ندا جعفری
نرخ تورم به عنوان يكي از كليدي‌ترين شاخص‌هاي اقتصادي، ارتباط تنگاتنگي با معيشت روزمره مردم دارد. به جهت اهميت اين شاخص در پژوهش‌هاي اقتصادي و همچنين اثري كه بر معيشت مردم مي‌گذارد، مركز آمار به صورت ماهانه اطلاعات اين شاخص را به روز مي‌كند. جديدترين گزارش مركز آمار ايران از اولين تورم سال ۱۴۰۴ حكايت از رشد قيمت‌ها هم در گروه خوراكي و هم در گروه غيرخوراكي دارد. طبق اين گزارش، نرخ تورم كل كشور هم به صورت ماهانه و هم به صورت نقطه‌اي و سالانه در مقايسه با اسفندماه افزايش يافته است. از بين دو گروه اصلي سبد مصرف خانوار، يعني كالاهاي خوراكي و غيرخوراكي، گروه خوراكي‌ها تورم ماهانه بالاتري را تجربه كرده است.
تأخير اثرگذاري نرخ ارز بر تورم
طبق الگوي اقتصادي رايج، افزايش نرخ ارز معمولا با يك وقفه زماني بر شاخص قيمت‌ها اثر مي‌گذارد. بنابراين، جهش ارزي ماه‌هاي گذشته هنوز به‌طور كامل در قيمت كالاها و خدمات تخليه نشده و انتظار مي‌رود تا خردادماه، تورم ناشي از اين شوك ارزي در آمارها بازتاب پيدا كند.
خوراكي‌ها؛ تورمي زودرس، اما در حال كاهش
در بخش خوراكي‌ها، تورم پيش از ديگر گروه‌ها خود را نشان داد. كالاهاي اساسي و مواد غذايي كه معمولا سريع‌تر نسبت به نوسانات ارزي واكنش نشان مي‌دهند، از ماه‌هاي پاياني سال گذشته روندي افزايشي را آغاز كردند و همين موضوع باعث شد كه تا حدودي كنترل قيمت‌ها در اين بخش زودتر آغاز شود و آمارهاي فروردين نشان از كاهش نسبي نرخ تورم در گروه خوراكي‌ها دارد.
آرامش مقطعي در بازار ارز؛ اميدواري به كنترل تورم در ماه‌هاي آتي
با انتشار اخبار مربوط به ازسرگيري مذاكرات و گشايش‌هاي احتمالي سياسي، بازار ارز شاهد افت نسبي قيمت دلار بوده است. نرخ دلار در بازار غيررسمي از قله ۱۰۶ هزار تومان به حدود ۸۰ هزار تومان كاهش يافته و اين مساله تا حدي انتظارات تورمي را نيز تعديل كرده است.
اولين تصوير از تورم ۱۴۰۴
نرخ تورم شاخصي است كه نشان مي‌دهد قيمت يك سبد يكسان از كالا و خدمات مورد استفاده خانوار در هر ماه چند درصد نسبت به گذشته تغيير كرده است.
جديدترين گزارش مركز آمار نشان مي‌دهد كه نرخ تورم ماهانه كل كشور از ۳.۳ درصد در اسفندماه سال قبل به ۳.۹ درصد در فروردين ۱۴۰۴ رسيده است كه نشانگر افزايش ۰.۶ واحد درصدي است. يعني در فروردين‌ماه خانوارها براي خريد همان سبد اسفندماه ۳.۹ درصدبيشتر هزينه كرده‌اند. نرخ تورم نقطه به نقطه نيز با وضعيت مشابهي از ۳۷.۱ درصد به ۳۸.۹ درصد رسيده است كه افزايش قابل‌توجهي به شما مي‌رود و نرخ سالانه اين شاخص نيز با خروج از كانال ۳۲درصدي، به ۳۳.۴ درصد افزايش يافته است.
وضعيت گروه‌هاي كالايي در فروردين ماه
سبد مصرف خانوار را دو گروه اصلي از كالا تشكيل مي‌دهد؛ گروه خوراكي، آشاميدني و دخانيات و گروه غيرخوراكي و خدمات. تورم ماهانه گروه خوراكي‌ها از ۴.۹ درصد در اسفند به ۴.۲ درصد در فروردين‌ماه كاهش يافته است؛ با اينكه روند اين شاخص در ابتداي سال نزولي شده اما هنوز بالاي ۲درصد است كه محدوده هشداردهنده‌اي براي تورم ماهانه محسوب مي‌شود. در مقابل، تورم ماهانه غيرخوراكي‌ها از كانال ۲درصد خارج شده و تا ۳.۸ درصد افزايش يافته است. بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه از بين تمام گروه‌هاي كالايي، بالاترين تورم ماهانه متعلق به ميوه و خشكبار بوده است. اين شاخص براي اين اقلام به ۱۱.۷ درصد در فروردين‌ماه امسال رسيده كه بخشي از آن به‌دليل فرارسيدن ميوه‌هاي نوبرانه با قيمت‌هاي بالا بوده است. بعد از كالا و خدمات متفرقه، بالاترين تورم ماهانه به دخانيات تعلق گرفته است؛ در مقابل، لبنيات و تخم‌مرغ و گروه آموزش كمترين تورم ماهانه را تجربه كرده‌اند.
اثر نرخ دلار بر رشد تورم
وحيد شقاقي شهري، اقتصاددان در خصوص نرخ تورم فروردين‌ماه ۱۴۰۴ به «اعتماد» اظهار كرد: از قبل هم قابل پيش‌بيني بود كه روند نرخ تورم در ماه‌هاي آينده صعودي خواهد شد و دليل اصلي‌اش هم افزايش شديد نرخ دلار در ماه‌هاي اخير بود. اين كارشناس اقتصادي در ادامه با اشاره به افزايش نرخ دلار گفت: نرخ دلار از محدوده حدود ۶۴ يا ۶۵ هزار تومان، با يك جهش قابل توجه تا مرز ۱۰۶ هزار تومان هم بالا رفت و چنين افزايشي بدون شك يك شوك ارزي بزرگ محسوب مي‌شود كه معمولا با تأخير، آثار تورمي قابل توجهي به جا مي‌گذارد. شقاقي شهري خاطرنشان كرد: بر اساس تحليل بنده هنوز آثار كامل شوك ارزي در اقتصاد تخليه نشده است و حتي اگر از اين به بعد هم شرايط اقتصادي كمي آرام‌تر شود، همين ميزان جهش ۳۰ تا ۴۰ هزار توماني در نرخ ارز كه در بازه زماني كوتاهي رخ داده است، احتمالا تا خردادماه در آمارهاي رسمي مركز آمار خود را نشان خواهد داد، به اين معني كه حتي اگر از حالا ثبات نسبي برقرار باشد، باز هم انتظار مي‌رود كه تورم ماه‌هاي آينده روندي افزايشي داشته باشد.
اثرات شوك ارزي قبلي هنوز در اقتصاد جاري است
اين اقتصاددان تصريح كرد: البته طي روزهاي اخير يك توقف نسبي در رشد نرخ ارز مشاهده شد، كه بيشتر ناشي از اخبار مربوط به مذاكرات سياسي و بين‌المللي بود و به‌طور مشخص، نرخ دلار در بازار غيررسمي از سقف ۱۰۶ هزار تومان، به محدوده۸۰ هزار تومان كاهش پيدا كرد. او ادامه داد: اين موضوع نشان مي‌دهد كه فعلا بازار دچار يك وقفه يا نوعي شوك معكوس شده است؛ اما واقعيت اين است كه اثرات شوك ارزي قبلي هنوز در اقتصاد جاري است و اين تأثيرات تا يكي دو ماه آينده در داده‌هاي آماري ديده خواهد شد. شقاقي شهري گفت: به عنوان مثال؛ نرخ تورم ماهانه كه در ماه گذشته حدود ۳.۹ درصد بود، به‌احتمال زياد در ارديبهشت و خردادماه به ۴.۵ تا حتي ۵ درصد هم برسد و در برخي پيش‌بيني‌ها، حتي صحبت از نرخ تورم ماهانه بالاي ۵ درصد براي خردادماه نيز مطرح شده است.
آثار شوك ارزي همچنان در حال تخليه شدن است
اين كارشناس اقتصادي خاطرنشان كرد: علت اصلي افزايش نرخ تورم، شوك ارزي شديدي است كه در ماه‌هاي گذشته اتفاق افتاده است. شقاقي شهري گفت: البته نكته اميدواركننده اين است كه اخبار مثبت مذاكراتي در هفته‌هاي اخير، اثر خودش را بر روي بازار ارز گذاشته است و اگر اين روند ادامه پيدا كند مي‌تواند از تير يا مرداد‌ماه به بعد، جلوي ادامه روند تورمي شديد را بگيرد و ترمز اين حركت را بكشد. اين كارشناس اقتصادي تصريح كرد: در مورد گروه‌هاي خوراكي‌ها هم وضعيت مشابهي وجود دارد. نرخ تورم در اين حوزه در ماه‌هاي گذشته بالا بود، اما گويا اخيرا روندي كاهشي داشته است و كاهش اين تورم از اسفند ماه شروع شده است. او با اشاره به كاهش تورم مواد خوراكي گفت: به نظر مي‌رسد كه علتش اين است كه قيمت مواد غذايي زودتر از ساير بخش‌ها به افزايش نرخ دلار واكنش نشان داده‌اند. يعني شوك قيمتي در خوراكي‌ها زودتر اتفاق افتاده است و به همين دليل هم كنترل قيمت‌ها در اين حوزه زودتر آغاز شده است و نشانه‌هاي كاهشي زودتر ديده مي‌شود و در مجموع، اگرچه فعلا آثار شوك ارزي همچنان در حال تخليه شدن است و نرخ تورم تا خردادماه احتمالا همچنان بالا باقي مي‌ماند، اما مي‌توان اميدوار بود كه از تير يا مرداد‌ماه به بعد، با تثبيت شرايط سياسي و اقتصادي، از شدت تورم كاسته شود.