فضاي مجازي به كمك كارگردان‌ها آمده است
فراخوان بازيگري يا تبليغ براي فيلم
الهام نداف
فراخوان تلگرامي براي انتخاب بازيگر فيلم‌هاي سينمايي اين روزها به يكي از ابزارهاي تبليغاتي كارگردان‌هاي سينما در مرحله پيش‌توليد فيلم تبديل شده است. اخيرا پوران درخشنده براي رسيدن به چهره‌هاي جديد در فيلم «طلاق عاطفي» در تلگرام فراخوان داد و در كمتر از چهار روز با استقبال 12 هزار نفر از علاقه‌مندان به بازيگري مواجه شد. درخشنده كه از اين استقبال شگفت‌زده شده است عنوان كرد كه ديگر سراغ انتشار فراخواني به اين گستردگي در سطح تلگرام نمي‌رود چرا كه اين شيوه انتخاب بازيگر دردسرساز است. او در مجموع به 20 يا 30 نفر نياز دارد و بررسي 12 هزار نفر كار را براي عوامل توليد سخت مي‌كند. اين نخستين بار نيست كه در سينماي ايران براي انتخاب بازيگر از طريق فضاي مجازي اقدام مي‌شود. نخستين بار عوامل تهيه و توليد فيلم سينمايي «50 كيلو آلبالو» به كارگرداني ماني حقيقي، براي نقش‌هاي كوچك اين فيلم، آدرس ايميلي را در اختيار علاقه‌مندان قرار داد تا رزومه خود را به آن بفرستند. اين در حالي است كه بعد از ساخت فيلم براي نقش‌هاي كوتاه نيز از بازيگران نام آشناي تلويزيون و سينما استفاده شد و هيچ نقشي به چهره جديد واگذار نشد.
16 هزار متقاضي حضور در «فروشنده»
اما فيلم سينمايي «فروشنده» به عنوان نخستين اثر سينمايي اعلام فراخوان بازيگري از طريق تلگرام را رواج داد. كاوه سجادي‌حسيني كه دستيار اصغر فرهادي در اين پروژه بود، در پيامي ويديويي، از علاقه‌مندان به بازيگري دعوت كرد تا با تهيه فيلمي از خود، مشخصات‌شان را ضبط كرده و به شماره تلگرام اعلام شده در ويديو ارسال كنند. جالب اينجا بود كه اين فراخوان هيچ محدوديت سني و جنسي نداشت و بازيگران از هر قشر جامعه مي‌توانستند در ويديويي خلاقانه تصاويري از خود ضبط كنند و در اختيار گروه فيلمسازي «فروشنده» قرار دهند.
زمان اعلام شده براي فرستادن ويديوها يك ماه بود و بعد از گذشت اين مدت، 16 هزار تصوير ويديويي به دست عوامل فيلم رسيد. بررسي تمام اين ويديوها كاري سخت و نيازمند تيم مجزايي بود. چندي بعد بنا به اعلام روابط عمومي فيلم با ارزيابي ويديوهاي ارسالي 49 نفر براي حضور در تازه‌ترين ساخته اصغر فرهادي انتخاب شدند كه 40 نفر آنها نوجوانان ناشناخته بودند و اسامي 9 نفر ديگر نيز كه برخي‌شان در عرصه تئاتر فعاليت داشتند، اعلام شد. اما فرهادي براي انتخاب بازيگران اصلي اين فيلم ترجيح داد از چهره‌هايي استفاده كند كه بارها در فيلم‌هاي مختلف امتحان خود را پس داده و جوايز معتبري را از جشنواره‌هاي داخلي و خارجي گرفته بودند. همين اعتماد نيز سبب شد شهاب حسيني يكي از بازيگران «فروشنده» بتواند نخل طلاي بهترين بازيگر مرد جشنواره فيلم كن را دريافت كند.
بازيگر جديد در «يك روز به خصوص»
بعد از فيلم «فروشنده»، انتخاب بازيگر از طريق تلگرام به شيوه‌اي مرسوم تبديل شد. شيوه‌اي كه ظاهرا برآيند چنداني هم در پي ندارد و چهره تازه‌اي به سينماي ايران معرفي نمي‌كند. همايون اسعديان براي فيلم «يك روز به‌خصوص» اواخر پاييز سال 94 فراخوان داد و تاكيد كرد اين شيوه يكي از بي‌دردسرترين شيوه‌هاي انتخاب بازيگر است. او همچنين يادآور شده كه «پيش از اين سابقه داشته است كه در روزنامه‌ها آگهي مي‌زدند و عده‌اي علاقه‌مند بازيگري به دفاتر سينمايي هجوم مي‌آوردند. به هرحال اين شيوه سوءتفاهم‌هايي را هم به وجود مي‌آورد اما در شيوه تلگرام بدون اينكه شما مزاحم كسي بشويد از طريق تلگرام عده‌اي علاقه‌مند را فرا مي‌خوانيد.»
اسعديان از جوان‌هاي 18 تا 25 سال خواسته بود در يك تصوير ويديويي خود را معرفي و سابقه فعاليت‌هاي بازيگري‌شان را بازگو كنند. با همه اينها در ليست بازيگران اصلي فيلم «يك روز به خصوص» كه اين روزها آماده نمايش است، تنها يك چهره جديد با نام افسانه كمالي ديده مي‌شود. البته در بخش معرفي‌ها نيز مجتبي پيرزاده به عنوان چهره جديد بازيگري در اين فيلم معرفي شده اما اين بازيگر پيش از اين در فيلم «فروشنده» فرهادي به عنوان يك چهره جديد انتخاب شده از طريق تلگرام حضور داشته است. همچنين پريناز ايزديار، مصطفي زماني و فرهاد اصلاني بازيگران اصلي فيلم اسعديان را تشكيل مي‌دهند.
نقشي كه به ترلان پروانه رسيد
از جمله كارگردان‌هايي كه براي انتخاب بازيگر به تلگرام متوسل شده‌اند مي‌توان به عليرضا داوودنژاد نيز اشاره كرد. عليرضا سخايي، دستيار اين كارگردان با انتشار يك پيام ويديويي از دختران علاقه‌مند به بازيگري درخواست كرد پيام‌هاي خود را حداكثر تا مدت زمان دو دقيقه ارسال كنند. همچنين كساني كه لهجه شمالي و گيلكي نيز داشته باشند در اولويت انتخاب‌ها قرار مي‌گيرند. داوودنژاد دليل اين شيوه انتخاب بازيگر را فقر سينماي ايران در سنين جوان و نوجوان دانسته و گفته بود: «بازيگران موجود به برخي سن و سال‌هاي مورد نظر كارگردانان نمي‌خورند و بايد براي ايفاي برخي از نقش‌ها از بازيگراني كه سن و سال بيشتري دارند، استفاده كرد.» او همچنين از آموزشگاه‌هاي بازيگري خواست فعاليت خود را جدي‌تر دنبال كنند و تربيت بازيگران را در گروه‌هاي سني و با تيپ‌هاي مختلف ادامه دهند. در نهايت عوامل فيلم «فراري» بعد از بررسي ويديوهاي ارسالي به ترلان پروانه بازيگر جواني كه از كودكي در سينما و تلويزيون حضور داشته و اتفاقا لهجه شمالي و گيلكي هم ندارد، رسيدند! اين بازيگر در فيلم داوودنژاد مقابل محسن تنابنده قرار گرفته است. در ادامه اين روند انتخاب بازيگر، روح‌الله حجازي كارگردان فيلم «مرگ ماهي» نيز ترجيح داد بازيگران فيلم جديدش را به شيوه مجازي انتخاب كند. او در صفحه شخصي‌اش در اينستاگرام از خانم‌هاي 20 تا 30 سال دعوت كرد، درخواست خود را براي حضور در اين فيلم به همراه مشخصات ظاهري و فردي، دو عدد عكس تمام رخ و تمام قد طبيعي، شماره تماس و آدرس اينستاگرام‌شان به ايميل درج شده در مطلب ارسال كنند. اين كارگردان سينمايي هنوز به مرحله انتخاب بازيگر نرسيده يا اگر رسيده باشد، اسامي آنها را را رسانه‌اي نكرده است. مهدي گلستانه كارگردان فيلم «نقطه كور» نيز كه اين روزها در تدارك ساخت فيلم جديد خود با نام «تشويش» است، براي يافتن بازيگران غيرچهره و مسلط به نوازندگي به شيوه فراخوان مجازي متوسل شد و در نهايت سه نفر را براي حضور در فيلم جديد خود انتخاب كرد.
انتخاب بازيگر يا جو سازي؟
اين شيوه انتخاب بازيگر با همه هيجان‌ها، مشكلات و بالفعل شدن استعدادهاي بالقوه نيروي جوان و بي‌نام و نشان جامعه، دردسرهاي خاص خودش را دارد. به نظر مي‌رسد براي بازبيني ويدئوهاي تصويري به تيم متخصص نياز است تا بتوانند چهره‌هاي جديد را به شيوه اصولي قضاوت و در نهايت انتخاب كنند. اما برخي از سينماگراني كه سال‌ها در حوزه آموزش بازيگري به جوان‌ها فعاليت مي‌كنند، مخالف اين شيوه انتخاب بازيگر هستند. يكي از اين مخالفان امين تارخ است كه در طي سال‌ها توانسته چهره‌هاي زيادي را به دنياي بازيگري معرفي كند. او معتقد است «اين روش اصلا روش مناسبي براي انتخاب بازيگر نيست و به نوعي توهين به بازيگران و صنف بازيگري و كساني است كه براي اين كار زحمت كشيده‌اند.» او انتخاب بازيگر به اين شيوه را بيشتر نوعي تبليغ براي فيلم مي‌داند: «اين مسائلي كه درباره استفاده از تلگرام و بازيگري مطرح شده بيشتر از آنكه براي انتخاب بازيگر باشد براي تبليغات گسترده و رايگان فيلم و نوعي جوسازي است زيرا ما شاهد هستيم بعد از ارسال همه اين فيلم‌ها بازهم همان فردي كه از ابتدا قرار بوده انتخاب شود، انتخاب مي‌شود.» اين مدرس بازيگري انتخاب بازيگران به شيوه مجازي را زيرسوال بردن اصالت بازيگري و زحمات افراد و به‌خصوص جوان‌هايي كه با صبر و حوصله به آكادمي‌هاي بازيگري رفتند و آموزش ديدند، مي‌داند و معتقد است كه «در همه جاي دنيا فراگيري بازيگري از حيطه تئوري و دانشگاهي خارج شده و به كارگاه‌هاي مخصوص اين حرفه رسيده است.» با اين همه هنوز جاي سوال است كه چرا كارگردان‌ها براي انتخاب چهره‌هاي جديد سري به آموزشگاه‌هاي بازيگري و دانشگاه‌هاي هنري نمي‌زنند؟