فرصت طلايي ايران

روز اجرا فرا رسيد. توافق هسته‌اي كه پس از پروسه ديپلماتيك طولاني و حساس به دست آمده بود، اكنون به مرحله اجرا درخواهد آمد. اين اجرا با وجود شك و ترديدهاي فراوان سرانجام اتفاق افتاد. در مرحله نخست كسي باور نمي‌كرد كه ايران و 1+5 بتوانند به توافق دست پيدا كنند. پس از اين مرحله هم بسياري شك داشتند كه دو گام مهم براي اجراي اين توافق به خوبي برداشته شوند: ايران وعده داده بود كه حجم برنامه هسته‌اي خود را محدود و شفاف‌سازي اين برنامه را بيشتر كند، امريكا، اتحاديه اروپا و سازمان ملل هم بايد گام‌هاي حقوقي براي برداشتن تحريم‌هاي هسته‌اي ايران را برمي‌داشتند. در نهايت هم، كارشناسان و ناظران بسياري شك داشتند كه ايران بتواند در بازه زماني كمتر از شش‌ماه پس از روز توافق تعهدهاي خود در سايه برنامه جامع اقدام مشترك را اجرايي كند. براي بسياري روز اجرا بايد در بهترين حالت ممكن حوالي بهار اتفاق مي‌افتاد. اما سرانجام ما به بيانيه مشترك فدريكا موگريني و محمد جواد ظريف براي اجرايي شدن يك موفقيت ديپلماتيك تاريخي رسيديم. ايران بايد از اين فرصت طلايي استفاده كرده و تغييري در نگاه به خود در سطح بين‌المللي به وجود آورد. پس از رژيم تحريم‌ها كه ديگر فروريخته است، بايد تصوير منفي اشتباه ارايه شده از ايران هم فروبريزد. طرف مقابل در سه دهه گذشته، در به تصوير كشيدن چهره‌اي خشن و خطرناك از ايران بسيار موفق عمل كرده است. قطعا ما هم سهمي در ارايه چنين تصويري از خود داشته‌ايم. البته كه اين تصوير در تمام كشورها و در ميان تمام مليت‌ها خريدار نداشته است. اما اين تصوير قطعا در ميان قدرت‌هاي غربي كه چه بخواهيم و چه نخواهيم تاثيرگذارترين بازيگران در صحنه بين‌المللي هستند، جاي خود را باز كرده و جا افتاده است. ايران جاي خود را در ميان اين قدرت‌هاي تاثيرگذار جهاني دارد. توان ديپلماتيكي كه ايران در جريان مذاكره با 1+5 از خود نشان داد به خوبي گواه اين مساله است. ايران اكنون بايد نشان دهد كه حل و فصل مساله هسته‌اي آغاز دوره‌اي است كه اين كشور مي‌تواند در آن نقشي براي حل و فصل بحران‌هاي بين‌المللي ايفا كند. منطقه ما از تنش‌هاي متنوع رنج مي‌برد و برخلاف پرونده هسته‌اي ايران، اين تنش‌ها و اين بحران‌هاي منطقه‌اي بسيار واقعي هستند. صدها هزار نفر جان خود را از دست داده‌اند، ميليون‌ها نفر آواره شده‌اند يا از خانه‌هاي خود فرار كرده‌اند. تمام اين اتفاق‌ها هم درست بيخ گوش ما در همسايگي ما رخ داه است. كشورهاي غربي بيش از هميشه از اين جنگ‌ها و تنش‌ها آسيب ديده‌اند. هجوم مهاجران چالشي جدي براي همه آنها بوده است. بنابراين ثبات در منطقه، پايان دادن به اين جنگ‌ها و برداشتن گام‌هاي اوليه لازم براي باز‌احياي نظم در كشورهايي مانند سوريه، عراق و يمن به منفعت مشترك واضح همه بدل شده است. علاوه بر اين سه مورد بسيار فوري، وضعيت در افغانستان، ليبي و لبنان هم براي اروپايي‌ها بسيار مهم است. كشورهاي آسيايي نظير ژاپن، كره جنوبي و چين نيز از برقراري ثبات در خاورميانه نفع مي‌برند. منافع اقتصادي و نياز جدي به منابع انرژي نگراني‌هاي مشابهي براي تمام اين كشورها ايجاد كرده است. روسيه و امريكا هم البته منافع خود را در منطقه ما دارند اما آنها به خصوص امريكا درك كرده‌اند كه اين منطقه بايد توسط قدرت‌هاي منطقه‌اي اداره شود. اقدام‌هاي يك‌جانبه مانند حمله به افغانستان و عراق تنها به بي‌ثباتي بيشتر منتهي مي‌شود. ايران در حال حاضر در موقعيتي است كه مي‌تواند با استفاده از نفوذ خود در حل مناقشه‌ها، خود را به عنوان قدرت اصلي منطقه‌اي به جامعه جهاني نشان دهد. جهان بايد بداند كه برخلاف رقباي منطقه‌اي ما از سياست‌هاي كوتاه‌مدت پرهيز داريم و برعكس به دنبال ارايه استراتژي‌هاي بلندمدتي هستيم كه بتواند به برقراري ثبات در منطقه جنگ زده ما كمك كند. ما بايد نشان بدهيم كه در زمان تنش‌هاي قومي، ايران سياست جامع منطقه‌اي را در پيش مي‌گيرد كه در آن - با وجود آنكه كشور ما از اكثريت شيعه برخوردار است – مسلمانان به عنوان يك گروه و افراد ديگر اديان به عنوان برادران و خواهران ما در منطقه در نظر گرفته مي‌شوند. در حالي كه مقام‌هاي ديگر كشورها چنين استراتژي را دنبال نمي‌كنند، رويكرد ميانه رو و جامع ما مي‌تواند تفاوتي در گفت‌وگوهاي بين ادياني و بين قومي ايجاد كند. جامعه تجارت جهاني آماده ورود به بازار ايران است. ما بايد هركاري كه مي‌توانيم براي تسهيل‌سازي سرمايه‌گذاري مستقيم خارجي انجام دهيم. بايد زيربناهاي لازم براي همكاري‌هاي تجاري را گسترش دهيم و به كمپاني‌هاي بين‌المللي كمك كنيم كه با فرهنگ، سنت‌ها و ارزش‌هاي ما آشنا شوند. بايد به جهان نشان دهيم كه پايان بحران هسته‌اي پايان چيزي نيست كه جمهوري اسلامي براي آن مقاومت كرد. ما همچنان اصول و ارزش‌هاي انقلابي را حفظ خواهيم كرد. اما اين ارزش‌ها هم دعوت از مهمان‌ها و شركاي ما از سرتاسر جهان را تا زماني كه آنها احترام متقابل به ارزش‌ها را رعايت مي‌كنند، شامل خواهد شد. ما انتخابات را پيش رو داريم. جهان بايد همان‌گونه كه دو سال و نيم پيش نشان داديم، اين‌بار نيز شاهد اين باشد كه پروسه انتخاباتي در ايران پيشرفته‌ترين نوع آن در منطقه است. اين بايد براي دنيا محرز شود كه قدرت سياسي ايران تنها توسط گروهي از نخبگان سياسي اداره نمي‌شود بلكه اين قدرت نماينده 80 ميليون نفر است. با برداشته شدن تحريم‌ها و دورنماي رشد اقتصادي، ايران بايد به جهان نشان دهد كه اين مردم هستند كه از رشد اقتصادي و آسان‌تر شدن شرايط زندگي بهره مي‌برند. تمام تلاش‌ها بايد انجام بگيرد تا موفقيت‌هاي ديپلماتيك برجام به بهتر شدن وضعيت معيشتي شهروندان ايران و نه تنها نخبگان منتهي شود. در حالي كه رقباي منطقه‌اي ما با چالش‌هايي روبه رو هستند، ايران با فرصت‌ها روبه رو است. اكنون زمان استفاده از اين فرصت‌ها و رساندن ايران به قله‌هاي بالاتر است. جايگاهي كه ايران شايسته آن است.
٭ تحليلگر مسائل سياسي، كارشناس خاورميانه