پيشنهاد رسمي منتقدان توافق در كميسيون ويژه
استفاده از اطلاعات جليلي براي پاسخگويي به عراقچي
غلامرضا تاجگردون در جلسه ديروز از يك سفارش ويژه براي عدم پخش تلويزيوني جلسات جليلي خبر داد
گروه سياسي| اطلاعات فني جليلي براي مقابله بهتر با عراقچي؛ اين تاكتيكي است كه ديروز رسما در كميسيون برجام رونمايي شد. جايي كه منتقداني چون سيد محمود نبويان، مهرداد بذرپاش و حتي حميد رسايي كه عضو كميسيون ويژه نيست پيشنهاد مي‌كنند تا در جلسات هفته آينده ابتدا اين مجموعه در روز يكشنبه ميزبان سعيد جليلي باشد تا عراقچي روز دوشنبه عازم بهارستان شود. دليل آن را هم به صراحت در صحن جلسه عنوان مي‌كنند؛ دريافت پاسخ‌هاي‌شان از سوي جليلي براي داشتن دستي پر در مقابل عراقچي. اين يعني همان «مناظره هسته‌اي» بدون رويارويي مستقيم. مناظره‌اي كه در جلسه ديروز كميسيون برجام خود جليلي و تيم همراه او هم نشان دادند كاملا براي آن آماده و مشتاق هستند. منتقدان توافق ديروز گفته‌اند بهتر است فرصتي براي آنها مهيا شود تا بتوانند ابهامات مدنظر جليلي و ايرادات او درباره برجام را از عراقچي بپرسند و آماده‌تر از هميشه به مصاف تيم هسته‌اي بروند. جليلي براي نشان دادن اشتياقش به چنين مصافي در دومين حضورش در بهارستان بعد از توافق هسته‌اي حمله‌اي تمام‌عيار را به برجام كليد زد و از چشم‌پوشي روي «صد حق مسلم» ايران در اين توافق سخن گفت. برنامه منتقدان هسته‌اي اگر طبق روال جلو برود احتمال بالا گرفتن اختلافات در هفته آينده اصلا بعيد نيست. اختلافاتي كه شايد يك نفر بتواند آن را جمع كند؛ علي لاريجاني، رييس مجلس. منتقدان برجام در كميسيون ويژه پيش‌تر از او دعوت كرده بودند كه به عنوان يكي از روساي تيم‌هاي مذاكره‌كننده پيشين ايران در جلسات اين مجموعه شركت كند. حالا اما در خلال جلسه ديروز برخي‌ها از احتمال حضور او در نشست روز شنبه كميسيون برجام سخن گفته‌اند. جلسه‌اي پيش از سومين حضور جليلي در بهارستان. زماني كه شايد لاريجاني بتواند قطار كميسيون برجام را از ريلي كه منتقدان براي آن طراحي كرده‌اند، خارج كند. سعيد جليلي در حالي ديروز راهي بهارستان شد كه عدم پخش تلويزيوني جلسات او حتي باعث ابهام برخي اعضاي كميسيون برجام هم شده است. تا آنجا كه در دقايق ابتدايي جلسه غلامرضا تاجگردون مي‌گويد كه ظاهرا صدا و سيما بر اساس سفارش فردي از نمايش جلسات كميسيون برجام با سعيد جليلي خودداري كرده است. او حتي قبل از جلسه هم از ابوترابي‌فرد، نايب‌رييس مجلس و عضو كميسيون ويژه برجام خواسته بوده تا موضوع اين سفارش ويژه براي عدم پخش جلسات سعيد جليلي در مجلس را پيگيري كند. عليرضا زاكاني كه در جلسه هفته قبل با عباس عراقچي تاكيد كرده بود قسمت‌هاي مربوط به بررسي مذاكرات آلماتي در كميسيون ويژه برجام نبايد توسط هيچ رسانه‌اي منتشر شود در جلسه روز گذشته از چنين سفارشي براي عدم پخش جلسات مشترك با سعيد جليلي ابراز بي‌اطلاعي كرده و به اعضا گفته كه در جريان چنين موضوعي نيست. حال آنكه تاكيد او براي عدم پخش جلسات جليلي در روز پنجشنبه از شبكه خبر هم نمايش داده شده بود. درگيري لفظي احمد اميرآبادي‌فراهاني و محمد حسن ابوترابي‌فرد هم از ديگر حاشيه‌هاي جلسه ديروز بوده كه گويا براي دقايقي صحن كميسيون را به هم ريخته است. اميرآبادي فراهاني كه مشغول بيان سخناني تند عليه تيم هسته‌اي كشورمان در حضور سعيد جليلي بوده، با اين تذكر ابوترابي‌فرد مواجه مي‌شود كه «اگر امكان دارد به دليل ضبط تلويزيوني جلسه قدري در سخنان خود ملاحظه داشته باشيد.» او كه البته از اعضاي كميسيون برجام نيست در واكنش به اين تذكر ابوترابي‌فرد اعتراض مي‌كند كه در مجلس برخي‌ها از ديگران نماينده‌تر هستند و همين هم زمينه جدال لفظي چنددقيقه‌اي را مهيا مي‌كند.
جلسه‌اي آرام با چند سوال بي‌پاسخ
به جز همين مورد، جلسه ديروز با سعيد جليلي برخلاف جلسات مشترك با عباس عراقچي و اعضاي تيم فعلي مذاكره‌كننده كشورمان آنقدر آرام بوده كه حتي باعث كنايه‌هاي موافقان توافق هم شد. از جمله منصوري‌آراني در جايي مي‌گويد كه «اي كاش فضاي جلسات هميشه اينقدر آرام بود.» در جلسه ديروز مجموعا نمايندگان 11 سوال را از جليلي و اعضاي تيم او پرسيده‌اند. عددي كه قابل مقايسه با عدد سوالات آنها از عباس عراقچي نيست. به طور مثال در جلسه قبل تنها ابراهيم كارخانه‌اي به تنهايي هشت سوال را از عباس عراقچي مطرح كرده بود. تنها سوالات جدي اين جلسه را نمايندگاني چون پزشكيان، منصوري‌آراني و علاءالدين بروجردي مطرح كرده‌اند. پزشكيان و منصوري‌آراني از مسوول سابق تيم هسته‌اي كشورمان درباره ظرفيت‌هاي موجود براي رسيدن به 190 هزار سو انرژي هسته‌اي و همينطور موارد موردنياز آن پرسيده‌اند. سوال بروجردي اما سوالي بوده كه جليلي آن را بي‌پاسخ مي‌گذارد. سعيد جليلي در ابتداي توضيحات خود مي‌گويد كه پيش‌تر گزارشي 12 ساعته را از نظرش درباره برجام به شوراي عالي امنيت ملي ارايه كرده و در همين راستا هم تاكيد مي‌كند كه با شش ساعت زمان در كميسيون ويژه نمي‌تواند نظرات خود را به طور كامل توضيح دهد. طيف منتقدان توافق بعد از اين توضيح با تشويق جليلي از او مي‌خواهند تا گزارش خود را به صورت كامل ارايه كند اما علاءالدين بروجردي، رييس كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي سوالي را پيش مي‌كشد كه جليلي براي آن پاسخي ندارد: «شما كه مي‌گوييد اين گزارش را داده‌ايد، بگوييد بعد از ارايه آن گزارش راي و نظر شوراي عالي امنيت ملي درباره مواضع شما چه بود؟» البته كميسيون برجام ديروز تنها شنونده سخنان سعيد جليلي نبود. فريدون عباسي، علي باقري و همينطور حميد عسكري كه در دولت قبل رييس كميته هسته‌اي شوراي عالي امنيت ملي بودند نيز در اين جلسه عليه برجام و اقدامات دولت روحاني سخن گفته‌اند؛ سخناني كه تندترين آنها توسط حميد عسكري انجام شد. همينطور فريدون عباسي نيز گفته كه در دولت قبل محمود احمدي‌نژاد به او دستور داده بود تا تعداد سانتريفيوژها را افزايش بدهد و اين دستور در پي بي‌نتيجه ماندن مذاكرات با 1+5 صادر شده بود اما زماني كه روحاني به عنوان رييس‌جمهوري انتخاب مي‌شود، عباسي به احمدي‌نژاد مي‌گويد كه براي اين كار بايد با حسن روحاني هم هماهنگ كند و اين موضوع را در جلسه‌اي به اطلاع رييس‌جمهوري منتخب مي‌رساند. انتقاد عباسي در جلسه ديروز اين بوده كه حسن روحاني هيچگاه به او دستور چنين كاري را نمي‌دهد اما باز هم اينجا علاءالدين بروجردي است كه وارد بحث مي‌شود و مي‌گويد: «در آن زمان آقاي روحاني به شما چنين دستوري ندادند اما شما را منع هم نكردند و چرا در شرايطي كه ايشان هنوز دولت را تحويل نگرفته بودند شما كاري را كه مي‌گوييد به صلاح مملكت بوده انجام نداده‌ايد؟ آيا از جاي ديگري منعي براي شما گذاشته بودند؟» اين سوال هم البته مانند سوال قبلي بروجردي تقريبا بي‌پاسخ مي‌ماند.
روايت نمايندگان از جليلي
سعيد جليلي در حالي با اشتياق كامل اين روزها براي نقد برجام راهي بهارستان مي‌شود كه نمايندگان مجلس مي‌گويند در زمان مسووليتش اصلا چنين رفتاري را از او نديده‌اند. ديروز عوض حيدرپور، عضو كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجالس هشتم و نهم به ايرنا گفته كه «جليلي در مجالس هشتم و نهم با وجود دعوت كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس براي ارايه گزارش از روند مذاكرات و پاسخ به سوال‌هاي نمايندگان هيچگاه در اين كميسيون يا جلسات مجلس حاضر نشد.» همزمان احمد شوهاني، ديگر عضو اين كميسيون هم به فرارو توضيح داده است: «آقاي جليلي در طول دوراني كه هدايت تيم مذاكره‌كننده هسته‌اي را بر عهده داشت تا زمان كانديدا شدن در انتخابات رياست‌جمهوري سال 92 براي ارايه گزارش از آنچه در مذاكرات گذشته بود، به مجلس و كميسيون تخصصي يعني كميسيون امنيت ملي نيامد. بارها از آقاي بروجردي رييس كميسيون امنيت ملي درخواست كرديم كه يك‌بار آقاي جليلي براي ارايه گزارش درباره روند مذاكرات هسته‌اي به مجلس بيايد اما ايشان اعلام مي‌كردند كه آقاي جليلي مخالف ارايه گزارش به مجلس هستند و حاضر نيستند در كميسيون حضور پيدا كنند. حال نمي‌دانيم كه چه شده است آقاي جليلي به مجلس پاسخگو شده‌اند.» او گفته برخلاف سعيد جليلي، محمدجواد ظريف و تيم او در دو سال گذشته به‌طور مرتب مجلس را در جريان روند مذاكرات قرار داده‌اند. در همين حال غلامعلي جعفرزاده هم به فرارو گفته كه اقدامات كميسيون برجام شايبه سياسي‌كاري دارد. او درباره دعوت از سعيد جليلي گفته كه «وقتي اعضاي كميسيون ويژه برجام را اعضاي ستاد انتخاباتي آقاي جليلي در انتخابات سال 92 تشكيل داده‌اند زياد جاي تعجب هم نداشت كه براي توجيه ناكامي‌هاي تيم مذاكره‌كننده سابق و اعتبار بخشيدن به آن چنين دعوتي انجام شود.» در همين حال عباسعلي منصوري آراني، عضو كميسيون ويژه برجام هم ديروز در گفت‌وگو با ايسنا بر لزوم مقايسه دستاورد تيم مذاكره‌كننده هسته‌اي فعلي و تيم پيشين تاكيد كرد. او با اشاره به سوالات خود از سعيد جليلي گفت كه «يكي از سوالاتي كه من از تيم مذاكره‌كننده قبلي داشتم اين بود كه آيا الگويي وجود دارد كه كشوري ذيل فصل هفت باشد و بدون جنگ از آن خارج شده باشد كه ما بتوانيم خود را با آن مقايسه كنيم؟» اين عضو كميسيون برجام ادامه داد: «سوال دوم من اين بود كه تيم فعلي هسته‌اي كتابچه‌اي به نام برجام دارد كه مي‌شود آن را در دست گرفت و خواند و اين خروجي تيم آقاي ظريف است. آقاي جليلي كه شش سال امور در دست‌شان بود اگر كتابچه‌اي داشته باشند مي‌توان اين دو را با هم مقايسه كرد.»
نخستين نقد جليلي با حمله جدي به برجام
ديروز اما جلسه كميسيون برجام نخستين فرصت براي حمله جليلي به توافق هسته‌اي بود؛ توافقي كه او مي‌گويد طي آن جمهوري اسلامي از 100 حق مسلم خود صرف نظر كرده است. اظهارات ديروز جليلي اما نخستين قدم براي نقد برجام توسط اوست، قدمي كه مي‌تواند در روزهاي آينده تندتر و صريح‌تر از اين هم بشود. آن طور كه نقوي حسيني، سخنگوي كميسيون ويژه گفته سعيد جليلي «در ابتدا عنوان كرد شاخصه قضاوت و ارزيابي ما در برجام براساس محدوديت‌ها و امتيازهاي داده شده است. به اين معنا كه هر چه محدوديت‌ها كمتر شود، تحريم‌ها بيشتر لغو شود، قطعنامه‌هاي شوراي امنيت بيشتر لغو شود، محدوديت‌هاي تحقيق و توسعه كمتر شود، از ذيل ماده 41 خارج شويم، بازرسي‌هاي ما كمتر شود نشان‌دهنده آن است كه ما گامي به جلو برداشته‌ايم.» به گفته نقوي حسيني، جليلي با طرح اين سوال كه اما بايد ديد آورده‌هاي ما چه بود؟ ادامه داده: «آيا تعداد سانتريفيوژها، راه‌اندازي فردو، پيشرفت 76درصد آب سنگين اراك، تبديل رآكتور تهران به توليد 450 كيلو مواد با غناي 20درصد، تكميل و بهره‌برداري از نيروگاه بوشهر، صد تن آب سنگين، تبديل قرص‌هاي سوخت به ميله‌هاي سوخت و... از جمله آورده‌ها و سرمايه‌هاي هسته‌اي تيم قبلي بود و ما در چنين شرايطي پرونده را تحويل داديم.» به گفته اين رييس سابق تيم مذاكره‌كننده از سوي ديگر داشته‌هاي راهبردي داشتيم كه عبارت بودند از: بي‌اعتبار كردن به كارگيري گزينه نظامي، نااميد‌سازي دشمن از تحريم‌ها، شكل‌گيري اقتصاد مقاومتي، نااميد‌سازي دشمن از فتنه 88، ثبات جايگاه منطقه‌اي ايران از جمله آورده‌هاي ما در اين دوران بود و در چنين شرايطي پرونده را تحويل داديم. جليلي همچنين عنوان كرده است كه آورده‌هاي سياسي ما در زمان تحويل پرونده پذيرش حق هسته‌اي ايران مطابق NPT، وادارسازي طرف مقابل مبني بر كنار گذاشتن پس‌شرط‌ها در مذاكرات، عدم استثنا شدن فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران، پذيرش مولفه‌هاي توافق خوب از طرف مقابل، حمايت به اتفاق كشورهاي عدم تعهد از حق هسته‌اي، وادار كردن طرف مقابل به ويژه امريكايي‌ها مبني بر پذيرش حق غني‌سازي ايران و... بود. نقوي حسيني گفت: «جليلي معتقد است براي بررسي دقيق بايد برجام، قطعنامه 2231، متن كامل برنامه بلندمدت و پيوست نقشه راه همكاري با آژانس مورد بررسي قرار گرفته شود. وي گفت مطابق بررسي‌اي كه آنها داشتند، جمهوري اسلامي از حدود 100 حق مسلم خود از برجام و اسناد ضميمه صرف‌نظر كرده است، مبناي نادرستي از برجام پذيرفته شده كه قابل قبول نيست. از جمله استثنا شدن ايران، جايگزين شدن«اجازه» به جاي «حق» ايران كه در NPTتصريح شده است و پذيرش معيارهاي غير متعارف و بالاخره اينكه در برجام حتي از حقوق تصريح شده از توافق ژنو هم عقب‌نشيني مي‌شود.»