گزارش‌ها از ايستادگي مذاكره‌كنندگان هسته‌يي ايران حكايت‌دارد
اپيزود سوم «توافق موقت»
گروه ديپلماسي: سه روز ديگر دهمين دور از مذاكرات ايران و 1+5 در وين با ناهار كاري كاترين اشتون، هماهنگ‌كننده 1+5 در اين مذاكرات و محمد جواد ظريف، وزير امور خارجه كشورمان آغاز خواهد شد. مذاكرات از 27 آبان تا 3 آذر ماه طول خواهد كشيد تا شايد در پايان نيمه شب سومين روز از آذرماه (24 نوامبر) دود سفيد از قلعه پله كوبرگ بلند شود. يك سال پيش در چنين روزهايي بود كه نمايندگان ايران و 1+5 راهي ژنو شدند و درست در زماني كه همگان خود را براي شنيدن خبر شكست ديگري مهيا مي‌كردند، خبر رسيد كه نخستين توافق جدي پس از 12 سال در پرونده هسته‌يي ايران حاصل شده است. توافقنامه موقت ژنو موسوم به برنامه اقدام مشترك تا 20 جولاي سال 2014 به ايران و شش كشور آلمان، انگليس، فرانسه، روسيه، چين و امريكا فرصت داد تا بتوانند با كاستن از اختلاف‌ها توافقنامه جامع هسته‌يي را امضا كنند؛ توافقنامه جامعي كه در سايه آن ايران اظهارات مكرر خود در خصوص صلح‌آميز بودن برنامه هسته‌يي را ثابت كرده و غرب هم اقدام به از ميان برداشتن تحريم‌هايي كند كه در سه سال گذشته به شديدترين شكل ممكن به بهانه برنامه هسته‌يي ايران بر اين كشور تحميل شده است. امروز و در شرايطي كه ماه نوامبر به ماه تاريخي در تقويم پرونده هسته‌يي ايران بدل شده است، فضاي حاكم بر رسانه‌ها و البته برخي اظهارنظرهاي مقام‌هاي 1+5 و ايران حكايت از احتمال عدم رسيدن به توافق دارد. سرگئي لاوروف، وزير امور خارجه روسيه در تازه‌ترين اظهارات خود در اين خصوص مي‌گويد: «دستيابي به موافقتنامه با ايران ممكن است به زماني پس از ۲۴ نوامبر نياز داشته باشد.»
پرونده هسته‌يي، محور كلام جان كري
در 48 ساعت گذشته و در شرايطي كه رسانه‌ها در ايران پيرامون بررسي دستاوردهاي نشست مسقط مي‌چرخيدند، پرونده هسته‌يي ايران به اصلي‌ترين هسته در سخنان و ديدارهاي جان كري، وزير امور خارجه ايالات متحده بدل شده بود. به نظر مي‌رسد كه امريكايي‌ها درست مانند روزهاي پس از رسيدن به توافقنامه موقت ژنو اقدام به فضاسازي رسانه‌يي كرده‌اند. فضاسازي رسانه‌يي كه بي شك تا روزهاي پس از 24 نوامبر هم ادامه خواهد داشت و دستاورد آن براي دولت امريكا چه در صورت رسيدن به توافق و چه محقق شدن سناريوي تمديد قابل حدس است.
جان كري، پس از ديدار با همتاي اردني‌اش در يك كنفرانس خبري با اشاره به مذاكرات هسته‌يي ايران و گروه 1+5 گفت: همان‌طور كه مي‌دانيد من به مسقط رفتم تا به مذاكرات هسته‌يي ايران ادامه دهم. اولويت اول ما اين است كه اطمينان يابيم اين كشور نمي‌تواند به سلاح هسته‌يي دست پيدا كند. ما براي رسيدن به اين هدف درگير يك مذاكرات سخت اما جدي هستيم.
وزير امور خارجه امريكا بار ديگر به سنت تمام مذاكره كنندگان امريكايي در يك ماه اخير توپ را به زمين ايران انداخته و مدعي شد: اين ايران است كه بايد انتخاب‌هاي مورد نياز براي از بين بردن اختلافات و تضمين ماهيت صلح‌آميز برنامه هسته‌يي‌اش را انجام دهد. مقامات ايراني بارها و بدون ابهام گفته‌اند كه قصدي براي ساخت سلاح هسته‌يي ندارند. اما اقدامات لازم براي تضمين اين حرف‌ها بايد اتخاذ شود و زمان كمي باقي مانده است.
وي همچنين مدعي شد نگراني‌هاي جامعه بين‌الملل قانوني است و هيچ توافقي بدون رفع اين نگراني‌ها امكان‌پذير نخواهد بود. ايراني‌ها به طور شفاف و مكرر گفته‌اند كه خواستار دستيابي به سلاح هسته‌يي نيستند و برنامه هسته‌يي‌شان ماهيت كاملا صلح‌آميز دارد. بنابراين اثبات اين موضوع به معناي واقعي تنها به مساله انتخاب كردن وابسته است. با توجه به اينكه ضرب‌الاجل 24 نوامبر به سرعت در حال نزديك شدن است انتخاب‌ها بايد هرچه زودتر انجام شود.
جمهوريخواهان كوتاه نخواهند آمد
روز پنجشنبه براي جمهوريخواهان امريكايي روز دندان نشان دادن به كاخ سفيد در خصوص مذاكره هسته‌يي با ايران بود. در شرايطي كه جمهوريخواهان در انتخابات اخير كنگره به سنت تمام سال‌هاي حضور يك رييس‌جمهور دموكرات در كاخ سفيد به اكثريت در هر دو مجلس نمايندگان و سنا دست يافته‌اند، تلاش‌هاي نمايندگان و سناتورهاي فعلي حاضر در اين دو نهاد امريكايي براي ضربه زدن به روند مذاكره با ايران هنوز ادامه دارد. بر همين اساس قانونگذاران جمهوريخواه روز پنجشنبه سعي كردند كنگره را مجبور به راي‌گيري در مورد لايحه تشديد تحريم‌ها عليه ايران در صورت عدم دستيابي به يك توافق هسته‌يي بكنند ولي در اين زمينه ناكام ماندند.
سناتورهاي امريكايي «ليندزي گراهام» و «باب كوركر» خواستار اجماع بر سر راي‌گيري شدند ولي سناتور دموكرات كريس مورفي به اين درخواست آنها اعتراض كرد. وي گفت: «اين اقدام حامل پيام عدم همراهي كنگره با رييس‌جمهوري در مورد ادامه مذاكرات است.» اين در حالي است كه به گفته جمهوريخواهان، هدف آنها تضمين مشاركت كنگره در فرآيند دستيابي به توافق با ايران تا پيش از ضرب‌الاجل 24 نوامبر بود. طرح پيشنهادي «قانون 2014 مذاكرات هسته‌يي ايران» از نو تحريم‌هايي عليه ايران در صورت به نتيجه نرسيدن مذاكرات تا ضرب الاجل تعيين شده وضع خواهد كرد كه پيش از اين در جريان فرآيند مذاكرات متوقف شده بود. در اين لايحه همچنين به كنگره اجازه داده شده است پانزده روز پس از دستيابي به توافق آن را مورد بازنگري قرار داده و در صورت تصويب قطنامه‌يي در كنگره در رد توافق و يا عدم تسليم طرح مربوطه به قانونگذاران براي تصويب، آنها بتوانند منابع مالي لازم را براي اجراي قرارداد قطع كنند. در شرايطي كه انتخابات رياست‌جمهوري امريكا سال 2016 برگزار خواهد شد و به نظر مي‌رسد كه به سنت هميشه جمهوريخواهان پس از دو دوره حضور رييس‌جمهوري دموكرات در كاخ سفيد به قدرت برسند، تلاش‌هاي آنها براي آنكه مانع از تبديل شدن پرونده هسته‌يي به دستاورد چشمگير اوباما در حوزه سياست خارجي شود، آغاز شده است. به بيان ديگر در شرايطي كه اوباماي دموكرات تلاش مي‌كند در واپسين سال‌هاي حضور در كاخ سفيد پرونده هسته‌يي ايران را به نتيجه رسانده و آن را به دستاوردي براي خود تبديل كند، جمهوريخواهان هم در آن سوي اين گوي عزم خود را براي عدم به نتيجه رسيدن اين پرونده به كار گرفته‌اند.
اوباما دست به تمديد شد
قانون وضعيت ملي اضطراري امريكا براي سي و ششمين بار براي ايران تمديد شد. اين قانون مبناي بسياري از تحريم‌هاي امريكا عليه ايران است. باراك اوباما، رييس‌جمهور امريكا وضعيت ملي اضطراري در رابطه با ايران را براي يك سال ديگر تمديد كرد. وضعيت ملي اضطراري نخستين بار ۳۵ سال پيش در زمان گروگان‌گيري در سفارت امريكا در تهران توسط جيمي كارتر، رييس‌جمهور وقت امريكا اعلام شد. وضعيت ملي اضطراري مبناي قانوني بخش عمده‌يي از تحريم‌هاي امريكا عليه ايران است. اين قانون لازم است هر سال با امضاي رييس‌جمهور امريكا تمديد شود در غير اين صورت ملغي اعلام مي‌شود. اين نخستين بار است كه اين قانون پس از انجام توافق اوليه اتمي ميان ايران و قدرت‌هاي جهاني تمديد مي‌شود. اوباما در نامه خود به كنگره امريكا همچنان «عادي نشدن رابطه ايران و امريكا» را علت تمديد وضعيت ملي اضطراري خواند. او همچنين به قطعنامه الجزاير كه به آزادي ۵۲ گروگان امريكا پس از ۴۴۴ روز منجر شد اشاره كرد و گفت «مفاد اين قطعنامه هنوز به طور كامل اجرا نشده است.»
توافق موقت ديگري در راه است؟
كمتر از 10 روز تا 24 نوامبر فاصله باقي مانده است. پس از چهار دور نشست محمد جواد ظريف با كاترين اشتون و جان كري در مسقط برخي گمانه زني‌هاي رسانه‌يي حاكي از اين بود كه از ميزان اختلاف طرفين در خصوص مساله حجم غني‌سازي در ايران كاسته شده و ظاهرا راهكارهاي ارايه شده توانسته است رضايت طرفين را تا حدودي جلب كند. در شرايط صحت اين گمانه‌زني‌ها در حال حاضر مساله تحريم‌ها اصلي‌ترين مساله‌يي است كه مي‌تواند به چالشي جدي و عاملي براي به نتيجه نرسيدن مذاكرات بدل شود. اما در شرايطي كه ايران و 1+5 در تاريخ 24 نوامبر تنها روي يك مساله هم اتفاق نظر نداشته باشند، حصول توافق جامع نهايي عملا غيرممكن خواهد بود. بر اساس برنامه مشترك اقدام تا زماني كه بر سر تمام مسائل توافق نشود در خصوص هيچ چيز نخواهد شد. ايران و 1+5 در ماه جولاي در شرايطي دست به تمديد مذاكرات در قالب برنامه اقدام مشترك زدند كه در متن اين برنامه امكان تمديد مذاكرات لحاظ شده و مجوز آن صادر شده بود. بر اساس همين متن، تاريخ اين توافقنامه 24 نوامبر جاري تمام مي‌شود و دو طرف در صورت نياز به زمان بيشتر براي مذاكره و البته تمايل سياسي براي ادامه دادن اين روند بايد توافق موقت جديد ديگري را به امضا برسانند. خبرگزاري رويترز با انتشار گزارشي در اين خصوص نوشت: مقامات غربي و ايراني به رويترز گفته‌اند كه طرفين احتمالا بار ديگر توافق موقتي را امضا مي‌كنند كه بر اساس كاهش تحريم‌هايي ذكر شده در «برنامه مشترك اقدام»، شكل مي‌گيرد و طرفين در ماه‌هاي پيش رو تلاش مي‌كنند تا اختلافات باقي‌مانده را برطرف كنند. از سوي ديگر يك مقام غربي در مورد احتمال حصول توافق تا ضرب‌الاجل، گفته است: ممكن است كه چارچوب توافق نهايي تا 24 نوامبر به دست آيد، اما احتمالا خود توافق مقدور نخواهد شد.
به نوشته رويترز، هرچند همه طرف‌ها همچنان در اظهارنظرهاي عمومي از اميد به توافق تا سوم آذر صحبت مي‌كنند، اما آنها در اظهارنظرهاي خصوصي انتظارات كمتري از آخرين دور مذاكرات كه روز 27 آبان در شهر وين اتريش برگزار مي‌شود، دارند.
رويترز به نقل از يك مقام بلندپايه ايراني بي‌نام نوشته است: «آنچه بيشتر محتمل به نظر مي‌رسد، اين است كه به نسخه‌يي مشابه اما با جزييات بيشتر از توافق ژنو برسيم كه براي مبارزه با ركود اقتصادي در ايران كافي باشد و در عين حال مهلت مذاكرات بر اساس آن تمديد شود.»
بنا بر اين گزارش، برخي از ديپلمات‌ها گفته‌اند كه ممكن است مذاكرات تنها تمديد شود و يك مقام ارشد ايراني هم گفته است كه احتمال دارد ضرب‌الاجل گفت‌وگوها تا ماه مارس (اسفندماه) به تعويق بيفتد. يك ديپلمات امريكايي هم به رويترز گفته است كه در حال حاضر اغلب ضمايم فني توافق آماده شده و طرفين در حال كار روي متن سياسي هستند.