منابع امريكايي از توقف فروش بمب‌هاي خوشه‌اي به عربستان سعودي خبر دادند
نوشدارو بعد از مرگ يمني‌ها
ميثم سليماني
پرونده بمب‌هاي خوشه‌اي كه امريكا در اختيار عربستان سعودي قرار داده است، در مسير بسته شدن قرار گرفت. عربستان سعودي بيش از يك سال است كه با جنگنده‌هاي خود بمب‌هاي مختلف را بر سر مردم يمن مي‌ريزد و تاكنون جان هزاران غيرنظامي يمني را گرفته است. اما از جمله خطرناك‌ترين بمب‌هايي كه عربستان سعودي در جنگ يمن استفاده مي‌كند، بمب‌هاي خوشه‌اي است كه موجب بالا رفتن تلفات غيرنظاميان در يمن شده است. روي اكثر بمب‌هاي خوشه‌اي كه عربستان از آنها عليه مردم يمن استفاده كرده، عكس پرچم امريكا حك شده و عملا نحوه استفاده و هدايت اين موشك‌ها نيز توسط امريكا به عربستان سعودي داده مي‌شود.
در ماه‌هاي گذشته و با مشخص شدن اين موضوع و نقش عيان امريكا در تلفات غيرنظامي يمن، افكار عمومي امريكا و قانونگذاران اين كشور فشار فراواني را روي كاخ سفيد اعمال كردند تا امريكا فروش بمب‌هاي خوشه‌اي خود به عربستان سعودي را متوقف كند. حالا پس از گذشت ماه‌ها از اين جريان، فارين پاليسي به نقل از يك منبع آگاه در كاخ سفيد اعلام كرده كه امريكا فروش بمب‌هاي خوشه‌اي به عربستان سعودي را متوقف كرده است. اين را مي‌توان نخستين گام ايالات متحده براي نشان دادن ناراحتي خود از عربستان سعودي در موضوع يمن دانست؛ اقدامي كه شايد بتواند جلوي كشته و زخمي شدن صدها تن از شهروندان يمني را در ادامه حملات هوايي سعودي‌ها به يمن بگيرد.
واشنگتن در بحث حمله عربستان به يمن متهم است كه با فروش سلاح، آموزش، ارايه اطلاعات، پشتيباني و سوختگيري به جنگنده‌هاي ائتلاف سعودي با آنها همكاري كرده است. از طرفي تحليلگران معتقدند كه امريكا منافع مالي و منطقه‌اي خود را در بحث مماشات و همكاري با عربستان سعودي در يمن در نظر گرفته است.
با اين حال يك مقام ارشد كاخ سفيد به فارين پاليسي گفت اطلاعاتي به دست آورده‌اند كه بمب‌هاي خوشه‌اي در مجاورت مناطق غيرنظامي استفاده شده‌اند و همين مساله باعث بروز نگراني‌ها به طور جدي در اين خصوص شده است.
بمب‌هاي ممنوعه
بمب‌هاي خوشه‌اي CBU-105 توسط شركت تكسترون وابسته به ايالت متحده توليد مي‌شود. به گزارش سازمان عفو بين‌الملل، عربستان سعودي از اين بمب در مكان‌هاي مختلف يمن از جمله صنعا استفاده كرده است. بمب‌هاي خوشه‌هاي حاوي بمب‌هاي كوچك‌تري هستند كه به طور گسترده‌اي در منطقه مورد هدف قرار گرفته شده پخش مي‌شوند و نه‌تنها احتمال تلفات را بالا مي‌برد بلكه مجروحان زيادي را بر جاي مي‌گذارد. در اين بين بمب‌هاي كوچك ممكن است بلافاصله منفجر نشوند و ماه‌ها يا حتي سال‌ها بعد منفجر شوند كه اين موضوع براي غيرنظاميان بسيار خطرناك است. استفاده از اين سلاح‌ها در معاهده بين‌المللي منع استفاده از سلاح‌هاي خوشه‌اي كه در سال 2008 تهيه شد ممنوع اعلام شد، اما كشورهايي از جمله امريكا و روسيه از حضور در اين معاهده بين‌المللي خودداري كردند.
اما ايالات متحده براي كاهش نگراني‌ها از توليد بمب‌هاي خوشه‌اي و استفاده از آن تلاش كرده تا صادرات آن را بسيار محدود كند و طبق قوانين امريكا، دولت در حالتي مي‌تواند بمب‌هاي خوشه‌اي را صادر كند كه احتمال خرابي آنها كمتر از يك درصد باشد و بايد اطمينان حاصل شود كه اين بمب‌ها در مناطق غيرنظامي استفاده شود.
اكنون با توجه به حجم استفاده عربستان سعودي از بمب‌هاي خوشه‌اي اين سوال به وجود آمده است كه اين نوع استفاده از بمب‌هاي خوشه‌اي با قوانين صادراتي امريكا مطابقت دارد يا خير. گزارش‌هاي بين‌المللي حاكي از آن است كه در حمله ماه دسامبر بمب‌هاي خوشه‌اي عربستان سعودي به بندر حديده حداقل يك زن و دو كودك در داخل خانه‌هاي خود مجروح شده‌اند. همچنين دو غيرنظامي در يك حمله ديگر در نزديكي روستاي آل عمار زخمي شدند كه اينها تعدادي از گزارش‌هايي است كه ديده‌بان حقوق بشر آن را اعلام كرده است.
اما و اگرها در تصميم احتمالي امريكا
دولت اوباما طي ماه‌هاي گذشته اگرچه بيانيه‌هاي در مورد خشونت‌ها در يمن صادر كرده است اما هنوز به صورت رسمي حمايت‌هاي نظامي و تاكتيكي خود به نيروهاي ائتلاف را اعلام نكرده است. اما بايد اين واقعيت را پذيرفت با توجه به وابستگي دو طرفه رياض- واشنگتن، امريكا نمي‌تواند به راحتي تعهدات خود نسبت به عربستان سعودي را كنار بگذارد. اما كارشناسان معتقدند كه اگر امريكا صادرات بمب‌هاي خوشه‌اي را متوقف كند يك گام اساسي در جهت حفاظت از غيرنظاميان و همچنين جلوگيري از تلفات زياد در جنگ خواهد بود.
اما گروه‌هاي بشردوستانه معتقدند كه اگرچه منع فروش بمب خوشه‌اي اقدامي مهم به نظر مي‌رسد اما با توجه به شرايط يمن كافي نيست. امريكا به تازگي قراردادي 3/1 ميليارد دلاري از بمب‌هاي هوشمند با رياض در ماه نوامبر را تاييد كرده است. همچنين وزارت دفاع امريكا در سال 2013 قرارداد ساخت 1300بمب خوشه‌اي به ارزش 641 ميليون دلار را با عربستان سعودي به امضا رسانده است. اكنون اگر قانون منع ارسال بمب‌هاي خوشه‌اي به عربستان اجرايي شوند، تحويل اين بمب‌ها نيز متوقف خواهند شد. اما حمل و نقل اين سلاح و ساخت آنها به دليل زمان بر بودن مشخص نيست چه زماني به پايان مي‌رسد و چه بخشي از آن هنوز تحويل داده نشده است. از ماه مارس سال 2015 زماني كه عربستان سعودي عمليات نظامي خود را عليه مردم يمن آغاز كرد تاكنون حداقل 6200 نفر جان خود را از دست داده‌اند و نزديك به سه ميليون نفر از خانه‌هاي خود آواره
شده‌اند.
كنوانسيوني كه امريكا نپذيرفت
بمب‌هاي خوشه‌اي از جمله سلاح‌هايي به شمار مي‌آيد كه با توجه به تعدد و پراكندگي بمب‌هاي آن بيش از اينكه به نظاميان آسيب وارد كند به غيرنظاميان آسيب وارد مي‌كند و بيش از اينكه جان افراد را بگيرد، جراحت‌هاي سنگين به بار مي‌آورد. اسراييل از جمله استفاده‌كنندگان اين بمب بود كه در ماه آگوست 2006 در لبنان استفاده كرد و تلفات غيرنظامي آن تبديل به كاتاليزوري براي آتش‌بس در لبنان و عقب‌نشيني رژيم صهيونيستي از جنوب اين كشور شد. در سال 2007، چهل و هفت كشور جهان گرد هم آمدند و كنوانسيوني براي منع استفاده از اين سلاح تهيه كردند كه تاكنون 108 كشور آن را به امضا رسانده‌اند. نه ايالات متحده و نه عربستان سعودي هيچ يك اين كنوانسيون را امضا نكرده‌اند. از طرفي ايالات متحده كماكان به فروش بمب‌هاي خوشه‌اي به صورت پراكنده به هند، تايوان و كره جنوبي ادامه مي‌دهد. طبق گزارش‌ها امريكا نيز از اين بمب‌ها در جنگ سال 2003عراق استفاده كرده است و حتي بمب‌هاي عمل نكرده امريكا نيز در عراق كشف شد. بمب‌هاي خوشه‌اي را مي‌توان خطرناك‌ترين سلاح متعارف جهان دانست كه تلفات غيرنظامي فراواني را همراه خود به بار مي‌آورد و تجهيز كشوري مانند عربستان به اين سلاح، اثرات آن را نيز زيان بار‌تر مي‌كند.