حسن بهشتي‌پور در گفت‌وگو با «اعتماد» :
گزارش‌هاي آتي آژانس به عادي شدن پرونده ايران منتهي خواهد شد
گروه ديپلماسي| يوكيا آمانو در يك‌سال گذشته، سه بار به تهران آمده است. نخستين‌بار، در بحبوبه آخرين دور مذاكرات هستهاي در تيرماه صورت گرفت كه آمانو در ميانه مذاكرات به تهران آمد و با حسن روحاني و علي شمخاني ديدار كرد. آن ديدارها و مجموعه گفت‌وگوهايي كه او در وين با مقامات ايران داشت، سرانجام در روز توافق، به امضاي نقشه راه منجر شد. كمتر از دو ماه بعد، مديركل آژانس در آخرين روزهاي شهريور به ايران آمد تا زمينه‌هاي محقق شدن نقشه راه ميان طرفين را هموارتر سازد. البته سفر او به تهران با دو حاشيه نيز همراه بود؛ نخست او به مجلس رفت و سپس حضور تشريفاتي در پارچين داشت. حالا آمانو در دومين روز اجراي برجام به تهران آمده است. ديداري كه بر اساس گفته‌هاي مقامات ايران در چارچوب توافق ايران و آژانس است. نخستين ديدار آمانو نيز با علي اكبر صالحي، رييس سازمان انرژي اتمي صورت گرفت كه طي آن، طرفين از شروع يك دوران جديد و ترسيم نقشه راه سخن گفتند. درباره سفر يوكيا آمانو، مديركل آژانس به تهران و مناسبات جديد ايران و آژانس گفت‌وگويي با حسن بهشتي‌پور، كارشناس مسائل هستهاي داشته‌ايم كه مشروح آن در ادامه مي‌آيد.
چارچوب مناسبات ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در دوران پسا برجام بر چه اساسي است؟
بر اساس برنامه جامع اقدام مشترك و همچنين قطعنامه 2231 شوراي امنيت سازمان ملل، آژانس بين‌المللي انرژي اتمي سهم مهم و عمده‌اي در نظارت بر تعهدات ايران را برعهده دارد. به عبارت ديگر، بر اساس برجام، آژانس وظيفه راستي‌آزمايي از تعهدات كشورمان براي اجرايي شدن و حفظ توافق را برعهده دارد و بايد گزارش‌هاي راستي‌آزمايي خود را در اختيار شوراي امنيت قرار دهد. همچنين آژانس بايد بر اجراي پروتكل الحاقي از سوي ايران نظارت كند. با انجام اين اقدامات، آژانس بين‌المللي انرژي اتمي بر اساس برجام بايد ارزيابي نهايي خود را از صنعت هستهاي ايران ارايه بدهد و با صدور گزارش نتيجه‌گيري گسترده‌تر، كارت سفيد خود را در اختيار ايران قرار دهد، يعني بگويد با توجه به بررسي‌ها و مجموعه اطلاعاتي كه در اختيار دارد، ايران هيچ مركز اعلام نشده‌اي ندارد و تمام فعاليت‌هاي هستهاي ايران صلح‌آميز است كه در اين صورت، در گزارش‌هايش عبارت تكراري «آژانس نمي‌تواند تمامي فعاليت‌هاي هستهاي ايران را صلح‌آميز اعلام كند» حذف خواهد شد. هم‌اكنون آژانس اين كارت را به صورت محدودي در اختيار 30 كشور قرار داده است.
روابط ايران و آژانس در دوران پسا برجام به چه سمتي حركت خواهد كرد؟
آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در دو و نيم سال گذشته، رفتار حرفه‌اي و استانداردگونه‌اي از خود به نمايش گذاشته است. با وجود برخي ملاحظات و مسائل، آژانس درباره پرونده مسائل گذشته هستهاي ايران گزارشي را صادر كرد كه راه را براي مختومه شدن نهايي اين پرونده هموار مي‌كرد و در نهايت نيز مشاهده كرديم كه شوراي حكام پرونده موسوم به پي‌ام‌دي را براي هميشه بست. آژانس در گام دوم، گزارشي را منتشر ساخت و به صراحت اعلام كردند كه ايران به تمامي تعهدات خود پايبند بوده و تمامي اقدامات خود براساس برجام را انجام داده است. من فكر مي‌كنم با توجه به اين دو مساله، روابط ايران و آژانس رو به جلو و پيشرفت است و روز گذشته نيز آقايان صالحي و آمانو هم در نشست خبري‌شان از دور جدي از مناسبات و روابط با يكديگر سخن گفتند. من معتقد هستم كه با بسته شدن پرونده فعاليت‌هاي پيشين و پايبندي آژانس به تعهدات خود در چارچوب توافق نقشه راه، فضاي جديد و مثبتي باز شده است. من اميدوار هستم كه آژانس در آينده تحت تاثير كارشكني‌هاي عوامل رژيم صهيونيستي و امريكايي قرار نگيرد و تلاش‌هاي آنها روي عملكرد و برخورد آژانس اثر نداشته باشد و بتواند به صدور گزارش نتيجه‌گيري گسترده‌تر منجر شود.
آژانس با انجام چه اقداماتي مي‌تواند به جبران سال‌هاي گذشته بپردازد؟
من فكر مي‌كنم مهم‌ترين اقداماتي كه آژانس در اين راستا مي‌تواند بكند، ايفاي نقش براساس استانداردها و در چارچوب اعتبار حرفه‌اي‌اش است. اگر آژانس گزارش‌هاي منفي عليه ايران صادر نكند، فضا براي همكاري‌هاي گسترده‌تر ميان ايران و آژانس و همچنين ايران و كشورهاي ديگر در عرصه‌هاي مختلف هستهاي فراهم مي‌شود. اين امر ميسر نخواهد شد مگر آنكه آژانس تحت تاثير كارشكني امريكا و رژيم صهيونيستي قرار نگيرد. از طرف ديگر، با انجام اين مساله، پرونده ايران اندك اندك به حالت عادي بازمي‌گردد. هم‌اكنون پرونده هستهاي ايران ديگر همانند گذشته در شرايط بحراني نيست اما حالت عادي هم ندارد كه گزارش‌هاي مثبت و غيرمنفي آژانس مي‌تواند منجر به عادي شدن پرونده و بازگشت به حالت سابق شود. از طرف ديگر، آژانس براساس برجام موظف است كه ظرف مدت حداكثر هشت ساله، ارزيابي نهايي خود را درباره فعاليت‌هاي هستهاي ايران و به عبارتي، نتيجه‌گيري نهايي خود را در اين باره ارايه كند. با صدور اين گزارش، راه براي پيشرفت سريع‌تر صنعت هستهاي فراهم خواهد شد و در نهايت، آژانس مي‌تواند كمك‌هايي به ايران در صنعت هستهاي كند.
آژانس چه كمك‌هايي مي‌تواند به ايران در عرصه هستهاي بكند؟
بر اساس اساسنامه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، اين نهاد بين‌المللي موظف است تا به اعضاي خود كمك‌هاي علمي و فني در جهت استفاده صلح‌آميز از صنعت هستهاي داشته باشد. اين كار از طريق ارايه خدماتي به كشور عضو صورت مي‌گيرد. دومين كمك، ارايه كمك‌ها و حمايت حقوقي است. متاسفانه در طول سال‌هاي گذشته، از كارشناسان ايراني در چارچوب آژانس استفاده نشده و ظرفيت بالقوه كارشناسان ايراني ناديده شده‌اند. اكنون آژانس مي‌تواند با فراهم كردن زمينه‌هايي، راه را براي ايفاي نقش كارشناسي ايران در ساختارهاي اين نهاد هموار سازد. اكنون كارشناسان ايراني مي‌توانند در دبيرخانه، شوراي حكام و بازرسي‌هاي پادماني حاضر شوند و به فعاليت بپردازند. با اين حال، مهم‌ترين كمكي كه آژانس مي‌تواند به ايران بكند، آن است كه بر عدم انحراف فعاليت‌هاي هستهاي ايران صحه بگذارد و بگويد ايران در چارچوب قوانين فعاليت مي‌كند. اين خود مي‌تواند زمينه‌ساز همكاري‌هاي كشورهاي ديگر با ايران شود زيرا هيچ كشوري حاضر نخواهد شد با كشوري كه ناقض يا مشكوك به انحراف است، همكاري داشته باشد.
صالحي و آمانو از تدوين نقشه راه آينده ميان ايران و آژانس سخن گفته‌اند. آيا اين نقشه راه براي صدور نتيجه‌گيري گسترده‌تر از سوي آژانس است؟
ايران و آژانس در طول كمتر از شش ماه گذشته، همكاري خوبي براي بسته شدن پرونده فعاليت‌هاي پيشين هستهاي ايران داشتند. همكاري‌هاي گذشته ايران و آژانس كه بر اساس مداليته بوده است، براي رفع سوءتفاهم‌ها بوده اما اكنون اين مداليته‌ها مي‌تواند براي همكاري‌هاي جديدتر، گسترش روابط و باز كردن دريچه‌هاي جديد باشد. در همين راستا مي‌توان اين مداليته و نقشه راه را براي دستيابي به نتيجه‌گيري گسترده‌تر تنظيم كرد زيرا ايران درصدد است تا اين گزارش هرچه زودتر صادر شود. من فكر مي‌كنم اين مساله شدني است كماآنكه در دو سال گذشته با رفتار حرفه‌اي توانستيم موفقيت‌هايي داشته باشيم كه پرونده ايران تحت تاثير رفتارهاي سياسي ما قرار نگيرد و كار به شكل حقوقي و فني پيش برود.
آيا آژانس در دوران پسا برجام اقدامي انجام خواهد داد كه موجب شود بحراني جديد در عرصه هستهاي ايجاد شود؟
در سياست هر امكان بالقوه‌اي براي اقدامات كارشكنانه و ماجراجويانه وجود دارد. از طرفي، در سياست خارجي هيچ دوست و دشمن دايمي وجود ندارد. اما با اين حال، بايد متوجه باشيم كه فضاي بين‌المللي درباره ايران فرق كرده است و در اين فضا، روابط ايران با آژانس يا كشوري به سمت تشنج و وخامت پيش نخواهد رفت. ما نبايد نگاهي منفي نسبت به آينده داشته باشيم البته اين حرف نيز به معناي خوش‌بيني صرف به طرف مقابل نيست بلكه ما بايد هوشيارانه عمل كنيم. ما بايد به گونه‌اي عمل كنيم كه بهانه‌اي به طرف مقابل داده نشود. از طرفي ما نيز نسبت به سال‌هاي گذشته پخته‌تر و با تجربه‌تر عمل مي‌كنيم.