روايت اميل تاباكوف از موسيقي ايران
و رهبري اركستر سمفونيك در جشنواره
اميدوارم با اركستر سمفونيك تهران
دوباره همكاري كنم
سحر طاعتي / اميل تاباكوف يكي از رهبران مطرح اركسترهاي دنياست كه تاكنون در اركسترهاي كشورهاي مختلف به عنوان رهبر مهمان حضور داشته است. او كه اهل بلغارستان است تاكنون جوايز متعددي از جمله «موسيقيدان سال راديوي ملي بلغارستان» در سال 1992 و «لير كريستال» را در سال 2009 از اتحاديه موسيقيدانان بغارستان دريافت كرده است.
تاباكوف همچنين در سال 1992 نامزد مرد سال مركز بين‌المللي كتاب‌شناسي كمبريج شده و نامش در ميان 100 موسيقيدان حرفه‌اي سال 2012 مركز بين‌المللي زيست‌نامه انگلستان قرار دارد.
اين رهبر اركستر كه در نخستين حضور در ايران، چوب رهبري اركسترسمفونيك تهران را به دست گرفت و در جايگاه رهبر ميهمان اركستر را رهبري كرد، مي‌گويد: «نخستين‌باري است كه در ايران حضور دارم، البته علي (الكساندر) رهبري را از قبل مي‌شناختم. درست است كه ارتباط‌مان خيلي دوستانه نبوده ولي در زندگي هنري مدت‌هاست همديگر را مي‌شناسيم. او به‌واسطه دوستي هنري‌مان، از من براي همكاري با اركستر سمفونيك تهران دعوت كرد و من نيز پذيرفتم تا در ايران اين اركستر را رهبري كنم.»
بسياري از هنرمندان بزرگ دنيا و رهبران اركسترها شناخت چنداني از موسيقي ايراني و گروه‌ها و اركسترهاي فعال داخلي ندارند و گه‌گاه معرفي اين گروه‌ها و اركستر به‌واسطه هنرمندان ايراني كه در جايگاه بين‌المللي فعاليت دارند، صورت مي‌گيرد. اين مساله درباره شناخت اميل تاباكوف از موسيقي ايران نيز صدق مي‌كند، به طوري كه طي دوستي هنري 39 ساله علي رهبري و اميل تاباكوف اين شناخت از موسيقي ايراني به او داده شده است و خودش در اين باره مي‌گويد: «همه موزيسين‌ها يكديگر را در سراسر دنيا مي‌شناسند، من و رهبري نيز همين‌طور. من در اروپا با او كار كردم، ولي اصلا از موسيقي سنتي ايران اطلاعاتي نداشتم. بر اين اساس ايشان هر آنچه لازم بود من از موسيقي ايران را بدانم برايم توضيح دادند و به‌واسطه او از موسيقي ايران شناخت پيدا كردم.»
در مدت حضور يك‌ساله علي رهبري به عنوان مدير هنري و رهبر اركستر سمفونيك تهران، رهبران خارجي كه در عرصه بين‌المللي خوش‌نام هستند به ايران آمده‌اند و چوب رهبري اين اركستر را به دست گرفته‌اند كه اين اتفاق نشان از جايگاه علي رهبري و البته اركستر سمفونيك تهران دارد.
اميل تاباكوف كه براي اجرا در سي‌ويكمين جشنواره موسيقي فجر از سوي مديرهنري اركستر، به ايران دعوت شده درباره اركستر سمفونيك تهران و نوازندگانش توضيح مي‌دهد: «من در مدتي كه به عنوان رهبر ميهمان با اركستر كار كردم و به موسيقي‌شان گوش دادم، متوجه شدم جو اركستر بسيار هنري و مساعد است و نوازندگان بسيار خوب و علاقه‌مندي دارد. نوازندگان اركستر همگي جوان و بااستعداد و داراي تجربيات زيادي هستند كه قطعا در آينده پيشرفت بيشتري خواهند داشت.»
تاباكوف ادامه مي‌دهد: «مهم‌ترين نكته‌اي كه در كار گروهي و اركسترال وجود دارد اين است كه همه كار كردن با اركستر يا نوازندگان را بلد هستند اما با هم كار كردن در طول سال‌هاي زياد اهميت بيشتري دارد. يك اركستر در كشورهاي غربي ممكن است 400 سال قدمت داشته باشد كه اين نشان از خوب كار كردن نوازندگان با هم است.»
اين رهبر بلغاري با اشاره به جايگاه علي رهبري در اركستر سمفونيك تهران اظهار مي‌دارد: «به نظر من نوازندگان اركستر تهران اين شانس را دارند كه با علي رهبري كه تجربه كار با اركسترهاي بسياري را در دنيا داشته، كار كنند. او با تجربه است و مي‌داند چطور يك اركستر بزرگ را بسازد، بنابراين من معتقدم وجود او براي اين اركستر بسيار خوب و مفيد است.»
تاباكوف كار اركسترها و نوازندگانش را به تيم فوتبال شبيه مي‌داند و مي‌گويد: «تمرين گروهي براي نوازندگان با تكنوازي بسيار متفاوت است، چرا كه در كار گروهي همه بايد با هم فكر كنند، احساس كنند و در يك راستا به اجرا بپردازند. اين اتفاق كاملا شبيه تيم فوتبال است چرا كه بايد بتوانند با هم هماهنگ باشند و بهترين بازي را از خود به نمايش بگذارند.»
جشنواره موسيقي فجر از سال هفتم خود ميزبان گروه‌هايي از كشورهاي ديگر بود به طوري كه در بخش بين‌المللي گروه‌هاي زيادي در طول اين 24 سال به ايران آمدند و در طول دوره‌هاي مختلف جشنواره در سالن‌هاي ايران روي صحنه رفته‌اند.
امسال نيز با وجود حذف عنوان بين‌المللي از جشنواره، گروه‌هاي متعددي به ايران آمده‌اند و برخي از آنها براي نخستين‌بار است كه در يك جشنواره ايراني حضور مي‌يابند.
اميل تاباكوف، رهبر بين‌المللي اركستر كه تاكنون فستيوال‌هاي مختلف موسيقي را در سراسر دنيا ديده و اجرا در آنها را تجربه كرده درباره آشنايي خود با جشنواره موسيقي فجر مي‌گويد: «متاسفانه درباره اين جشنواره چيزي نمي‌دانستم، چون كشور ما و شما بسيار از هم دور است، اما در مدت حضورم در ايران شنيدم كه فستيوال‌هاي مختلفي در اين ايام در تهران برگزار مي‌شود از جمله سينما، تئاتر، مد و لباس و هنرهاي تجسمي كه اين اتفاقات برايم بسيار جالب است.»
هرچند اين رهبر شناختي از جشنواره موسيقي فجر ندارد، اما در عوض آگاهي او نسبت به تاريخ ايران كم نيست و مي‌گويد در مورد تاريخ گذشته ايران و پادشاهان آن زياد مطالعه كرده است. او با اشاره به اينكه سال‌ها قبل در اركستر سفونيك تهران از نوازندگان بلغاري براي اجرا دعوت مي‌كردند اميدوار است كه در آينده نيز اين اتفاق تكرار شود: «بدين شكل مشابهات فرهنگي‌مان را پيدا كرده و بيشتر از نظر فرهنگي با همديگر مراوده خواهيم داشت، چرا كه معتقدم چنين فضايي براي دو كشور بسيار خوب است.»
هر كشوري موسيقي مخصوص به خود را دارد اما در بسياري مواقع اشتراكات موسيقايي يا بعضا سازي بين آنها ديده مي‌شود. تاباكوف رهبر بلغاري به وجود سازي شبيه به «ني» ايراني در كشور بلغارستان اشاره مي‌كند و مي‌گويد: «در بلغارستان موسيقي سنتي و فولكلور داريم و برايم جالب بود كه در ايران با سازي شبيه به يك ساز بلغاري روبه‌رو شدم به نام «ني» كه به همين سبك در كشورم نواخته مي‌شود.» او ادامه مي‌دهد: «بلغارستان از نظر موسيقي سنتي و فولك بسيار غني است و در زمينه آموزش به روسيه و اروپاي شرقي نزديك است. ما نوازندگان، آهنگسازان و خوانندگان اپراي بسيار مشهوري داريم كه در خيلي كشورها فعال هستند. همچنين مدارس موسيقي بسيار خاص و معتبر با اساتيد بزرگ داريم.»
بهره‌مندي هنرمندان موسيقي ايراني از موسيقي فولك در ساخت آثارشان بسيار مشهود است كه شايد وجود اين مساله و كثرت آن به نسبت ديگر كشورها به لحاظ غني بودن موسيقي بومي ما است. اميل تاباكوف نيز به استفاده از اين نوع موسيقي در ميان آهنگسازان بلغاري اشاره مي‌كند و مي‌گويد: «در كشور من نيز آهنگسازان چنين بهره‌مندي را از موسيقي بومي بلغار دارند و اين تنها مختص به ايران و بلغارستان نيست، چراكه در همه جاي دنيا چنين استفاده‌اي از موسيقي محلي مي‌شود.»
اين رهبر اركستر همچنين درباره عدم اجراي يك اثر از آهنگسازان بلغاري در برنامه اركستر سمفونيك تهران توضيح داد: «اين اجراها توسط آقاي رهبري برنامه‌ريزي شده بود و من نيز قبل از آمدنم به ايران از سطح اركستر اطلاعي نداشتم و نمي‌دانستم مي‌توان قطعات بلغاري را نيز با اركستر نواخت يا خير. اميدوارم در آينده اين امكان وجود داشته باشد و با اركسترسمفونيك تهران و علي رهبري دوباره همكاري كنم و آثار متعددي را بنوازم. همچنين اميدوارم با آمدن دوباره‌ام به ايران اماكن تاريخي و فرهنگي ايران را ببينم و از نزديك با تاريخ غني ايران آشنا شوم.»