مناقشه اروپا و تركيه بر سر پناهجويان

در هفته‌هاي اخير تركيه بارها به اروپا هشدار داده درصورت عدم موافقت با درخواستش براي لغو رواديد اتباع اين كشور، توافق مهاجرتي با اروپا را لغو مي‌كند و همين امر با واكنش مقامات اتحاديه اروپايي و به ويژه اتريش، آلمان و يونان روبه‌رو شده است. توافق امضا شده بين اتحاديه اروپا و تركيه در 18 مارس 2016 در بروكسل، اروپا را مجاز مي‌داشت كه مهاجران پياده شده در سواحل يونان را به تركيه برگرداند. در اين توافق مفادي همچون كمك مالي قابل توجه (تقريبا 6 ميليارد يورو تا پايان سال 2018)، حذف ويزا براي اتباع تركيه و از سر‌گيري گفت‌وگوهاي مرتبط با عضويت تركيه در اتحاديه اروپا، پشتيباني از تداوم اشغال بخش شمال قبرس تا اينكه سلطان آنكارا بتواند آزادي نشريات و رعايت عدالت در كشورش را پايمال كند، پيش‌بيني شده بود. بي‌شك توافق ماه مارس ميان اتحاديه اروپا و تركيه توانسته بود در كاهش موج ورود مهاجران به اروپا موفق عمل كند اما نگراني‌ها نسبت به فروپاشي اين توافق بعد از كودتاي نافرجام 15 ژوئيه در تركيه افزايش يافته است. سه روز پس از كودتاي اخير گروهي از مقامات تركيه كه براي نظارت بر توافق مقابله با مهاجران در خاك يونان مستقر بودند به خانه بازگشته و هنوز جايگزيني براي آنها اعزام نشده است.  مولود چاووش اوغلو، وزير خارجه تركيه از توافق مقابله با ورود پناهجويان با اتحاديه اروپا در صورتي حمايت مي‌كند كه اين اتحاديه آزادي رواديد را براي شهروندان تركيه‌اي در نظر بگيرد و اتحاديه اروپا اجراي اين روند را مشروط به اجراي توافق استرداد مهاجران به كشورهاي مبدا دانسته تا تعداد مهاجران و آوارگاني كه از طريق تركيه به يونان مي‌آيند، كاهش يابد.  هشدار يونكر رييس كميسيون اروپا مبني بر اينكه توافق اتحاديه اروپا با تركيه در خصوص مقابله با ورود موج پناهجويان به اين اتحاديه در خطر فروپاشي قرار دارد، آغاز علني شدن اختلافات تركيه با اين اتحاديه در خصوص آينده هزاران پناهجو در تركيه بود. به اعتقاد او خطر فروپاشي توافق با تركيه زياد است. تاكنون اين توافق موفقيت شكننده‌اي داشته است و اگر اين فروپاشي اتفاق بيفتد ما مي‌توانيم انتظار داشته باشيم كه دوباره پناهجويان و مهاجران به سمت اروپا سرازير شوند.  سخنان تند «سباستين كورتز» وزير خارجه اتريش كه توافقنامه ماه مارس ميان اتحاديه اروپا و تركيه را مورد انتقاد قرار داد، نشانگر شكاف ميان يكي از اعضاي اتحاديه با آنكارا بود. وي سياست بازدارندگي و محدوديت عليه هجوم پناهندگان را خواستار شده و توافق پناهندگان با تركيه را راه‌حل درستي براي اين بحران ندانست. وي تاكيد دارد سياست‌هاي آنكارا در زمينه اين توافق، در ميان اعضاي اتحاديه اروپا مخالفين جدي دارد. به گفته او هدف اين توافقنامه كاستن از حركت پناهجويان به سمت اروپاست و تركيه در ازاي آن امتيازهاي سياسي و مالي دريافت مي‌كند. وي كه از مدافعين توقف يا تعليق گفت‌وگوهاي عضويت آنكارا در اتحاديه اروپا است بر اين باور است كشورش با گشودن فصول جديد در مذاكرات پيوستن تركيه به اتحاديه اروپا مخالفت خواهد كرد و اين به دليل سركوب گسترده در تركيه از زمان كودتاي نافرجام است. سران اتحاديه اروپا متوجه شده بودند كه پذيرش كنترل نشده پناهجويان در اروپاي مركزي قابل مديريت نيست و تلاش كردند كه از اتفاقات ناخوشايند جلوگيري كنند و به جاي اينكه كنترل مرزهاي خارجي اتحاديه را دست بگيرند، اين كار را به تركيه واگذار كرده‌اند. اين سياست غلط مرتبط با پناهجويان مانند خانه‌اي كاغذي در حال سقوط است.
به اعتقاد او اتحاديه اروپا براي مديريت بحران پناهجويان نيازي به تركيه ندارد. اين اتحاديه بايد طرح A (اعمال قوانين سختگيرانه درباره پناهجويان) را اجرا كند. ما بايد در برابر تهديدات تسليم نشويم زيرا نيازي به طرح B (بازگرداندن پناهجويان به تركيه) نداريم. ما نياز داريم طرح A را اجرا كنيم. تركيه تلاش مي‌كند به اتحاديه اروپا درباره روند توافق لغو رواديد، اولتيماتوم بدهد، اما اگر ما اقدامات لازم را انجام دهيم، ديگر نيازي به توافق با تركيه نداريم. اتحاديه اروپا بايد همانند كشورهايي از جمله اسپانيا و استراليا در مديريت روند پناهجويان عمل كند. اروپا به اندازه كافي قدرتمند و مستقل است كه از مرزهاي خارجي خود حمايت كند. اگر ما اقدامات لازم را انجام دهيم نيازي به اجراي طرح B نخواهد بود. اتريش در مجموع خواستار يك طرح جايگزين براي پيمان دوبلين اروپا است. بر اساس اين پيمان پناهندگان بايد در همان كشوري كه نخستين بار به آن وارد مي‌شوند درخواست پناهندگي كنند.  آلمان‌ها نيز از ديگر كشورهايي هستند كه نسبت به موضع‌گيري تركيه واكنش نشان داده‌اند. به گفته معاون صدراعظم آلمان نبايد اجازه دهيم كه از طرف اين كشور مورد اخاذي قرار‌گيريم. مذاكرات درباره آزادي ويزا براي شهروندان ترك و توافق پناهندگان هيچ ربطي به هم ندارند. اگر دولت تركيه به بخش‌هايي از توافق پناهندگان پايبند نباشد ما در اروپا مجددا در برابر اين تكليف قرار مي‌گيريم كه از مرزهاي خارجي اروپا حفاظت كرده و امكان دسترسي بهتر به اين اتحاديه را فراهم كنيم. يونان نيز به عنوان يكي از كشورهايي كه مستقيما درگير بحران پناهجويي است از نخستين كشورهايي بوده است كه نسبت به اين موضع تركيه واكنش نشان داده است. يانيس موزالاس، وزير مهاجرت اين كشور تاكيد كرده است پس از تهديد تركيه براي عقب‌نشيني از توافق با اتحاديه اروپا در خصوص مقابله با ورود مهاجران، اين اتحاديه بايد براي مديريت بحران مهاجرت به دنبال برنامه جايگزين باشد.  براساس آمار سازمان بين‌المللي مهاجرت بيش از 257 هزار مهاجر و آواره از طريق دريا در سال جاري ميلادي تا 27 جولاي به اروپا آمده و دست‌كم 3000 تن هم جان خود را از دست‌ داده‌اند. اين آمارها نسبت به دوره زماني مشابه در 2015 افزايش داشته است. بيش از 160 هزار نفر توانسته‌اند از ابتداي سال جاري ميلادي تاكنون باگذر از درياي مديترانه وارد جزاير يونان و سپس شهرهاي اين كشور شوند. اكثريت اين مهاجران براي پناهندگي در اتحاديه اروپا درخواست داده‌اند. مهاجران براي آنكه به پناهندگي در اروپا دست پيدا كنند بايد در يونان يك فرآيند دشوار را از طريق دفتر پشتيباني پناهندگان اروپا سپري كنند.