چوگان ايراني، جهاني مي‌شود
اعتماد| پرونده ثبت جهاني چوگان به يونسكو ارسال شد، تا مركز ميراث جهاني يونسكو، تصميم نهايي خود را در اجلاس سال ۲۰۱7 در مورد جهاني شدن اين بازي اعلام كند. چوگان يا بازي شاهان يكي از بازي‌هاي كهن ايراني است كه امروز در بيش از 70 كشور دنيا برگزار مي‌شود. رواج چوگان به دوران هخامنشيان و ساسانيان و اوج شكوفايي‌اش به دوران صفوي بر مي‌گردد، به روايت تاريخ شاه عباس صفوي يك چوگان باز حرفه‌اي بوده است. علاقه صفويان به چوگان تا جايي بود كه ميدان نقش‌جهان اصفهان را طبق استانداردهاي زمين چوگان طراحي كرده و ساختند و از آن به عنوان فضايي براي اين بازي استفاده مي‌كردند. اروپاييان هم در همين دوره با اين بازي ايراني آشنا شدند و با اقتباس از همين بازي بود كه ورزش‌هاي گلف و هاكي را طراحي كردند. هر چند كه در ابتدا چوگان‌بازان ايراني براي نشان دادن توانايي اسب‌هاي جنگي شان اين ورزش را طراحي كردند، اما امروز به عنوان يك ورزش استراتژيك و جهاني مورد توجه است تا جايي كه در قرن نوزدهم چند سالي يكي از رشته‌هاي ورزشي المپيك بوده. با وجود جذابيت و استقبال از اين ورزش در جهان، ايران به عنوان كشور طراح اين بازي توجه چنداني به اين ورزش نداشته، هر‌چند كه نوروز امسال به همت ميراث فرهنگي اصفهان مسابقات چوگان مجددا در اصفهان برگزار شد، اما اين ورزش به اندازه بسياري از ورزشها مورد اقبال قرار نگرفته است. حال با ارسال پرونده ثبت چوگان اميدهايي زنده شده كه اين ورزش آن‌طور كه بايد و به عنوان يك ميراث غني مورد توجه قرار گيرد.
اين نخستين بار نيست كه نام چوگان در جلسات كميته ميراث ناملموس يونسكو مطرح مي‌شود، در سال 2013 جمهوري آذربايجان پرونده ثبت چوگان را به يونسكو فرستاد، اما اعتراض ايران به اين پرونده باعث شد تا اين پرونده با نام «چوگان، يك بازي محلي با اسبي مخصوص در منطقه قره‌باغ» در يونسكو ثبت شود. به گفته فرهاد نظري مديركل دفتر ثبت آثار تاريخي، جمهوري آذربايجان چوگان را با عنوان بازي محلي قره باغ و به عنوان ميراث در خطر ثبت كرده‌اند. نظري به اعتماد مي‌گويد: «ايران قرار است چوگان را در مفهوم عمومي آن و در فهرست اصلي يونسكو ثبت كند، عنوان پرونده هم چوگان، بازي سوار بر اسب همراه روايتگري موسيقي است و منافاتي با پرونده ثبت شده توسط آذربايجان ندارد، آذربايجان يك شكل خاص از چوگان را ثبت كرده است، اما پرونده‌اي كه ما ارسال كرده‌ايم، چوگان در مفهوم عمومي آن است و كشورهاي ديگري كه اين بازي را در ميراث ناملموس خود دارند، مي‌توانند در اين پرونده به ايران ملحق شوند. چنانچه كشوري بخواهد شكل خاصي از چوگان را ثبت كند، مي‌تواند پرونده مستقل ارسال كند، اما در پرونده چوگان در مفهوم عمومي آن مثل نوروز ايران به عنوان كشور محور معرفي خواهد شد.» نظري همچنين گفت: «مجموعه چوگان و سواركاري فرح آباد و مجموعه چوگان و سواركاري نوروز آباد سال گذشته در فهرست آثار ملي ثبت شدند.» محمد حسن طالبيان با اعلام خبر ارسال پرونده ثبت جهاني چوگان گفت: پرونده نامزدي ثبت جهاني چوگان با حمايت مسوولان مرتبط با اين ورزش و پس از بررسي و تكميل نهايي از سوي مسوول تهيه پرونده اين بازي، روز پنجشنبه 11 فروردين ماه به دبيرخانه كميته ميراث ناملموس يونسكو ارسال شد. تهيه پرونده اين بازي همزمان با نامگذاري شوراي بين‌المللي بناها و محوطه‌هاي تاريخي (ايكوموس)، به مناسبت نام روز جهاني محوطه‌ها و يادمان‌ها با عنوان
« ميراث ورزش» صورت گرفته است كه هر ساله هدفي را در قالب عنوان يا شعار برجسته مي‌كند ورزش‌هاي زورخانه‌اي و چوگان ز جمله ورزش‌هاي كهن ايران است كه ردپاي آن را مي‌توان در جاي جاي تاريخ كهن ايران زمين ديد. قديمي‌ترين ميدان چوگان در ايران در ميدان امام اصفهان مربوط به دوره صفويه است كه داراي شهرت جهاني است. در سالي كه از سوي ايكوموس ميراث ورزش نامگذاري شده ايجاد موزه ورزش و ثبت ديگر عناصر تاريخي مرتبط با ورزش همچون ميادين اسبدواني و... در اولويت قرار گيرد. مرتضي رضوانفر، مسوول تهيه پرونده چوگان گفت: «در پرونده ارسالي ايران اين بازي داراي سه بخش اصلي شامل: چوگان بازي، اجراي موسيقي محلي و روايتگري (نقالي و مرشدخواني) است. چوگان قدمتي بالغ بر 2000 سال دارد كه ابتدا در ميان عشاير رواج داشته و سپس به مرور زمان به دليل كاركردهاي فرهنگي اجتماعي نهفته در آن، عموميت يافته است. چوگان به دليل ارتباط با عناصري چون خانواده (بازيكنان و هنرمندان)، طبيعت، اسب و هنر، اهميت فوق‌العاده‌اي در فرهنگ ايران دارد، امروزه نقش و فيگورهاي بازي چوگان در موتيف‌هاي صنايع دستي، نقاشي سنتي مينياتور، تزيينات معماري و سنگ برجسته‌ها استفاده مي‌شود، همچنين در ادبيات و زبان‌هاي ايراني حضوري گسترده دارد. گسترش «بخش ورزشي» بازي چوگان در بيش از 100 كشور جهان به شكل ورزش پولو، نشانه‌اي از جذابيت، اهميت و توانايي‌هاي اين بازي است كه تنها بخش ورزشي آن جهاني شده است.» رضوانفر گفت كه «چوگان در تاريخ 2000 ساله خود به انباني از تنوعات فرهنگي و خلاقيت‌هاي بشري تبديل شده است. دو عنصر ماندگاري و گسترش جغرافيايي در اين بازي دليلي بر وجود تنوع و خلاقيت بشري در اين بازي است. ثبت چوگان مي‌تواند باعث توجه و آگاهي بيشتر جوامع شهرنشين به ارتباط ميان انسان، هنر، طبيعت و حيوانات در جوامع بومي شود و همين تنوع باعث شده تا در ايران اين بازي «شاه‌بازي‌ها» نام بگيرد.
مسوول تهيه ثبت اين پرونده با اشاره به اينكه اين بازي در مناطق مختلف كشور برگزار مي‌شود، گفت: در طول 34 سال گذشته انجمن‌هاي چوگان در چهار منطقه تهران، قزوين، كرج و اصفهان و همچنين انجمن مركزي چوگان در تهران تاسيس شده است.