حسين نوش‌آبادي، سفير سابق ايران در عمان در گفت‌وگو با «اعتماد»:
ايران به دنبال تنش جديدي در منطقه نيست
محمد ابراهيم ترقي‌نژاد/ در روزهاي گذشته وزارت امور خارجه بحرين از احضار معاون كاردار جمهوري اسلامي ايران در منامه در اعتراض به مواضع حمايت‌آميز تهران از انقلاب 14 فوريه خبر داد. اين در حالي است كه داستان احضار مقامات ايراني حاضر در نمايندگي ايران منامه به سريالي دنباله‌دار تبديل شده است به گونه‌اي كه در حدود يك سال گذشته بارها مقامات ايراني به بهانه‌هاي واهي مختلف به وزارت امور خارجه اين كشور احضار شدند و آخرين مورد هم دولت اين كشور به محمدرضا بابايي، كاردار ايران در منامه اعلام كرده است كه 72 ساعت فرصت دارد خاك اين كشور را ترك كند. ايران نيز در پاسخي متقابل، كاردار بحرين در تهران را عنصري نامطلوب دانست و به او 72 ساعت فرصت داد كه خاك كشورمان را ترك كند. با اين حال، تهران در سال‌هاي گذشته و به خصوص پس از روي كار آمدن دولت تدبير و اميد همواره بر بهبود روابط با كشورهاي منطقه تاكيد بسياري داشته است اما عربستان سعودي و بحرين در صدر كشورهايي بودند كه ضمن مخالفت به تهران، به سياست‌هاي تنش‌آفرين خود عليه تهران ادامه داده‌اند. در رابطه با روابط ايران و بحرين گفت‌وگويي با حسين نوش‌آبادي، سفير سابق ايران در عمان و كارشناس مسائل منطقه‌اي داشته‌ايم كه مشروح آن در ادامه مي‌آيد.
ريشه اختلافات مداوم تهران و منامه چيست؟
متاسفانه در سال‌هاي گذشته شاهد تيرگي و كاهش روابط و مناسبات تهران و منامه بوده‌ايم كه اين مساله به دليل برخوردهايي است كه دولت بحرين با مردم اين كشور كه اكثرا شيعه هم هستند، داشته است. متاسفانه دولت منامه توجهي به خواست و حقوق اساسي اين بخش از مردم خود ندارد. با اين حال، جمهوري اسلامي ايران به عنوان كشوري كه در سال‌هاي گذشته تلاش كرده است تا روابط و مناسبات خود با همسايگانش را بر اساس حسن همجواري و رعايت شؤونات همسايگي و احترام متقابل برقرار كند، نسبت به اين نوع رفتار بحرين انتقاد دارد و معتقد است كه اتخاذ چنين سياست‌هايي، موجب ايجاد بي‌ثباتي در اين كشور خواهد شد و اين بي‌ثباتي هم در نهايت، تهديدي براي امنيت ملي منطقه است. در اين راستا، ايران از زمان بروز اعتراضات مردمي در بحرين، به دولت اين كشور توصيه كرده است تا از سياست‌هاي خشن دوري كرده و به خواست آنها پاسخ داده و به حقوق اساسي مردمش توجه كند اما دولت اين كشور براي فرافكني، تمامي مشكلات را بر گردن ايران مي‌اندازد و اتهاماتي را نسبت به كشورمان مطرح مي‌كند و به اين بهانه، نه تنها به بدترين شكل ممكن نسبت به خواست مشروع مردمش مقاومت كرده بلكه با روش‌هاي خشونت‌آميز به سركوب آنها پرداخته است. در چنين وضعيتي، طبيعي است كه ايران نمي‌تواند نسبت به اين وضعيت بي‌تفاوت بماند و مردم منطقه و شيعيان نيز انتظار دارند تا ايران كه اساس سياست خارجي را خود در چارچوب حمايت از مظلومان و مستضعفان بنا نهاده، از آنها حمايت كند و واكنش نشان دهد. حمايت ايران نيز از مردم هم به دور از مداخله در امور داخلي اين كشور بوده و فقط به دولت اين كشور براي اجتناب از خشونت توصيه‌هايي داشته است و تمامي رفتارهايش در قالب عرف و قوانين بين‌المللي است.
بهانه‌گيري‌هاي دولت بحرين نسبت به جمهوري اسلامي ايران به چه ميزان تحت تاثير سياست‌هاي عربستان سعودي است؟
من فكر مي‌كنم اگر پشتيباني‌هاي سياسي و مادي دولت سعودي نسبت به دولت بحرين وجود نداشت و اگر دولت رياض بر منامه فشار نمي‌آورد، روند اصلاحات سياسي و اجتماعي در بحرين سريع‌تر و با هزينه‌هاي كمتري صورت مي‌گرفت. اگر بحرين دولت مستقلي داشت و به اتكا مردم اداره مي‌شد، به خواست ملتش توجه مي‌كرد. متاسفانه عربستان سعودي نمي‌خواهد روند اصلاحات سياسي و مردم‌سالاري در بحرين صورت بگيرد زيرا گسترش مردم‌سالاري و اصلاحات سياسي را عليه منافع خود و در برابر با سياست‌هاي منطقه‌اي‌اش مي‌داند. با اين حال، با شروع اعتراضات مردمي در بحرين، دولت عربستان و امارات وارد خاك اين كشور شدند و به سركوب ملت بحرين پرداختند و دولت بحرين نيز با اين اتفاق جري شده است و فكر مي‌كند با اتكا به زور هر كاري مي‌خواهد، انجام دهد. من فكر مي‌كنم اگر بحرين كشور مستقلي بود و به خواست و منافع ملي خويش فكر مي‌كرد، مي‌توانست بهترين روابط و مناسبات سياسي را با ايران داشته باشد. ايران هم‌اكنون با بسياري از كشورهاي منطقه بهترين روابط را دارد و به آنها در حفظ ثبات و امنيت بيشترين كمك را كرده است. عمان و عراق نمونه‌هاي اين روابط هستند. هم‌اكنون عمان بهترين روابط را در ميان كشورهاي منطقه با ما دارد و از برقراري مناسبات خوب با ايران بيشترين سود را برده است. بحرين بايد بداند كه ادامه سياست‌هاي گذشته نه به سودش است و نه مي‌تواند به ثباتش در آينده كمك كند بلكه در رابطه خوب با تهران، مي‌تواند منافع و امنيتش را حفظ كند.
تهران چه اقداماتي را مي‌تواند براي كاهش تنش‌ها انجام دهد؟
ايران در سياست خارجي خود داراي اصولي است كه به آنها پايبند است. ما در سياست خارجي خود، اولويت روابط و مناسبات‌مان را با همسايگان تعريف و بر اين اساس، سعي كرده‌ايم ضمن كاهش تنش‌هاي منطقه‌اي و ايجاد ثبات در آن، بهانه‌هاي دشمنان را هم بگيريم. ما ضمن انتقاد نسبت به روش‌هاي دولت بحرين، هيچگاه داوطلب قطع يا سردي روابط نبوده‌ايم. جمهوري اسلامي ايران به هيچ‌وجه به دنبال تنش جديدي نيست. متاسفانه برخي كشورهاي منطقه مانند بحرين پيرو و دنباله‌رو عربستان هستند. اگر آنها مستقلانه عمل كنند و تحت تاثير برخي قدرت‌هاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي قرار نگيرند، مي‌توان اميدوار به تنظيم روابط بر اساس احترام متقابل و منافع دوجانبه باشيم. من فكر مي‌كنم احضاركردن‌هاي مداوم كاردار و نماينده ايران در بحرين كمكي به دولت اين كشور نمي‌كند و تنها موجب پيچيده‌تر شدن موضوع خواهد شد. ما انتظار داريم تا دولت منامه با نگاهي واقع‌بينانه و دركي درست از شرايط منطقه و توجه به حقوق ملت و خواست مردم خود سياست‌هاي خود را در عرصه منطقه‌اي و بين‌المللي تنظيم كند.
آيا براي كاهش اختلافات ميان تهران و منامه، ميانجي‌گري كشوري مانند عمان يا كويت مي‌تواند مفيد باشد و به كاهش اختلافات كمك كند؟
تا آنجا كه بنده اطلاع دارم، دولت مسقط در سال‌هاي گذشته تلاش‌هاي بسياري را براي بهبود روابط و مناسبات تهران و منامه انجام داده است و در اين راستا، مقامات اين كشور در سفرهايي كه به بحرين داشته‌اند توصيه‌هايي به مقامات آن كشور داده‌اند و در رايزني‌هايي هم كه با مسوولان ايراني داشته‌اند، مشاوره‌هايي به ما داده‌اند. به عبارت ديگر، عمان علاقه بسياري براي بهبود و گسترش ايران و بحرين دارد اما آنها نسبت به سياست مستقلانه و واقع‌بينانه بحرين نسبت به ايران مايوس شده‌اند. آنها تلاش‌هاي خود را كرده‌اند و هم‌اكنون هم مي‌توانند نقش مثبتي را براي بهبود روابط ايران با كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس و به خصوص بحرين ايفا كنند. با اين حال، زماني اين ميانجي‌گري‌ها مثمرثمر خواهد بود كه اراده بهبود روابط در طرفين وجود داشته باشد. ايران اين اراده را دارد ولي متاسفانه اين اراده در طرف مقابل نيست.