نگاهي به نحوه موضع‌گيري نظام در خصوص عربستان
بهزاد صابري
در گرماگرم بحث‌هاي مربوط به اتفاقي كه براي سفارت سعودي در تهران رخ داد و نيز تحولات قابل توجهي كه در روابط ميان دو كشور به وقوع پيوست، مناسب است يك نگاه تحليلي كوتاه هم به مساله نحوه موضع‌گيري و اعلام مواضع عالي‌ترين مقام كشور در قبال واقعه اصلي يعني اعدام شهيد نمر در عربستان بيندازيم. بايد توجه داشت كه همچون ساير كشورها، در ايران نيز اعلام مواضع ملي جز در موارد استثنايي و پس از هماهنگي‌هاي ضروري، علي‌القاعده صرفا توسط رييس دولت (head of state) يعني مقام معظم رهبري، يا رييس حكومت (head of government) يعني رياست محترم جمهوري و يا وزارت امور خارجه اعلام مي‌شود ولاغير.
مقايسه موضع‌گيري مقام معظم رهبري در خصوص واقعه منا با مساله اعدام شهيد نمر بسيار درس‌آموز و قابل توجه است. در بحث منا كه حادثه مستقيما به اتباع ايراني مربوط مي‌شد و احتمال بروز برخي مخاطرات عليه حجاج ايراني باقي‌مانده در عربستان وجود داشت، ايشان در قامت فرمانده كل قوا به يك مركز نظامي رفته و آنجا در سخنان خود تهديد كردند كه «اندك بي‌احترامي به ده‌ها هزار نفر از حجاج ايراني در مكه و مدينه و عمل نكردن به وظايف براي انتقال ابدان مطهر، عكس‌العمل سخت و خشن ايران را در پي خواهد داشت». چنين موضعي بلافاصله اثر خود را بخشيد و به اذعان همگان، تاثير بسزايي در تحولات روزهاي بعد و همكاري طرف مقابل در اين خصوص داشت. ضمن اينكه هيچ‌كس نبود منكر اين حق ايران شود كه در دفاع از اتباع خود، در صورت لزوم، از هر ابزار ممكني استفاده كند و حتي دولت سعودي نيز واكنش جدي مخالفت‌آميزي با اين سخنان به نمايش نگذاشت. اما در قضيه شهادت شيخ نمر، كه يك عالم شيعه ولي فاقد رابطه تابعيت با ايران بود، مقام معظم رهبري در جلسه «درس خارج فقه» خود و در قامت يك مرجع ديني و علمي، ضمن تقبيح و نكوهش شديد اين اقدام، عنوان كردند كه در پاسخ اين اقدام، گريبان سياستمداران سعودي را دست «انتقام الهي» خواهد گرفت. تفاوت اين دو رفتار و گفتار بسيار گويا، منطقي و حكمت‌آميز است و بايد به نحو مقتضي مورد توجه و دقت همگان قرار گيرد.
٭ پژوهشگر ارشد امور حقوقي و بين‌المللي