سوگ طبيعت‌دوستان براي اروميه
سحر فكردار/ هر چند در ارديبهشت امسال با بارش‌هاي متعدد فصلي تراز آب درياچه اروميه به نقطه‌اي اميدبخش رسيده بود و تصاوير منتشرشده از قايق‌سواري در حوضه آن نويد پايان روزهاي رو به زوال درياچه نمكين را مي‌داد ولي با آمدن تابستان و گرماي بي‌سابقه در آذربايجان، حالا تراز آب سطح درياچه شبيه يك شوخي تلخ به ساكنان منطقه دهن‌كجي مي‌كند.
آمارها و عدد و رقم‌ها شايد در مسائل اقتصادي بتوانند عمق موضوع را نشان دهند ولي وقتي بحث مسائل اجتماعي و نابودي محيط زيست به ميان مي‌آيد انگار تا با چشم خود ابعاد فاجعه را نبينيم باورمان نمي‌شود كه درياچه پرخاطره كودكي اين‌طور با سرعت رو به نابودي مي‌رود. اين‌بار 150 نفر از نمايندگان تشكل‌هاي محيط‌زيستي كه براي برپايي دومين اجلاس سراسري سمن‌هاي زيست‌محيطي و منابع طبيعي كشور ميهمان تبريز بودند، در آخرين ساعات سفر خود راهي اروميه شدند تا با چشم خود ببينند آنچه را كه با هيچ تراز و عددي نمي‌شد تصوير كرد. فعالان زيست‌محيطي از سراسر ايران در كنار درياچه اروميه با تشكيل زنجيره انساني و در دست گرفتن پلاكاردهايي با مضمون «حفظ درياچه اروميه، حفظ محيط زيست ايران»، «درياچه اروميه را نجات مي‌دهيم تا ايران نجات يابد» براي بي‌آبي درياچه اشك ريختند. ديدن لاشه گونه‌اي از گوزن زرد ايراني در حاشيه درياچه اروميه تصوير دردناك ديگري بود كه سفر فعالان زيست‌محيطي كشور به اروميه را از جنبه‌اي ديگر تحت تاثير قرار داد. ولي برنامه‌هاي دومين اجلاس سراسري سمن‌هاي زيست‌محيطي و منابع طبيعي كشور تنها به همين جا ختم نشد و طي سه روز مشكلات، چالش‌ها، آخرين اتفاقات حوزه‌هاي محيط زيستي روي‌داده در گوشه گوشه كشور در حضور سيدمحمد مجابي، معاون توسعه مديريت، حقوقي و امور مجلس سازمان محيط زيست كشور و محمد درويش، مديركل دفتر آموزش و مشاركت‌هاي مردمي اين سازمان و ناصر مقدسي قائم مقام سازمان جنگل‌ها بررسي شد. معاون توسعه مديريت، حقوقي و امور مجلس سازمان محيط زيست كشور در گفت‌وگو با «اعتماد» در پاسخ به اينكه چقدر مي‌توان اميدوار بود كه مجلس آينده از تفكر زيست‌محيطي برخوردار باشد، گفت: مجلس مانند ديگر نهادهاي مردمي از جايگاه مهمي برخوردار است و بايد يك نهاد كاملا مردمي باشد و اميدواريم مجلس آينده در‌برگيرنده كساني باشد كه نگاه محيط زيستي واقعي داشته باشند. نمايندگان 25 استان در پنل تخصصي كه در روز نخست اين اجلاس برگزار شد مشكلات زيست‌محيطي منطقه خود را عنوان كردند كه اغلب مشكلات مربوط به كم‌آبي، تغيير كاربري، تعارض بين زمين‌هاي كشاورزي، دامداري و حيات وحش، شكار غيرقانوني، پسماند و فاضلاب شهري بود. ميترا البرزي‌منش، مديرعامل انجمن پايشگران محيط زيست ايران به عنوان نماينده تشكل‌هاي زيست‌محيطي تهران درخصوص مشكلات مربوط به بحران آب و اتلاف شديد آب در زمينه كشاورزي سخن گفت و نماينده فارس از قطع درختان در مسير آزادراه تهران - شيراز انتقاد كرد و گفت وقتي اعتراض مي‌كنيم و كار تعطيل مي‌شود چرا بايد از تهران بگويند كار را ادامه دهيد؟ ناصر مقدسي، قائم مقام سازمان جنگل‌ها در پاسخ به اين فعال زيست‌محيطي گفت: ما به اين اقدام اعتراض كرديم و طرح شكايت شده است. 10 هزار درخت بلوط در خطر بوده و تعدادي از آنها بريده شده است. نماينده قزوين هم با اشاره به تخلفات شهرداري درباره خسارت‌هايي كه اين نهاد به محيط زيست و باغات اين شهر وارد مي‌كند درخواست كرد جايزه ملي محيط‌زيست كه سال پيش به شهردار قزوين اهدا شده، پس گرفته شود. در اين بين نماينده تشكل‌هاي زيست محيطي آذربايجان شرقي هم با اشاره به تغييرات جوي اتفاق افتاده طي سال‌هاي اخير در اين استان از خطر تغيير اقليم و آسيب‌هاي ناشي از آن در اين خطه صحبت كرده و در ادامه به روند تخريب و جاده‌سازي‌هاي صورت گرفته در جنگل‌هاي ارسباران نيز اشاره كرد كه با بي‌توجهي مسوولان محيط زيست آذربايجان شرقي در حال پيشروي است. طي انتخاباتي كه در دومين روز اين اجلاس در تبريز برگزار شد، سياوش آقاخاني، مديرعامل شبكه سمن‌هاي استان مركزي و بابك مغازه‌اي، مديرعامل شبكه سمن‌هاي زيست محيطي استان همدان به عنوان دو نماينده‌اي انتخاب شدند تا نظرات تشكل‌ها را جهت اعمال در برنامه ششم توسعه پيگيري كنند. محمد درويش با اشاره به اقدامات دولت يازدهم براي نقش‌دهي بيشتر به گروه‌هاي مردم نهاد گفت: از سال 92 كه ابتكار دوباره به پرديسان آمده تلاش مي‌كند تا گروه‌هاي محيط زيستي را به جايگاه خود برگرداند ولي هنوز خيلي‌ها دوست ندارند اين جلسات برگزار شود ولي چون رييس‌جمهور و ابتكار از جنس گروه‌هاي مردم‌نهاد هستند، اين اتفاق در حال روي دادن است. درويش ادامه داد: تنها وزارتخانه‌اي كه اقدام به تاسيس دفتر محيط زيست كرده وزارت ورزش و جوانان است و يك مديركل از سازمان برنامه و بودجه نامه‌اي خطاب به وزارتخانه نوشته است كه نيازي به اين دفتر نيست. همين نشان مي‌دهد در بدنه دولت هنوز كساني هستند كه دوست ندارند بخشي از كارها به بدنه مردم منتقل شود.
«حيران» روايت طبيعت امروز ايران است
در پايان اين برنامه سه روزه بيانيه دومين اجلاس سراسري سمن‌هاي زيست محيطي و منابع طبيعي كشور با توجه به مباحثي كه طي سه روز از طرف فعالان زيست محيطي كشور عنوان شد، تدوين شد. در اين بيانيه كه به امضاي تشكل‌هاي محيط زيستي استان‌هاي اردبيل و گيلان هم رسيده است چنين آمده است: حيران فقط نام يك گردنه نيست. شرح حال اين روزهاي طبيعت ايران است. در مواجهه با انساني كه نمي‌داند حياتش بي‌طبيعت در مخاطره است، كه طبيعت هر آسيب بر پيكره خود را با يك سيلي سخت پاسخ مي‌دهد و تنها رفتار دوستانه با آن راه بهره‌مندي از مواهب خدادادي است، تا هم انسان اينچنين از طبيعت بهره ببرد و هم طبيعت به عنوان امانت آيندگان از هر آسيبي مصون بماند. تشكل‌هاي محيط زيستي كشور ضمن انتقاد از تخريب‌كنندگان اين بخش منحصر به فرد از محيط طبيعي ايران از توجه افكار عمومي به آن استقبال مي‌كند. فعالان محيط زيستي ايران ضمن تاكيد بر خودداري از برخوردهاي سياسي در مورد گردنه حيران خواستار ورود قاطع مسوولان ذيربط به مساله و برخورد با همه كساني است كه در جهت تخريب آن گام برداشته‌اند.