در باب ركوردشكني‌هاي مداوم نفت
علي قنبري ٭
شرايط امروز قيمت نفت از نقطه بهينه بسيار دور بوده و بازي سياستگذاري قيمت را در منطقه و كشورهاي صادر‌كننده نفت به يك بازي باخت- برد تبديل كرده است. بنابراين بر اساس اصول تعادل شرايط كنوني قيمت نفت از يك ناپايداري بالايي برخوردار بوده و بنابراين با بي‌ثبات بودن قيمت فعلي، بايد به زودي منتظر اصلاح قيمت نفت و افزايش آن باشيم. البته پيش‌بيني قيمت نفت به عنوان يك كالاي استراتژيك موضوع پيچيده‌اي است كه سرنوشت اقتصادهاي زيادي را به خود پيچيده است. ارزش افزوده خلق شده در بخش نفت اقتصادهاي صادر‌كننده نفت و همين طور اقتصادهاي صاحب صنايع بالادستي نفت و پتروشيمي را دچار بحران مي‌كند. اما چنين نيست كه اين بحران فقط گريبانگير صادر‌كنندگان نفتي بوده بلكه در كشورهاي پيشرفته نيز اين بحران بروز پيدا كرده است. البته با اين تفاوت كه اگر يك كشور صادر‌كننده نفت با بحران كاهش قيمت نفت روبه‌رو شود همه بخش‌هاي اقتصادي را دچار بحران كرده و بخش بزرگي از گردش مالي اقتصاد آنها و توليد ناخالص ملي اين كشورها را تشكيل مي‌دهد. به اين ترتيب كه تامين مالي دولت و درآمدهاي دولت به طور عمده منشأ نفتي دارند حتي درآمد ماليات نيز مخلوق همين تزريق دلارهاي نفتي بخش‌هاي ماليات‌زاست. بنابراين نمي‌توان در جنگ كاهش قيمت نفت دو طرف را به‌طور مساوي بازنده اعلام كرد. حتي برعكس كاهش قيمت نفت براي كشورهاي صادر‌كننده كه عادات مصرفي بالايي پيدا كرده‌اند پديده مثبتي بوده و اقتصاد و متوليان اقتصادي آنها را مجبور به اتخاذ سياست‌هاي اصلاحي و تامين مالي كرده و آنها را به سمت جذب سرمايه‌گذاري خارجي هدايت مي‌كند.
پيش‌بيني نقطه بازگشت قيمت نفت به مجموعه عوامل بسيار زيادي بستگي دارد. يكي از محتمل‌ترين رويدادهاي قابل پيش‌بيني بازگشت قيمت نفت به روند صعودي خود و اصلاح وضعيت كنوني است چرا كه بر اساس تحليل تكنيكال به هر حال نوسانات قيمت يكسويه پيش نرفته و رفتار سيكلي از خود نشان خواهند داد. اما زمان شروع بازگشت و نقطه عطف در اوايل سال جاري ميلادي محتمل است چراكه قيمت عرضه به قيمت هزينه نزديك شده و كشورهاي عضو اوپك كم‌كم به سمت كاهش عرضه در قيمت با حاشيه سود پايين مي‌روند و در چنين شرايطي است كه با كاهش عرضه قيمت تعادلي كاهش مي‌يابد. اما در مورد قيمت نفت در بودجه 95، بايد گفت كه اين قيمت منطقي به نظر مي رسد. با توجه به اينكه ساختار بودجه كشور به سمت تامين درآمد دولت از طريق افرايش ماليات هدايت شده و اصلاح ساختاري در آن به چشم مي‌خورد، مي‌توان منتظر كاهش كسري بودجه دولت و عملياتي شدن درآمدهاي پيش‌بيني شده بود.
برخي انتقادات مبني بر كارشناسي بودن يا غيركارشناسي بودن تخمين قيمت نفت در بودجه 95، خود جاي بررسي كارشناسي دارد كه آيا در شرايط بي‌ثبات و ناپايدار اقتصاد جهاني و منطقه، مي‌توان تحليل دقيقي از پيش‌بيني قيمت نفت داشت. شاخص‌هاي تحليل پيش‌بيني نفت همزمان به نتيجه واحدي نرسيده‌اند و رفتار كشورهاي توسعه نيافته و غيرقابل پيش‌بيني مانند عربستان سعودي، در آينده قيمت نفت تاثير زيادي دارد كه مناسبات و مناقشات اخير، شرايط بررسي تحليل را با مشكل جدي روبه‌رو مي‌كند بنابراين نفت 35 الي 40 دلاري، پيش‌بيني نزديك به واقعيتي به نظر مي‌رسد و سناريوهاي ديگر براي پيش‌بيني قيمت نفت در سال 95 كمتر قابل دفاع خواهند بود.
روند نزولي قيمت نفت با مقاومت‌هايي از پايين روبه‌رو است كه رسيدن به نقطه بازگشت را محتمل كرده است. قراردادهاي نفتي جديد ايران و پيش‌بيني افزايش عرضه نفت ايران، برخلاف پيش‌بيني‌ها تكانه مثبت كوچكي را به روند قيمت نفت وارد كرده است.
* معاون وزير جهاد كشاورزي و عضو هيات علمي دانشگاه تربيت مدرس