شوراي نگهبان اطلاعيه صادر كرد
همه داوطلبان جديد انتخابات خبرگان بايد آزمون علمي بدهند
«اعتماد» شرايط آنهايي كه بر اساس اطلاعيه شوراي نگهبان بايد آزمون دهند را بررسي مي‌كند
رضوانه رضايي‌پور / در روزهايي كه نهاد نظارتي انتخابات پاي بر خط شروع بررسي‌ها گذاشته است، اطلاعيه‌اي از آن، منشأ بحث‌هايي را در محافل مختلف سبب مي‌شود. اطلاعيه‌اي كه حكايت از سرنوشت مبهم چهرههايي دارد كه با حضور خود خبر از مجلسي متفاوت را مي‌دادند. آزمون خبرگان رهبري موضوعي كه چند ماه از برگزاري نخستين دوره آن مي‌گذرد، در دومين دوره خود، يقينا شركت‌كنندگان بنامي را به خود خواهد ديد. چهرههايي كه حتي مدرس حوزه هستند و بعضا از سوي مراجع مورد تاييد قرار گرفته‌اند نيز رنگي از استثنا را به خود نگرفته‌اند. در اطلاعيه‌اي كه از سوي شوراي نگهبان در مورد كانديداهاي پنجمين دوره خبرگان رهبري منتشر شده آمده است: «كليه كساني كه براي شركت در انتخابات مجلس خبرگان رهبري ثبت‌نام نموده‌اند به جز آنان كه ذيلا ذكر مي‌شود بايد در آزمون علمي شركت نمايند.»
1- اعضاي محترم فعلي مجلس خبرگان
2- كساني كه در گذشته در آزمون خبرگان كه از طرف شوراي نگهبان برگزار شده شركت نموده و از نظر علمي تاييد شده‌اند.
3- كساني كه در آزمون پانزدهم شهريور 1394 شركت نموده‌اند اعم از آنان كه تاييد شده‌اند يا خير.
با نگاهي به سه مورد اشاره شده در اطلاعيه مي‌توان به راحتي پي برد كه چه ليست بلندبالايي از كانديداها براي شركت در آزمون رديف خواهد شد. ليستي كه حالا ديگر به راحتي مي‌توان افراد آن را بر‌شمرد، البته از مدت‌ها قبل به محور گمانه‌زني‌ها تبديل شد. آزموني كه در شهريور امسال و با حضور تنها 180 نفر داوطلب برگزار شد، از همان آغاز وعده برگزاري دور ديگري را براي جا مانده‌ها داد. جامانده‌هايي كه نفرات شاخص سياسي در بين آنها كم نيستند در 15 دي‌ماه فرصتي جديد را براي اعلام حضور مي‌يابند. شوراي نگهبان به عنوان ناظر برگزاري انتخابات متولي تنها آزموني است كه براي يكي از چهار انتخابات كشور، تعيين شده است. روشي كه بايد آن را ناشي از سكوت قانون اساسي دانست، اما در پنجمين دوره از انتخابات خبرگان جلوه ديگري يافته است. در اصل 108 قانون اساسي كه به صراحت آمده است: «قانون مربوط به تعداد و شرايط خبرگان، كيفيت انتخاب آنها و آيين‌نامه داخلي جلسات آنان براي نخستين دوره بايد به تاييد فقها نخستين شوراي نگهبان برسد. از آن پس هرگونه تغيير و تجديدنظر در اين قانون و تصويب ساير مقررات مربوط به وظايف خبرگان در صلاحيت خود آنان خواهد بود»، راهي را جز برگزاري آزمون براي نمايندگان مجلس خبرگان قرار نداده است. راهي كه در فصل دوم قانون انتخابات مجلس خبرگان رهبري، به‌نام «شرايط انتخاب شوندگان» تدوين شده است، پس از بيان شرايط انتخاب شوندگان، مرجع تشخيص دارا بودن اين شرايط را، فقهاي شوراي نگهبان معرفي كرده است. فقهايي كه در تصميم خود بهترين و تنهاترين راه‌حل براي تاييد صلاحيت نامزدهاي خبرگان رهبري را برگزاري «آزمون» تشخيص داده‌اند. خبرگان رهبري كه اعضاي حاضر در آن، بايد به حدي از اجتهاد رسيده باشند تا صلاحيت انتخاب رهبر را داشته باشند، مسير سختي را در برابر كساني كه قصد نخستين تجربه حضور خود در اين مجلس را دارند، قرار داده است. اما قبولي در آزمون كتبي و شفاهي كه به نظر مي‌رسيد تاكنون تنها براي چهره‌هاي ناآشناي داوطلب حضور در خبرگان باشد، حالا با عدم الزام شركت در آزمون اعضاي فعلي و كساني كه در گذشته در آزمون خبرگان از نظر علمي مورد تاييد شوراي نگهبان قرار گرفته‌اند، كار را براي بسياري از داوطلبان دشوار ساخته است. داوطلباني كه تنها دقايقي پس از اعلان اطلاعيه خبرگان رهبري، حدس و گمان‌ها درباره حضور يا عدم حضور آنان در آزمون ورودي خبرگان به محور بحث‌ها تبديل شد و همچنان هم تا پايان 15 دي‌ماه باقي خواهند ماند.
آزمون يا عدم آزمون؟
با نگاهي اجمالي به اطلاعيه شوراي نگهبان بد نيست گريزي به سخنان دو عضو حقوقي و فقهي اين شورا داشت. آيت‌الله مومن از اعضاي فقهاي شوراي نگهبان و از مسوولان برگزاري امتحان ورودي خبرگان در آخرين اجلاسيه اين مجلس از شرايط لازم براي كانديداهاي مجلس خبرگان رهبري گفت. وي با اشاره به مواد قانوني شرايط انتخاب شوندگان مجلس خبرگان رهبري يادآور شد كه علاوه برشرايطي كه براي كانديداهاي مجلس خبرگان ذكر شده است اين افراد بايد از لحاظ علمي در حدي باشند كه قدرت استنباط بعضي مسائل فقهي را داشته و بتوانند ولي‌فقيه واجد شرايط رهبري را تشخيص دهند. از اين رو تدبيري انديشه شده تا داوطلبان حضور در انتخابات مجلس خبرگان رهبري در آزمون كتبي و پس از قبولي در آن نيز در مصاحبه شفاهي علمي شركت كنند تا با توجه به وظايف خطير مجلس خبرگان رهبري افرادي كه به درجه علمي مزبور رسيده‌اند وارد عرصه انتخابات اين مجلس شوند. اما در روزهايي كه چهره‌هاي جديد و البته شاخص نام خود را براي انتخابات پيش رو ثبت كردند، آيت‌الله مومن از شرايط لازم براي ورود به خبرگان نام برد و در آن از مواردي ياد كرد كه حداقل برداشت از آن صحبت‌ها، اضافه كردن مواردي بر شمار افرادي است كه از شركت در آزمون مستثني شده‌اند. اين عضو فقيه شوراي نگهبان در آخرين مصاحبه خود از شرايط كانديداهاي حضور در خبرگان رهبري گفت. آيت‌الله مومن با تشريح چگونگي آزمون اجتهاد با بيان اينكه اين آزمون در قانون تعيين شرايط اعضاي خبرگان نيامده است و مرجع تشخيص دارا بودن شرايط پنج‌گانه اعضاي خبرگان، فقهاي شوراي نگهبان هستند، گفت: «گاهي كسي كه ثبت‌نام مي‌كند از قديم رفيق ما و از ما هم فاضل‌تر بوده است و ما نيز او را مي‌شناسيم، بنابراين اين فرد نيازي به امتحان دادن ندارد». آيت‌الله مومن در ميان صحبت‌هاي خود از كساني هم گفت كه در حوزه مشغول تدريس هستند. وي با اشاره به اينكه «كسي هم كه ما با او آشنايي نداريم اما در حوزه تدريس مي‌كند، نوارهاي جلسات درس او نيز موجود است، خوب هم درس مي‌دهد، ملا است و در مسائل سياسي هم اظهارنظر كرده و مواضعش روشن است،» تاكيد كرد كه «اين فرد هم نيازي به امتحان اجتهاد ندارد. بنابراين وقتي فقهاي شوراي نگهبان تشخيص بدهند كه يك فرد علميت و همه شرايط را دارد يعني يك ارتباط علمي با او داشته باشند و براي‌شان اجتهاد و صلاحيت فرد ثابت شود ديگر نيازي به آزمون اجتهاد نيست». صحبت‌هايي كه در خلال آنها مي‌توان افرادي را مورد اشاره قرار داد اما هيچ جايي در اطلاعيه شوراي نگهبان نيافتند. اما اظهارات اعضاي شوراي نگهبان تنها به عضو حقوقدان اين شورا اختصاص نيافت. چندي بعد از سخنان آيت‌الله مومن، سخنگوي شوراي نگهبان نيز با ملاك قرار دادن سخنان اين عضو فقيه شوراي نگهبان، از شرايط لازم براي كساني كه بايد در آزمون ورودي خبرگان شركت كنند، گفت. ابراهيميان در گفت‌وگوي روز پنجشنبه خود با «اعتماد» در پاسخ به اين سوال كه ضرورت شركت در انتخابات چه زماني به داوطلبان اعلام مي‌شود، گفت: «با پايان يافتن ثبت‌نام كانديداها فقهاي شوراي نگهبان در فرصتي كه از اين زمان تا ١٥ دي‌ماه وجود دارد، مي‌توانند معلوم كنند كه چه كساني بايد در آزمون شركت كنند و چه كساني نيازي به آزمون ندارند. منطقا اعضاي شوراي نگهبان وقت كافي را براي چنين استثنايي دارند و به ثبت‌نام‌كنندگان اعلام خواهند كرد تا در آزمون شركت كنند.»
هرچند به نظر مي‌رسيد كه معيار شوراي نگهبان براي تاييد صلاحيت‌ها، همان ملاك‌هاي مورد نظر مسوول برگزاري آزمون باشد، اما با اطلاعيه‌اي كه از سوي اين شورا اعلام شده است، تفاوت محسوسي دارد. اطلاعيه‌اي كه در چند روز باقيمانده تا زمان امتحان تنها اعضاي سابق و فعلي خبرگان رهبري را از شركت در آزمون معاف كرده و بسياري را روانه شهر قم مي‌سازد.
چهره‌هاي جديد چه كساني هستند؟
از آغاز ثبت‌نام در انتخابات خبرگان رهبري و در ميان صف‌هايي كه از جوانان جوياي نام تشكيل شده بود، برگزاري دور دوم آزمون، گزينه خيلي پيچيده‌اي براي احراز صلاحيت‌ها نبود. چهرههايي كه در مجلس خبرگان رهبري وظيفه خطيري را بر عهده خواهند گرفت البته كه بايد از مسير پر پيچ و خمي عبور كنند. اما در اين ميان كساني هستند كه بايد صف‌شان از سايرين جدا شود. چهر‌هايي كه ساليان درازي است نام شان با سياست گره خورده حالا ادامه مسير خبرگان از سوي آنها در هاله‌اي از ابهام قرار دارد. حالا تنها مساله اين است كه آيا اين چهره‌ها زير بار آزمون خواهند رفت، يا عطاي خبرگان را به لقاي‌شان خواهند بخشيد. در اسامي مطرح شده نامي همچون سيد حسن خميني، به چشم مي‌خورد. توليت حرم امام خميني (ره) كه تاكنون عضو مجلس خبرگان نبوده و در گذشته نيز در آزمون‌هاي شوراي نگهبان شركت نكرده از مصاديق اطلاعيه شوراي نگهبان است. اما آيا سيد حسن خميني از معيارهاي سخنان آيت‌الله مومن برخوردار نيست؟ اين موضوع هرچند در روزهاي گذشته بارها مورد استدلال قرار گرفت، اما تاييديه يكي از اساتيد حوزه علميه، تكرار و تاييدي بر نظرات آيت‌الله مومن است. آيت‌الله سيد علي محقق داماد ضمن تجليل از شخصيت خانوادگي و علمي يادگار گرامي امام، تاكيد كرد كه ايشان به رتبه اجتهاد و قدرت استنباط نايل آمده است. اين استاد حوزه علميه قم با اشاره به اينكه از زمره نعمت هايي كه خداوند بر من به واسطه آنها منت نهاد حضور برادر عزيزم حجة الاسلام والمسلمين سيد حسن خميني دامت افاضاته در دروس فقه و اصولم بود، در وصف شخصيت علمي يادگار امام گفت: ايشان كه نواده رهبر انقلاب اسلامي ايران مرحوم آيت‌الله العظمي خميني است داراي قوه علمي بالا و سليقه مستقيم و نظر دقيق است. وي تاكيد كرد: ايشان يك دوره كامل در درس اصول شركت نموده و شانزده سال نيز به‌طور مستمر در درس فقه حاضر مي‌شد، در حالي كه خود در همان زمان، مكاسب و كفايه يعني دروس سطح عالي حوزه علميه را تدريس مي كرد. لذا با عنايت به هوش خانوادگي سرشار و تلاش علمي بسيار ونيز حضور مداوم در مجالس علمي و كوشش وافر در فهم عمق مسائل، به بالاترين مراتب علمي رسيده است و ديگر نيازي به شركت در درس ندارد و خود به تدريس فقه و اصول بر شاگردانش مبادرت نموده و الحمدلله به بالاترين درجات و مراتب علمي دست يافته است به حدي كه به رتبه اجتهاد و قدرت استنباط نايل آمده است.
حال با تاييد يكي از اساتيد حوزه علميه قم مبني بر اجتهاد سيد حسن خميني، كه تاكنون يكي از شرايط كانديداهاي خبرگان رهبري بود، آيا يادگار امام و شخصيت‌هايي ديگر همچون او با توجه به تحصيلات بالاي حوزوي و بعضا تدريس در حوزه، در آزمون شركت خواهند كرد؟ چهره‌هاي شاخص خبرگان رهبري البته در نام سيد حسن خميني خلاصه نمي‌شود. سيد محمد موسوي بجنوردي، عضو مجمع روحانيون مبارز كه شرايط سه گانه شوراي نگهبان را دارا نيست، محمد سروش محلاتي كه وي نيز حايز هيچ كدام از شرايط اعلام شده از سوي شوراي نگهبان نيست، محسن غرويان، مدافع حسن روحاني پس از پيروزي وي در انتخابات سال ۹۲، رسول منتجب نيا قائم‌مقام و از اعضاي موسس حزب اعتماد ملي، محمود امجد، مصطفي پورمحمدي وزير دادگستري دولت يازدهم، مرتضي آقا تهراني دبيركل جبهه پايداري از چهره‌هاي مطرح ديگري هستند كه با اطلاعيه شوراي نگهبان بر سر زبان‌ها مي‌افتند.
حال تنها سه روز تا برگزاري مرحله دوم آزمون خبرگان رهبري فرصت باقي مانده است. فرصتي كه هرچند براي تصميم‌گيري شخصيت‌هاي سياسي خيلي زمان زيادي نيست اما دستورالعملي لازم الاجرا را به منصه اجرا مي‌گذارد. سه شنبه اين هفته، محل آزمون خبرگان رهبري در شهر قم، مكاني ديگر براي تصميمات مهم سياسي را تاسيس خواهد كرد. بايد ديد چهرههايي كه از مدت‌ها نويد حضور در انتخابات خبرگان را مي‌دادند و در اين مسير بار اعتراضات را بر دوش كشيدند، از اين آزمون استقبال خواهند كرد ؟