تركيه و همگاني كردن جنگ در سوريه
عبدالرضا فرجي راد٭
بعد از پيش‌روي نيروهاي سوريه و كرد به سوي حلب و خارج كردن مناطق مهمي از سيطره گروه‌هاي مخالف دولت از سوي تركيه و عربستان تهديدات متعددي جهت اعزام نيرو به سوريه و مقابله با داعش ولي در واقع كمك به نيروهاي تحت حمايت خود صورت گرفته است. ضمن اينكه در چهار روز گذشته توپخانه ارتش تركيه مواضع كردهاي سوريه را زير آتش سنگين خود گرفته و تلفاتي را به بار آورده است. هر چند در ابتدا مقامات ترك و سعودي از سر عصبانيت از ورود نيروهاي خود به داخل سوريه خبر مي‌دادند ولي به نظر مي‌رسد متحدين آنها اين آمادگي را ندارند بدون برنامه‌ريزي و تفكر در مورد عواقب آن دست به چنين اقدامي بزنند؛ اقدامي كه به قول مدودف نخست‌وزير روسيه مي‌تواند در صورت عدم كنترل، به جنگ جهاني سوم تبديل شود. اخيرا وزير امور خارجه تركيه اعلام كرد: «با توجه به پيشرفت و نزديك شدن نيروهاي سوري به مرزهاي ناتو، تركيه، عربستان سعودي و چند كشور اروپايي آمادگي دارند نيروهاي زميني خود را وارد سوريه كنند ولي ايالات متحده امريكا تاكنون از اين اعلام آمادگي استقبال نكرده است.» برخلاف نظر وزير امور خارجه تركيه در زماني كه در هفته گذشته الجبير وزير خارجه عربستان اعلام كرد
اين كشور نيروي زميني خود را وارد خاك سوريه خواهد كرد هم وزير خارجه و هم رييس‌جمهور امريكا از اين پيشنهاد عربستان استقبال كردند. هم‌اكنون اين سوال مطرح مي‌شود كه چرا در يك مقطعي، مقامات ارشد ايالات متحده از ورود نيروهاي كشورهاي ضددولت دمشق به خاك سوريه استقبال مي‌كنند و در مدت كوتاهي وزير امور خارجه تركيه و عضو مهمي از ناتو اعلام مي‌دارد نيروهاي كرد و سوري به 25 كيلومتري مرز ناتو در تركيه رسيده‌اند و عكس‌العمل امريكا براي همراهي با متحدين خود تاكنون منفي بوده است. واقعيت اين است كه سياست‌هاي امريكا در قبال سوريه با سياست‌هاي متحدين منطقه‌اي آن همچون تركيه، عربستان و قطر متفاوت است و با آنها بازي مي‌كند. آنچه امروز براي امريكا در سوريه اهميت دارد ايجاد آتش‌بس و شكل‌گيري يك دولت وحدت ملي است كه مخالفين نيز بتوانند در آن دولت سهم قابل توجهي داشته باشند. حدود چهارماه تا انتخابات رياست جمهوري امريكا باقي مانده است. دولت اوباما درصدد است با ايجاد آتش‌بس در سوريه به يك موفقيت ديگر در صحنه بين‌المللي دست يابد تا بتواند در ماه‌ها و هفته‌اي آخر
رياست جمهوري خود بر ميزان آراي دموكرات‌ها افزوده و همچنين به عنوان چندمين دستاورد خود درصحنه بين‌المللي آن را به ثبت برساند. اين در حالي است كه متحدان اصلي ايالات متحده امريكا همچون تركيه و عربستان نظري كاملا مخالف با سياست‌هاي امريكا داشته و تلاش مي كنند يا در درجه اول اين قدرت جهاني را وارد اين درگيري كرده و در غير اين صورت با ايجاد بحران و تنش بيشتر كه به درگيري‌ها در داخل سوريه ادامه داده تا احتمالا نظر رييس جمهوري بعدي امريكا چه دموكرات وچه جمهوريخواه را براي دخالت نظامي در سوريه و سقوط بشاراسد از قدرت جلب كنند. البته ناگفته نماند كه بعضي از متحدين كم‌اهميت‌تر امريكا در منطقه همچون مصر، اردن، عمان، پاكستان و احتمالا كويت با اين رويكرد و نظر ايالات متحده موافق هستند ولي واقعيت اين است كه دو كشور فوق يعني تركيه و عربستان در طول پنج سال گذشته حمايت‌هاي كافي سياسي، نظامي و مالي از گروه‌هاي مختلف مخالف نظام سوريه و به ويژه گروه‌هاي تكفيري به عمل آورده و باتاكيد مكرر بر تغيير حكومت در دمشق، بركنار كردن بشار اسد از قدرت براي آنها حيثيتي شده است، ضمن اينكه به عنوان رقيب ژئوپلتيكي جمهوري اسلامي ايران در منطقه به دنبال آنند كه با شكست حاكميت در دمشق، فضاي حياتي را براي جمهوري اسلامي تنگ كرده و نفوذ خود رادر منطقه گسترش دهند. به‌رغم تلاش‌هاي زياد كشورهاي تركيه و عربستان جهت مغشوش كردن اوضاع با اين حال دولت تركيه به خطرات اقدام نظامي زميني در داخل خاك سوريه واقف است و وزير خارجه تركيه در ادامه سخنان خود مي‌افزايد: «واگذاري انجام اين عمليات به قدرت‌هاي منطقه‌اي نه درست است و نه منطقي. در صورتي كه قرار باشد چنين حمله‌اي صورت پذيرد لازم است يك اقدام مشترك از سوي متحدين انجام شود.» اخيرا حمايت هوايي نيروهاي روسي از نيروهاي زميني حامي دولت دمشق تعالي قدرت را در جنگ 5 ساله سوريه به نحوي تغيير داده كه در سه هفته گذشته اين احساس به وجود آمده كه ممكن است مخالفين اسد با از دست دادن حلب و قطع راه ارتباطي آنها با تركيه شكست‌هاي بزرگي را پذيرا باشند. به همين جهت قدرت‌هاي جهاني و منطقه‌اي و همين گروه‌هاي مخالف اسد در مونيخ آلمان تلاش كردند آتش‌بسي را حداكثر ظرف يك هفته اجرايي كنند تا جلوي شكست‌هاي بيشتر مخالفين در صحنه عملياتي گرفته شود. اما به نظر مي‌رسد با نزديك شدن روزهاي پاياني اين توافق هنوز نشانه‌هايي از اين آتش‌بس وجود نداشته و شايد بتوان گفت حداقل يكي از دلايل تهديدهاي تركيه و عربستان براي عملياتي كردن اين توافق باشد.
٭ استاد ژئوپلتيك و سفير سابق در نروژ، مجارستان و سريلانكا