ترك رياض با دستان خالي

چهارمين و سردترين ديدار رييس‌جمهور ايالات متحده با پادشاه عربستان سعودي در رياض. باراك اوباما روز چهارشنبه به رياض رسيد. پايين پلكان هواپيماي وي در خاك عربستان فرماندار رياض ايستاده بود با مراسم استقبالي كم رمق و البته دور از انتظار كاخ سفيد. باراك اوباما داخل هواپيماي اختصاصي بود كه خبر رسيد ملك سلمان، پادشاه عربستان براي مراسم استقبال به فرودگاه نيامده است و فرماندار را براي اين خوشامدگويي راهي فرودگاه كرده است. اوباما از پلكان پايين آمد اما به سمت فرماندار رياض نرفت. رييس‌جمهور امريكا در اقدامي كه پاسخ به بي‌ادبي ديپلماتيك عربستان تعبير شد به سمت سفير امريكا در رياض رفته و دقايقي را به خوش و بش با وي گذراند. رييس‌جمهور امريكا پس از اين رويارويي با هموطن خود نگاهي به فرماندار رياض انداخته و خوش و بش بسيار كوتاهي با وي داشت. همين سكانس اول از حضور اوباما در عربستان گوياي سردي حاكم بر رابطه‌اي بود كه در نوسان‌هاي قيمت نفت، بي‌ثباتي سياسي و بحران امنيتي در خاورميانه رابطه عربستان و امريكا را هم دستخوش تحولات ناخوشاينده كرده است. حضور اوباما در خاك عربستان به شكل زنده از تلويزيون عربستان پخش نشد و اين در حالي بود كه مراسم استقبال ملك سلمان از همتاهاي خود در شوراي همكاري خليج فارس در فرودگاه رياض از شبكه‌هاي سعودي مستقيم پخش مي‌شد. رياض در روزهاي چهارشنبه و پنجشنبه شاهد تدابير شديد امنيتي بود. هليكوپترهاي سعودي در آسمان و گشت‌ها روي زمين خودروهاي زره‌پوش حامل رييس‌جمهور امريكا و رهبران شش كشور عضو شوراي همكاري را اسكورت مي‌كردند و اين در حالي بود كه تمامي مغازه‌ها و مراكز خريد در مسير هيات‌هاي ديپلماتيك از چندساعت پيش از رفت و آمدها بسته شده بودند. به گفته تحليلگران اوباما با دو اختلاف اصلي در پرونده سوريه و مواجهه با ايران به عربستان رفت و با همان دواختلاف هم رياض را ترك كرد. سعودي‌ها با عدم استقبال در شأن اوباما ميزان نارضايتي و بي‌اعتمادي خود به وي را نشان دادند. اوباما در رياض بارديگر سخنان خود مبني بر لزوم پذيرش ايران در منطقه از سوي عربستان را در گفت‌وگوهاي خصوصي تكرار كرد و همين مساله بر خشم سعودي‌ها كه اعتقاد دارند امريكا در حال بيرون كشيدن پاي خود از خاورميانه و نزديك شدن به تهران است، افزود. در اين سفر وزير دفاع امريكا و رييس سازمان سيا، اوباما را همراهي كردند تا اطمينان‌هاي لازم امنيتي و اطلاعاتي در خصوص همكاري امريكا با كشورهاي عضو شوراي همكاري را به شش رهبر حاضر در نشست بدهند و البته آنها را براي افزايش تلاش‌ها در مسير مبارزه با داعش و جريان‌هاي تروريستي تحت فشار قرار دهند. مساله‌اي كه در بيانيه نهايي هم به آن اشاره شد. اوباما تقريبا با تمام رهبران شوراي همكاري جلسات نيم تا يك ساعته خصوصي پشت درهاي بسته را برگزار كرد و به عنوان مثال در گفت‌وگويي با حاكم ابوظبي در خصوص همكاري‌هاي بيشتر دوجانبه در مسير مبارزه با داعش رايزني‌هاي فشرده‌اي داشت. در شرايطي كه برخي تحليلگران مسائل منطقه اعتقاد دارند مشكل رابطه عربستان و امريكا بيش از آنكه اختلاف نظرهاي جدي و ريشه‌اي باشد، بحران بي‌اعتمادي است. سعودي‌ها در فاصله‌گيري از عربستان و به نمايش گذاشتن اتحاد اعضاي شوراي همكاري سرعت عمل را از واشنگتن ربوده‌اند. همزمان با حضور اوباما در رياض، تركي فيصل كه سابقه حضور در سفارت عربستان در واشنگتن را در پرونده خود دارد در گفت‌وگويي بي‌پرده تاكيد كرد كه سران كشورهاي عضو شورا به زودي روابط خود با امريكا و ميزان تكيه و اعتماد به اين «متحد» را مورد ارزيابي مجدد قرار خواهند داد. به گفته وي «روزهاي خوب قديم» با امريكا بي‌هيچ بازگشتي به پايان رسيده است و حال وقت آن رسيده تا منافع مشترك ميان دو كشور مورد بررسي قرار گيرد. اوباما در ديدار با رهبران شوراي همكاري براي چندمين بار به آنها اطمينان داد كه امريكا به تقويت همكاري امنيتي با آنها ادامه خواهد داد و البته دو مطالبه مشخص هم از آنها داشت: پيشبرد اصلاحات داخلي و افزايش توان دفاعي.
جنگ در يمن، پرونده‌هاي سوريه و ليبي، همكاري‌هاي اقتصادي و نظامي واشنگتن با شوراي همكاري، مقابله با فعاليت‌هاي منطقه‌اي ايران و مبارزه با داعش دستورالعمل‌هايي بودند كه در تمام ديدارهاي خصوصي اوباما در رياض تكرار شدند و بخش‌هايي از بيانيه را هم به خود اختصاص دادند. با اين همه اوباما رياض را بدون هيچ گونه طرح عملي ملموس يا قالب كاري مشخص ترك كرد و پيش از ترك اين كشور هم در حالي در كنفرانس خبري شركت كرد كه هيچ كدام از همتاهاي وي از شش كشور عضو شوراي همكاري دوشادوش وي نايستاده بودند.