشور حتي از زمان جنگ هم بدتر شده است چرا كه در زمان جنگ هم تا اين اندازه كشور تحريم نبود و نفت هم مي‌فروختيم و كالاهاي مورد نياز كشور را وارد مي‌كرديم و مراودات بانكي هم انجام مي‌گرفت، اين در حالي است كه اين روزها هيچ‌كدام از اين موارد را نداريم و با بازگشت ترامپ مختصر نفتي هم كه از طريق دور زدن تحريم‌ها مي‌فروختيم ديگر وجود ندارد و در نتيجه خزانه دولت به‌شدت خالي خواهد شد.
هر سال بيش از پنجاه درصد از قدرت خريد شاغلين كم مي‌شود
افقه ادامه داد: در طول هفت سال گذشته تعداد زيادي از افراد جامعه به دليل سياست‌هاي اشتباه دولت لطمه ديده‌اند و حال بايد دولت جديد اين آسيب‌ها را جبران كند ضمن آنكه اين روزها در آستانه ايام نوروز و ماه رمضان هستيم و اطمينان از اين موضوع كه خانواده‌ها به حداقل‌هاي موجود دسترسي داشته باشند يك ضرورت است كه يكي از اين روش‌ها همين طرح كالابرگ و كمك‌هاي نقدي و غيرنقدي است. اين اقتصاددان گفت: با توجه به ميزان تورم‌هاي دورقمي كه ظرف چند سال گذشته با آن روبه‌رو بوديم كه متراكم هم شده است و دولت هم هر سال كمتر از پنجاه درصد دستمزدها را افزايش داده است ما هر‌ساله شاهد آنيم كه بيش از پنجاه درصد قدرت خريد شاغلين افت كرده است و اصلا اين رقم واريزي از سوي دولت هم رقم قابل توجهي نيست و نمي‌تواند حداقل‌ها را هم تامين كند اما با توجه به آمدن ترامپ بعيد است كه دولت توان بيشتري براي پرداخت‌هاي يارانه‌اي داشته باشد. اين اقتصاددان تصريح كرد: بودجه اين طرح قاعدتا بايد از بخش ماليات‌ها تامين شود اما اينكه اين روزها دولت هزينه‌هاي زيادي دارد كه فكري هم براي آن نكرده است ممكن است بودجه اين طرح را با افزايش يكي- دو قلم كالاي ديگر تامين كند كه شايد يكي از آنها افزايش نرخ بنزين باشد.