زورآزمايي اقتصاد جهان با ركود در سال 2016
حسين راغفر ٭
مناسبات اقتصادي جهان در سال 2016 تفاوت چنداني با سال گذشته نخواهد داشت. هنوز سيگنالي دال بر تغيير مشاهده نمي‌شود. نگرش حاكم بر اقتصاد جهان و ايران، نگرشي است كه نتيجه‌اي جز افزايش فاصله طبقاتي و گسترش فقر ندارد. علاوه بر اين بعيد است در منطقه خاورميانه هم تحول خاصي روي دهد و نظامي‌گري كماكان تيشه به ريشه مدنيت جوامع منطقه مي‌زند. آن چيز كه قبل از هر چيز به نظر مي‌رسد در سال آينده و در تحولات اقتصادي جهان رخ دهد، چيز جدا از مسير تاكنوني نيست و به همين خاطر نمي‌توان توقع تغييرات شگرفي داشت مگر تعميق ركود. آن‌طور كه از پيش‌بيني‌هاي نهادهاي مختلف برمي‌آيد، احتمالا يك بحران مهم اقتصادي در اواخر سال 2016، يا اوايل سال 2017 آغاز شود. اين بحران كه ريشه آن در ركود اقتصادي است به دلايلي از جمله كاهش رشد اقتصادي چين و هند، كاهش ظرفيت بازارهاي جهاني كه توان تنظيم عرضه و تقاضا را ندارد و همچنين بحران نابرابري به شكل ديگري خودنمايي كند. علاوه بر اين كاهش قيمت نفت، باعث بيكار‌سازي‌هاي گسترده در بخش‌هاي مرتبط با اين صنعت، تنها در كشوري مانند امريكا شده است. همين مسائل دست به دست يكديگر مي‌دهند و زنجيره‌اي معيوب را مي‌سازند كه كاهش تقاضا در آن به افزايش ركود، افزايش ركود به كاهش قيمت‌ها و كاهش‌قيمت‌ها به تعميق ركود منجر مي‌شود. البته راه‌حل‌هايي براي جبران و حل اين سيكل معيوب وجود دارد ولي به نظر نمي‌آيد كه كشورها در جهان امروز قصد همكاري با يكديگر براي رفع مشكلات آتي را داشته باشند. در اقتصاد كشور هم مادامي كه يك تحول پايه‌اي در بينش مسوولان سياستگذاري اقتصاد كشور حاصل نشود، نمي‌توان تصور كرد تغييراتي ماهوي در روند اقتصاد كشور حاصل شود. نگرش كنوني حاكم بر اقتصاد ايران، زير شعار آزاد‌سازي اقتصاد و كاستن از هزينه‌هاي دولت، سياست‌هايي را به اجرا گذاشته كه به‌شدت مخرب و زيان‌آور است. بايد بدانيم كه مهم نيست، دولت چه اندازه بزرگ يا كوچك است، مساله اصلي اين است كه دولت چه كاري انجام مي‌دهد و متاسفانه در اقتصاد ما دولت عملا هيچ كاري نمي‌كند. اين نتيجه آن بينشي است كه فكر مي‌كرد با واگذاري همه‌چيز به بازار آزاد مي‌توان به توسعه رسيد و همين عاملي شد كه دولت دست از سياست‌هاي خدمات اجتماعي كشيد. وقتي آموزش و پرورش رايگان و كيفي از بين برود، آسيب‌هاي اجتماعي افزايش پيدا مي‌كند و هزينه‌اي كه در ابتدا مي‌توانست افرادي موفق كه در پروسه توليد ثروت در كشور نقش داشته باشند، تربيت كند، بايد هزينه شود تا افرادي تنها ديگر لااوبالي نباشند. اين مهم‌ترين آسيب انساني است كه نگاه فوق به جامعه ما زده و امروز در اخبار مي‌شنويم كه مسوولان پليس اعلام مي‌كنند تنها در شهر تهران 500 زن كارتن خواب و معتاد پيدا شدند. تفكر فوق هيچ منطق اقتصادي ندارد و در عمل تنها مي‌تواند منافع عده‌اي افراد خاص را تامين كند. اين تفكر چه در ايران و چه در كشورهاي ديگر جهان خود مسبب بحران‌ها و مصايب اقتصادي دو دهه اخير بوده و متاسفانه در كشور ما هم نگاه غالب عمده مسوولان است و تا زماني‌كه نگاه فوق اصلاح نشود توقع تغيير وضعيت، توقعي بيجا خواهد بود. ٭استاد دانشگاه الزهرا