هم‌اينك 10 مركز معاينه فني موتوسيكلت داريم كه اكثرا خالي هستند.
چون كسي جلوي آنها را نمي‌گيرد و از آنها برگه معاينه نمي‌خواهد. اين پيگيري وظيفه راهنمايي و رانندگي و ساير نهادهاي مرتبط است. ما الان بيش از 5/3 ميليون موتوسيكلت درتهران داريم كه اكثر آنها فاقد معاينه فني هستند
ما سال گذشته تنها سه روز هواي پاك داشتيم. همچنين آمار حكايت از آن دارد كه در همان سال 3700 مورد مرگ مشكوك به دليل آلودگي هوا به ثبت رسيده است. اينها براي اثبات ادعاي ما مبني بر لزوم كاهش زمان معاينه فني از پنج به دو سال كافي نيست؟
حميدرضا خالدي / چند سال پيش زماني كه بحث «معاينه فني» خودروها آغاز شد، مثل بسياري ديگر از فرآيندهاي اداري در كشور، اكثرا آن را موقتي و كوتاه مدت مي‌دانستند ولي گذشت چند سال و تاكيد پليس براجراي معاينه‌هاي منظم خودروها باعث شد اين فرآيند تا امروز همچنان ادامه پيدا كند. با اين حال اين فرآيند نيز طي اين سال‌ها با چالش‌هاي متعددي روبه‌رو بوده است. كمبود مراكز معاينه فني، كيفيت و چگونگي انجام آن و از همه مهم‌تر بحث تغيير زمان معاينه فني خودروهاي صفر كيلومتر از دو به پنج سال از جمله چالش‌هاي بحث‌برانگيزي بود كه سازمان معاينه فني خودرو با آن روبه‌رو بود. اين موارد دركنار نقش غيرقابل انكار خودروها در آلودگي هوا و بحث اين روزهاي بنزين بهانه‌يي شد براي گفت‌وگو با ولي آذروش، مديرعامل ستاد معاينه فني خودروهاي تهران و دبير ستادهاي معاينه فني كلانشهرهاي كشور؛ گفت‌وگويي كه از بحث پنج ساله شدن معاينه‌هاي فني آغاز و به بحث‌هاي متنوعي چون معاينه موتوسيكلت‌ها و كاتاليست‌هاي استفاده شده منتهي شد.
اگر موافق باشيد گفت‌وگويمان را از بحث سه و 5سال شروع كنيم. تا جايي كه خاطرم هست شما طرفدار بحث معاينه فني بعد از سه سال از توليد خودرو بوديد. چرا تا اين حد با معاينه 5 ساله مخالفيد؟
دليل آن ساده است. در تمام دنيا و حتي كشورهاي صاحب تكنولوژي درمورد توليد خودرو، اين رقم 2 تا 3 سال است. حالا مايي كه حداقل هيچ يك از مسوولان‌مان ادعاي به روز بودن تكنولوژي توليد خودرو را نيز ندارند، مي‌گوييم بايد معاينه پنج ساله باشد. خب اين خبط و خطاي آشكاري بود كه در مجلس هشتم به تصويب رسيد و هنوز هم گريبانگير ما و خودروهاي ما است. نتايج آن هم مشخص است. ما سال گذشته تنها 3 روز هواي پاك داشتيم. همچنين آمار حكايت از آن دارد كه در همان سال 3700 مورد مرگ مشكوك به دليل آلودگي هوا به ثبت رسيده است. اينها براي اثبات ادعاي ما كافي نيست؟
و شما براي رفع اين نقيصه چه كرده‌ايد؟
خوشبختانه با پيگيري‌هاي صورت گرفته، لايحه‌يي تنظيم و به مجلس ارايه شده تا بازه معاينه‌هاي فني به دو سال بازگردد كه اميدواريم يا حمايت‌هاي نمايندگان اين طرح به زودي به تصويب برسد.
استانداردهاي خودروهاي داخلي ما چندان قابل اطمينان نيستند. به اعتقاد شما و با توجه به نوع معاينه‌هايي كه شما داريد آيا خودروهاي توليد داخل ما استانداردهاي خودرو‌سازي را رعايت مي‌كنند يا خير و اينكه خودروهاي ما استاندارد هستند ؟
اين را بايد اداره استاندارد بگويد ولي آن شاخصه‌هايي كه ما آنها را تست مي‌كنيم درمورد خودروهاي صفر كيلومتر رعايت شده و استاندارد است گرچه اين دليلي بر استاندارد بودن خودروهاي توليد داخل نيست. اما نكته غيرقابل انكار اين است كه خودروهاي ما اكثرا استاندارد نيستند. به خصوص موتوسيكلت‌هاي داخلي كه بخش اعظمي از آلودگي هوا به دليل حضور آنهاست.
به نكته خوبي اشاره كرديد. موتوسيكلت‌ها هم بايد معاينه فني داشته باشند؟
بله. هم‌اينك 10 مركز معاينه فني موتوسيكلت داريم كه اكثرا خالي هستند.
چرا؟
چون كسي جلوي آنها را نمي‌گيرد و از آنها برگه معاينه نمي‌خواهد. اين پيگيري وظيفه راهنمايي و رانندگي و ساير نهادهاي مرتبط است. ما الان بيش از 5/3 ميليون موتو سيكلت درتهران داريم كه اكثر آنها فاقد معاينه فني هستند.
شما درمصاحبه‌يي گفته بوديد معاينه فني خودروها مي‌تواند به كم شدن آلودگي درشهرهايي مثل تهران كمك كند. فكر مي‌كنيد انجام كامل معاينات فني تا چند درصد از آلودگي هواي تهران را كم خواهد كرد؟
براساس آخرين مطالعات انجام شده در سنوات گذشته انجام معاينه فني مي‌تواند تا 23 درصد در كاهش آلودگي هواي تهران موثر باشد، ولي قطعا با توجه به افزايش تعداد چشمگير خودروها و ارتقاي استانداردهاي توليدي خودروها اين درصد اعلامي نياز به بازنگري و مطالعه مجدد دارد.
يكي از دلايل انجام معاينه‌هاي فني، كنترل آلوده‌زا بودن آنهاست كه باز يكي از دلايل آن مي‌تواند بنزيني باشد كه استفاده مي‌شود. اين همان مساله‌يي است كه طي چند ماه اخير به آن بسيار پرداخته شده است. آيا در معاينات فني شما، نشان و اثري از آلوده‌زا بودن بنزين‌ها ديده شده است؟
همان طور كه شما اشاره كرديد، يكي از آزمون‌هايي كه در مراكز ما انجام مي‌شود تست آلايندگي دود خروجي از اگزوز‌هاست. اما با توجه به ماهيت كاري مراكز ما و تجهيزاتي كه در مراكز معاينه فني نصب شده‌اند (كه همسان با كليه كشورهاي صاحب تكنولوژي شاخص‌هاي مربوط به بنزين با اين تجهيزات) و با توجه به محدود بودن قدرت تفكيك گازها و دقت آنها، مواردي چون مقدار آلايندگي بنزين‌ها قابل ارزيابي نبوده، اين مساله بايد توسط مراكزي مانند مراكز تحقيقاتي و آزمايشگاهي با آنالايزورهاي سوخت انجام شود.
يعني نوع عناصر شيميايي آلوده‌كننده نيز درمعاينه‌هاي شما مشخص نمي‌شود؟ (مثلا مشخص شود كه سرب بنزين زياد است...)
اول درمورد سرب صحبت كنيم. براساس گزارش مراجع ذي‌صلاح با توليد خودروهاي يورو2 و تجهيز اگزوز آنها با قطعه كاتاليست، به علت آسيب ديدن كاتاليست، از سال 1382 وجود سرب در بنزين ممنوع شده است. اما درمورد ساير عناصر شيميايي بايد گفت در مراكز ما تنها ميزان گازهاي منواكسيدكربن- دي‌اكسيدكربن- و هيدروكربن‌هاي خروجي از اگزوز خودرو سنجيده مي‌شود كه سازمان محيط زيست حدود مجاز آن را مشخص و ابلاغ كرده است. اما بگذاريد همين جا به يك نكته مهم هم اشاره كنم. اينكه مقدار توليد گاز سمي منواكسيدكربن در مقايسه با گاز سرطان‌زاي هيدروكربن‌ها در خودرو چندين برابر است.
چندوقتي بحث كاتاليست‌هاي خودروهاي داخلي يكي از سوژه‌هاي داغ رسانه‌ها شده بود. بالاخره نصب كاتاليست و كنيستر اجرايي شد و الان خودروسازان ما از آن استفاده مي‌كنند ؟ اگر اجرايي شده از چه زماني اجرايي شده است ؟ آيا كاتاليست و كنيستر درايران قابل توليد است ؟
در حال حاضر كليه خودروهاي توليد داخل داراي كاتاليست و كنيستر هستند ولي متاسفانه چند سال قبل در يك بازه زماني پنج ساله قطعه كنيستر توسط يكي از خودروسازان پر تيراژ حذف شد ودر حال حاضرآن خودروها بدون رفع ايراد در حال تردد و انتشار آلايندگي هستند.
نمي دانم اين سوال هم به شما برمي‌گردد يا نه، ولي واقعا آيا خودروهاي ما يورو4 را دارند؟
اين هم از آن مواردي است كه ارزيابي آن در مجموعه‌هاي ما امكان پذير نيست. كنترل اين مساله، در پروسه زمان توليد ممكن است و بس.
كمي از مقوله مباحث كيفي خارج شويم و به شاخصه‌هاي كمي بپردازيم. در9 ماهه نخست سال جاري چند خودرو دركشور و تهران معاينه فني شده‌اند و از اين تعداد چند خودرو «رد» شده‌اند؟ بيشترين آمار معاينه و رد معاينه دركدام شهرها بوده است؟
در 9 ماه در حدود 245هزار دستگاه خودرو به مراكز 14 گانه ما درتهران مراجعه كرده كه از اين تعداد 53000 دستگاه خودرو مردود و پس از رفع ايراد موفق به اخذ معاينه فني شده‌اند به بياني حدود 22 در صد از خودروهاي مراجعه‌كننده در آزمون‌هاي معاينه فني در نوبت اول مردود شده‌اند.
سال گذشته چند درصد خودروهايي كه «بايد» معاينه فني مي‌شدند، براي معاينه اقدام كرده‌اند؟
براساس آمار ما در سال 92، از دو و نيم ميليون خودروي مشمول معاينه فني تنها يك ميليون خودرو (500هزار دستگاه خودرو به مراكز تحت نظارت شهرداري تهران و 500هزار خودرو به مراكز اطراف تهران واقع در استان تهران) به مراكز معاينه مراجعه كرده‌اند.
به عنوان يك كارشناس فكر مي‌كنيد معاينه‌هاي فني كه ما دركشور انجام مي‌دهيم تا چه حد مطابق با معاينه‌هاي فني كشورهاي پيشرفته است؟
معاينه‌هايي كه در مراكز ما انجام مي‌شود مطابق استانداردهاي روز دنياست. اين نوع خدمات از سال 1379 از كشورهاي اروپايي آلمان- انگليس الگو‌برداري شده، استاندارد ملي موجودي هم كه استفاده مي‌شود (تجديد نظر 9181) نيز براساس ترجمه استاندارد اروپايي آن است.
درمراكز شما هم خودروهاي داخلي معاينه مي‌شوند و هم خودروهاي خارجي. براساس معاينات شما، خودروهاي خارجي بيشتر درمعاينه فني رد مي‌شوند يا خودروهاي داخلي ؟
كليه خودروهايي كه به مراكز مراجعه مي‌كنند با دستورالعمل‌هاي واحد مورد ارزيابي قرار مي‌گيرند و با توجه به تردد آنها، بايد از حداقل‌هاي شرايط ايمني برخوردار باشند. ولي مسلم است كه خودروهايي كه با استانداردهاي بالاتري توليد مي‌شوند از شرايط ايمني و آلايندگي بهتري برخوردار بوده، قطعا نمي‌توان خودروي با استاندارد يورو 6 را با خودروي يورو 2 «داخلي» ما مقايسه كرد.
براساس معاينه‌هايي كه شما داريد، مي‌توان مشخص كرد كه كدام خودروي داخلي بيشترين آمار «رد» معاينه فني را داشته و دارد؟
براي پاسخ به اين سوال بايد چندين شاخص نظير مقدار متوسط پيمايش خودرو، كاربري، نحوه رانندگي راكبين خودروها و... مورد ارزيابي قرار گيرد. به عنوان مثال خودروي تاكسي با پيمايش 200هزار كيلومتر در سال به علت پيمايش بالا و فرسايش بيشتر قطعات خودرو در مقايسه با يك خودرو معمولي، در مراجعه به مراكز معاينه فني مسلما نواقص بيشتري خواهد داشت. اما در مجموع براي بررسي وضعيت فني خودروها و امتيازدهي به آنها بايد از شركت‌هاي بازرسي و كنترل كيفيت سوال كنيد. در حال حاضر اين كار توسط شركت بازرسي و كنترل كيفيت ايران به صورت دوره‌يي انجام مي‌شود. آنها مي‌توانند بگويند كدام خودرو كيفيتش بالاست و كدام خودرو كيفيت بالايي ندارد.
بيشترين ايراد خودروهايي كه به شما مراجعه مي‌كنند مربوط به كدام قسمت خودرو است.
آلاينده خروجي از اگزوز. در حال حاضر 28 درصد از مردودي‌ها در مراكز معاينه مربوط به گازهاي آلاينده خروجي از اگزوز است كه بيشترين آمار مرجوعي‌هاست.
يكي ديگر از موضوعات بحث برانگيز حوزه كاري شما، موضوع صدور برگه‌هاي معاينه‌هاي فني است. براي ازبين بردن و مقابله با صدور برگه‌هاي معاينات فني تقلبي چه كرده‌ايد و آيا هنوز امكان وقوع اين گونه تخلفات وجود دارد؟
متاسفانه بله. واقعيت اين است كه هنوز هم مساله صدور كارت و برچسب بدون حضور و رويت خودرو منتفي نشده است. البته درصد آن پايين است ولي وجود دارد. ماهم از اين مساله نگران هستيم و تاكيد داريم در وضعيت موجود بايد دستگاه‌هاي نظارتي پليس، سازمان حفاظت محيط زيست و شهرداري‌هاي هر بخش به نمايندگي از وزارت كشور (همان‌گونه در آيين نامه اجرايي نحوه صدور معاينه فني مصوب سال 1382 هيات وزيران كه به صورت شفاف به آن اشاره شده)، وظايف خود را به درستي انجام دهند و با اين مراكز كه با جان مردم به صورت مستقيم بازي مي‌كنند برخورد كنند.
چطور؟ اين نظارت چطور بايد انجام شود؟
به نظرم اجرايي شدن نظارت صحيح بر مراكز سطح كشور مستلزم انجام فراهم بودن شرايطي است كه شايد بتوان آنها را به شكل زير خلاصه كرد: ابتدا بايدا كليه اطلاعات و آمارهاي مربوط به خودروهاي معاينه فني شده، در يك سامانه و نرم‌افزار واحد تجميع شو و اين نرم‌افزار و سامانه با قابليت (online) امكان انجام مديريت بر حدود مجاز در رد و قبول خودرو را داشته باشد. در مرحله بعدي مراكز ما، بايد به دوربين پلاك خوان براي جلوگيري از صدور معاينه فني بدون حضور خودرو مجهز شوند. اين دوربين‌ها بايد حتما در مسير فرآيند انجام معاينه فني نصب شوند و پذيرش خودرو و ورود مربوط به اطلاعات نرم‌افزار پذيرش تنها با ثبت پلاك توسط اين دوربين‌ها ميسر باشد. و بالاخره، براي مشخص شدن تكليف «متولي» نظارتي بر مراكز معاينه فني در كل كشور بايد آيين‌نامه اجرايي صدور معاينه فني مصوب 1382 هيات وزيران مورد بازبيني قرار گرفته و مواردي كه در خصوص نظارت سازمان‌ها و ارگان‌ها داراي نواقص، تداخل كاري يا شفاف نبودن وظايف است مجددا اصلاح شود. خوشبختانه با پيگيري‌هاي انجام شده توسط سازمان حفاظت محيط زيست و وزارت كشور، كليه موارد يادشده با همكاري شهرداري تهران و ساير كلانشهرها در حال پيگيري و انجام است و قطعا به زودي مساله صدور كارت و برچسب بدون حضور خودرو يا تساهل در انجام معاينه فني ساماندهي مي‌شود. البته دراينجا بايد به اين نكته هم اشاره كرد كه براساس مصوبه هيات دولت در ارديبهشت ماه امسال وزارت كشور مكلف شده است، دربازه زماني شش ماهه نسبت به استقرار سامانه يكپارچه معاينه فني در كليه مراكز كشور با قابليت ارتباط ديتا بانك معاينه فني با ديتا بانك پليس جهت اعمال قانون به صورت نرم‌افزاري اقدام كند كه اين كار هم اينك در جريان است. ضمنا وزارت كشور نسبت به با برگزاري جلساتي با كلانشهرها و بالاخص تهران اقداماتي اصلاح آيين‌نامه اجرايي شروع كرده كه در مراحل نهايي قرار دارد. اين اصلاحيه براي تصويب به هيات دولت ارايه شده است.
چرا ايربگ جزو شاخصه‌هاي فني شما نيست؟ به اعتقاد شخص شما نبايد ايربگ هم جزو اين شاخصه‌ها باشند؟
ببينيد همان طور كه گفتم ما براي كارمان استانداردهايي داريم كه بين‌المللي هستند. مطابق با استاندارد ملي معاينه فني، كنترل ايربگ‌ها تنها پس از «عمل كردن » آنها قابل ارزيابي بوده، كنترل آن فقط از طريق چراغ هشدار پشت داشبورد امكان‌پذير است. با اين وجود مجموعه ما آمادگي آن را دارد كه در صورت ابلاغ دستورالعمل، ايربگ‌ها را هم كنترل كند.
به جز مواردي كه هم‌اكنون درمعاينه‌هاي فني خود تست مي‌كنيد، به نظر شما چه شاخصه‌هاي ديگري نيز بايد به چك ليست معاينه فني اضافه شود ؟
مشكل ما ناقص بودن شاخصه‌هاي چك ليست مورد ارزيابي خودروها نيست، چرا كه همان طور كه قبلا هم گفتم موارد كنترلي براساس استانداردها و دستورالعمل‌هاي كشورهاي اروپايي انجام مي‌شود. به نظر مي‌رسد آنچه مهم است ايجاد وحدت رويه در مراكز معاينه فني و سختگيرانه كردن حدود مجاز مطابق با كشورهاي صاحب تكنولوژي باشد كه از اولويت بالاتري نسبت به تغيير شاخصه‌هاي ارزيابي برخوردار هستند.
اين گزارش‌هايي كه از خريد و فروش معاينه فني مي‌شود از كجاست؟
گزارش‌هايي كه در خصوص خريد و فروش معاينه فني در استان تهران ارايه مي‌شود، خارج از مراكز واقع در مناطق 22 گانه شهرداري تهران اتفاق مي‌افتد.