اجراهاي اركستر سمفونيك در جشنواره موسيقي در گفت‌وگو با علي رهبري
حال جشنواره موسيقي را مي‌توان بهتر كرد
اميرسعيد بورنگ / 31 دوره از برگزاري جشنواره موسيقي فجر مي‌گذرد. در همه اين سال‌ها هنرمندان زيادي از داخل و خارج كشور در اين جشنواره روي صحنه رفته‌اند و كساني هم بوده‌اند كه هيچ‌وقت پاي‌شان به چنين رخداد موسيقايي كه سالي يك‌بار برگزار مي‌شود، باز نشده است. در مقابل اينها كساني هم بودند كه با وجود جايگاه بين‌المللي هيچ‌گاه از آنها براي حضور در اين جشنواره دعوت نشد.
از سال گذشته كه علي رهبري چوب رهبري اركسترسمفونيك تهران را به دست گرفت و در مقام مدير هنري اركستر شروع به فعاليت كرد اتفاقات خوشايندي براي اركستر 80 ساله تهران رخ داده است. در اين ميان
فراز و نشيب‌هايي كه اين اركستر داشته با مساعدتي كه انجام شده و وجود تجربه علي رهبري تا به امروز اركستر سمفونيك سرپا ايستاده و همانند ديگر اركسترهاي دنيا به صورت حرفه‌اي آثاري ارزشمند را اجرا كرده است.
اركسترسمفونيك كه يك اركستر دولتي محسوب مي‌شود در طول اين سال‌ها جايگاه خاصي در جشنواره موسيقي داشته و دارد، اما امسال براي اين اركستر جايگاه بالاتري در نظر گرفته شده و با پنج اجرا در اين رويداد موسيقي و با رپرتوارهاي متفاوت خودنمايي كرده است. غير از آن و براي نخستين‌بار نيز علي رهبري، رهبر بين‌المللي با اين اركستر در جشنواره روي صحنه رفت.
علي رهبري، مدير هنري و رهبر اركستر سمفونيك تهران درباره اين جشنواره و اجراهاي اركستر در آن مي‌گويد: «من هيچ آشنايي با جشنواره موسيقي فجر نداشتم، اما مي‌دانستم كه تنها جشنواره بزرگ موسيقي در ايران است كه در ايام دهه فجر كه همه بر جشن و پايكوبي تمركز دارند اين جشنواره نيز برگزار مي‌شود و همه به حضور در آن احترام مي‌گذارند. من نيز وظيفه خود دانستم در آن اجرا كنم، اما متاسفانه در وهله اول مسوولان جشنواره ما را زياد جدي نگرفتند، به طوري كه با توجه به برنامه‌ريزي‌هايي كه ما از مدت‌ها قبل براي اين جشنواره انجام داده بوديم تنها يك برنامه براي اركستر گذاشته بودند. خوشبختانه با گذشت زمان و اعتراضي كه كرديم جايگاه‌مان در اين جشنواره جدي‌تر شد به‌گونه‌اي كه توانستيم پنج برنامه مستقل در اين دوره داشته و به عنوان فعال‌ترين اركستر حضور داشته باشيم.»
اركستر سمفونيك تهران در اجراي افتتاحيه سي‌ويكمين جشنواره موسيقي فجر اثر «نينوا» حسين عليزاده را در كنار ديگر قطعات خود اجرا كرد كه با استقبال بسيار خوبي از سوي مخاطبان روبه‌رو شد. علي رهبري نيز با اشاره به اين استقبال مي‌گويد: «براي من باعث افتخار بود كه اثر اين هنرمند بزرگ را اجرا كنم. درست است كه من و آقاي عليزاده 40 سال از هم دور بوديم، ولي در دوران كودكي و نوجواني روزهاي خوبي را در هنرستان موسيقي گذرانديم. هر دو از موسيقي سنتي مي‌آييم و هر دو نيز در كشورهاي مختلف فعاليت داشته‌ايم. اين اجرا براي من لذت‌بخش بود.»
يكي از اتفاقات اين دوره از جشنواره كه باعث ناراحتي بسياري از هنرمندان شركت‌كننده شد، تبعيض در شيوه تبليغات شهري اين دوره بود، به طوري كه برخي از اين امتياز جشنواره كاملا محروم ماندند.
علي رهبري كه اجراي آثار آهنگسازان موسيقي ملي با اركستر سمفونيك را در اين دوره از جشنواره در رپرتوار اجرايي خودش لحاظ كرده، با انتقاد از عدم تبليغات مناسب براي اركستر مي‌گويد: «متاسفانه من نمي‌دانم به چه دليل برگزاركنندگان، هيچ تبليغي براي اركستر ما نكردند و حتي يك پوستر از پنج اجراي ما جايي ديده نمي‌شد. اما با اين وجود، باز جاي خوشحالي است كه تمام بليت‌هاي كنسرت‌هاي ما در همان ابتداي زمان بليت‌فروشي به اتمام رسيد.» رهبري ادامه مي‌دهد: «من اين مساله را از مدير جشنواره پيگيري كردم اما متاسفانه ايشان جوابي غيرمنطقي به من دادند مبني بر اينكه ما هيچ عكسي از شما نداشتيم! البته اين اتفاق، براي ما مثبت بود چرا كه وقتي با عدم تبليغات تمامي بليت‌هاي اركستر به فروش مي‌رسد به اين معني است كه اركسترسمفونيك تهران در ميان اين همه اجرا در جشنواره، جايگاه و مخاطبان خودش را دارد و اين نشان از به ثمر رسيدن زحمات يك‌ساله اعضاي اركستر است.»
مدير هنري اركستر سمفونيك تهران ضمن انتقاد از عدم نوشتن نام بهنام ابوالقاسم در جدول اجرايي جشنواره مي‌گويد: «يكي از برنامه‌هاي اركستر، دونوازي داليبور كارواي و بهنام ابوالقاسم در جشنواره بود كه در روزهاي نخست جشنواره رخ داد اما متاسفانه هيچ نامي از ايشان در جدول اجرايي جشنواره برده نشد. ايشان همان نوازنده پيانويي است كه بنياد فرهنگي هنري رودكي حقوق هشت ماه پيش ايشان را هنوز پرداخت نكرده، ولي اين پيانيست به خاطر من و نيز احترام به جشنواره اين اجرا را پذيرفت.»
علي رهبري كه تاكنون ميهمان جشنواره‌هاي بين‌المللي چون وين، ژنو، پراگ، هنگ‌كنگ، بروكسل، بارسلونا و... بوده درباره حذف عنوان بين‌المللي از جشنواره سي‌ويكم مي‌گويد: «من فكر مي‌كنم نبايد عنوان بين‌المللي را از جشنواره حذف مي‌كردند چرا كه زمان برگزاري اين جشنواره براي نشان دادن هنر ايران به دنيا عالي است. موسيقي ايراني، سنتي و غربي شانس اين را دارد كه در طول جشنواره خودشان را معرفي و عرضه كنند، اما متاسفانه سطح يك جشنواره هميشه منطبق با سطح مديرانش مي‌شود، به طوري كه هر چقدر سطح مسوولان هنري جشنواره فجر بالاتر باشد، كيفيت آن جشنواره هم بالاتر خواهد بود.» مدير سابق هنرستان عالي موسيقي ادامه مي‌دهد: «ايران يك كشور ناشناخته در زمينه هنري است كه بايد در عرصه بين‌المللي خودش را مطرح كند وقتي بخواهيم جهاني نگاه كنيم مجبور به رقابت با ديگر جشنواره‌هاي بزرگ دنيا مي‌شويم.»
علي رهبري با اشاره به شيوه برگزاري جشنواره‌هاي موسيقي دنيا مي‌گويد: مي‌توان به دو شيوه جشنواره برگزار كرد. يكي جشنواره‌اي صرفا براي ديدن و لذت بردن و سرگرمي كه همان بهتر اين نوع اصلا عنوان بين‌المللي نداشته باشد چرا كه به اين شيوه در اكثر كشورها به‌صورت هفتگي جشنواره‌ها و كنسرت‌هايي برپاست. ديگري هم جشنواره‌اي با زحمت بسيار و كيفيت بالاست كه همه هنرمندان شركت‌كننده در آن اثر جديدي ارايه مي‌دهند و به نوعي برگزاركنندگانش، موسيقي‌اي را به مخاطبان عرضه مي‌كنند كه حداقل در طول يك سال در دسترس‌شان نبوده است. به نظرم جشنواره فجر نيز مي‌تواند يك چنين جشنواره‌اي با عنوان بين‌المللي باشد ولي بايد گردانندگان آن در انتخاب گروه‌ها و رپرتوارهاي موسيقي سختگير باشند.»
تمام جشنواره‌هاي بزرگ دنيا در طول دوران برگزاري خود به يك ثبات رسيده‌اند به طوري كه اين رخداد مكاني براي ارايه بهترين آثار هنرمندان‌شان مي‌شود. اين اتفاق در حالي در همه جاي دنيا رخ مي‌دهد كه ايران بعد از داشتن يك جشنواره موسيقي با عمر 31 سال هنوز به آن جايگاه نرسيده و هر ساله جشنواره‌اش با تغيير مديرانش تغيير مي‌يابد و بعضا شايد نتوان رعايت استانداردهاي لازم را در آن ديد.
علي رهبري كه به عنوان يك رهبر بين‌المللي با اركسترهاي مطرح دنيا در فستيوال‌هاي بزرگ شركت داشته درباره قياس جشنواره موسيقي فجر با جشنواره‌هاي ديگر كشورها توضيح مي‌دهد: «اصلا نمي‌توان جشنواره فجر را با ديگر جشنواره‌ها مقايسه كرد. من در خيلي از جشنواره‌ها حضور داشتم اما تا به حال چنين چيزي را كه در ايران مي‌بينم، نديده بودم. من معتقدم جشنواره بايد خط‌مشي مشخص داشته باشد. در اكثر جشنواره‌هاي دنيا يك تعداد گروه‌هاي محلي خودشان اجرا دارند اما بخش عمده‌اش به اجراهاي بين‌المللي اختصاص دارد و آثاري در اين فستيوال‌ها ارايه مي‌شود كه براي مخاطبان تازگي دارد و بيشتر سعي مي‌كنند از بيرون كشورشان گروه‌هايي را بياورند كه اين خود نوعي هديه به مردم كشورشان است اما در ايران چنين نيست.»
رهبر اركستر سمفونيك تهران معتقد است كه مردم ما دوست دارند در ايام
دهه فجر و در روال برگزاري جشنواره موسيقي فجر، موسيقي‌هاي جديد بشنوند نه اينكه همان اجراهاي هميشگي را ببينند؛ «به نظرم اين اتفاق فقط به خاطر دير شروع كردن برنامه‌ريزي جشنواره است، چراكه وقتي دير اقدام مي‌كنيد فقط گروه‌هايي مي‌توانند حضور يابند كه بيكارند و بالطبع هنرمندان سطح بالا زمان براي حضور در آن ندارند. اين درحالي است كه همه فستيوال‌هاي دنيا از دو سال قبل گروه‌هاي اجرايي‌شان را رزرو مي‌كنند و اين گونه مي‌شود كه برگزاركنندگان آنها قدرت انتخاب بالايي دارند.» علي رهبري توضيح مي‌دهد: «ايران چنين توانايي را در برگزاري جشنواره دارد و هستند هنرمنداني كه سطح بسيار بالايي دارند و در جشنواره از آنها استفاده نشده است. به نظر من بايد چنين فستيوالي از حالت خصوصي، رفيقي و گروهي خارج شود تا بتوان جشنواره‌اي خوب و در خور كشورمان داشته باشيم.»
اين مدير هنري اركسترسمفونيك تهران با ابراز اميدواري براي جشنواره موسيقي فجر مي‌گويد: «من اميد زيادي دارم كه مي‌شود شرايط اين جشنواره را بهتر كرد. اين اتفاق در صورتي مي‌افتد كه مسوولان آن از همين لحظه به فكر جشنواره سال بعد باشند و تصميم بگيرند كه سطح آن را خيلي بالا برده و مطمئن باشند با اين شيوه در برنامه‌ريزي قطعا موفق خواهند بود.»