انعكاس منفي مذاكرات درون سوري بر نشست وين
حسين رويوران
تحليلگر مسائل خاورميانه
روز سه‌شنبه پنجمين نشست بين‌المللي گروه حاميان سوريه در وين برگزار شد اما بدون دستيابي به نتيجه ملموس و مشخصي به پايان رسيد. اين در حالي است كه سوريه پنجمين سال ورود خود به بحران را تجربه مي‌كند و وضعيت خطرناك و پيچيده‌اي در منطقه حاكم شده است به‌گونه‌اي كه امروز مي‌توان گفت سوريه به مهم‌ترين بحران بين‌المللي تبديل شده است. به ديگر سخن، بحران سوريه، مدت‌هاست كه ديگر بحراني داخلي محسوب نمي‌شود هر چند كه يك سطح و بعد از اين درگيري‌ها، مرتبط با دولت سوريه و جريان معارضه است اما مهم‌تر از آن، اين است كه اين بحران ابعاد منطقه‌اي و بين‌المللي به خود گرفته است.
در طول سال‌هاي گذشته، بسياري از بازيگران موثر و دخيل در بحران سوريه براي حل و فصل آن، رويكرد خود را مبتني بر راهكار نظامي در ساقط كردن دولت بشار اسد انتخاب كرده بودند اما با گذشت چندين سال، ناكارآمدي اين راهكار براي حل و فصل بحران بر همگان آشكار شده و همين موجب شده است تا بسياري از بازيگران از جمله امريكا به راهكار سياسي و مبتني بر گفت‌وگو روي بياورند. اين در حالي است كه جمهوري اسلامي ايران از ابتداي شكل‌گيري درگيري‌ها در سوريه معتقد بود كه تنها راهكار حل‌و‌فصل بحران، براساس گفت‌وگوهاي سوري- سوري و روش‌هاي سياسي است.
با اين حال، انتخاب راهكارهاي سياسي و مبتني بر گفت‌وگو به عنوان يك رويكرد عقلاني براي جبران خسارت‌ها و كاهش آلام مردم سوريه اين نويد را براي بسياري ايجاد كرده بود كه مي‌توان انتظار داشت كه به سمت حل اختلافات و پايان دادن به بحران حركت كرد.
در اين راستا، گفت‌وگوها ميان دولت سوريه و جريان معارضه با سرپرستي استفان دي‌ميستورا، نماينده ويژه دبيركل سازمان ملل متحد در امور سوريه در ژنو آغاز شد اما با وجود انجام چهار دور از آن مذاكرات، شاهد هستيم كه گفت‌وگوها به نتيجه‌اي نرسيده است و اختلافات بسياري ميان طرفين وجود دارد. من اعتقاد دارم به نتيجه نرسيدن مذاكرات ژنو ميان دولت سوريه و گروه‌هاي معارضه انعكاس خود را در وين نشان داد. به عبارت ديگر، تا زماني كه گفت‌وگوها ميان دولت سوريه و جريان معارضه در ريل‌گذاري و مسير درستي قرار نگيرد، امكان حل‌و‌فصل ديگر ابعاد و لايه‌هاي بحران نيز وجود ندارد.
دولت سوريه تا به امروز حسن نيت خويش را نشان داده و اراده‌اي براي رسيدن به نتيجه دارد اما معارضان در اين باره از وحدت نظر رنج مي‌برند و ما شاهد آن هستيم جريان‌هاي درون معارضه از اختلافات شديدي در ميان خود رنج مي‌برند و اجماعي در آنها وجود ندارد به ويژه آنكه هيات معارضه رياض در آخرين دور از مذاكرات ژنو، گفت‌وگوها را ترك كرد و از ژنو خارج شد. اين مسائل نشان مي‌دهد كه برخي از جريان‌هاي معارضه و حاميان آنها هنوز ايمان چنداني به رويكرد سياسي و انجام مذاكرات ندارند و همچنان بر رويكردهاي پيشين يعني راهكار نظامي تاكيد دارند. اين شكاف در نشست بين‌المللي سوريه خود را به خوبي نمايان ساخته است. در اين راستا، اكنون حل بحران سوريه با دو مشكل اساسي روبه‌رو است. نخست اينكه در قطعنامه 2254 شوراي امنيت كه مبتني بر توافقات حاصل شده در نشست‌هاي وين است، مشاهده مي‌كنيم كه سازمان ملل به مبارزه بي‌امان با گروه‌هاي تروريستي تاكيد دارد و از سوي ديگر، از برقراري آتش‌بس در سوريه حمايت مي‌كند اما در اين باره مي‌بينيم كه گروه‌هاي تروريستي و جريان‌هاي معارضه شديدترين حملات را به آتش‌بس داشته‌اند اما برخورد چنداني با ناقضان آتش‌بس صورت نمي‌گيرد. از طرف ديگر، برخي گروه‌هايي كه در مذاكرات سوري- سوري در ژنو حاضر مي‌شوند، از مسببان اصلي ناامني و ايجاد درگيري و گسترش تروريسم و خشونت در سوريه و منطقه محسوب مي‌شوند.
در ماه‌هاي اخير ارتش سوريه به همراهي ايران و روسيه توانسته است تا 12 هزار كيلومتر از خاك خويش را از اشغال تروريست‌ها بازپس بگيرد و اين نشان مي‌دهد كه ارتش سوريه به كمك هم‌پيمانان خود توان آزادسازي ديگر مناطق سوريه را دارد اما به خواست جامعه بين‌المللي احترام مي‌گذارد و آتش‌بس را مي‌پذيرد ولي برخي از معارضين با آنكه در موضعيت ضعف قرار دارند، همچنان بر رويكرد دامن زدن به ناامني ادامه مي‌دهند و درصدد تغيير نتايج توافقات بين‌المللي هستند. اين مساله تنها مختص به اين گروه‌ها نيست و حاميان آنها و از جمله عربستان سعودي و تركيه را هم شامل مي‌شود. با اين حال، تنها راه ورود به گفت‌وگو انجام آتش‌بس است و بدون آن امكان پيگيري راهكارهاي سياسي وجود ندارد. اكنون آتش‌بس نسبي در سوريه وجود دارد اما همان‌طور كه گفته شد، نقض و عدم پايبندي از سوي همه گروه‌ها شرايطي را ايجاد مي‌كند كه موجب مي‌شود تا گفت‌وگوها و تداوم پيگيري راهكارهاي سياسي با تهديد روبه‌رو باشد و به همين دليل هم قدرت‌هاي برتر بين‌المللي نسبت به تداوم آتش‌بس و پايبندي همه گروه‌ها تاكيد دارند. بحران سوريه، كانون بحران‌هاي خاورميانه است و مي‌تواند بر ديگر بحران‌هاي خاورميانه تاثير داشته باشد.
به عبارت ديگر، حل بحران سوريه مي‌تواند تاثير بسيار بزرگي در بازگشت آرامش به منطقه داشته باشد و در حل و فصل بحران‌هايي چون عراق، لبنان، فلسطين و... موثر باشد. تمركز بر بحران و تلاش بر آن، تلاشي براي حفظ امنيت منطقه و حتي جامعه جهاني است و همين موجب مي‌شود تا تمامي بازيگران با وجود سختي‌ها، در جهت حل بحران بكوشند.