توجه به اخلاق بخشي از كار فيلمنامهنويسي است
هادي مقدم دوست
فيلمساز
فيلم قدرتمند بخشي از توان خود را از ميزان توجه به اخلاق و اخلاقيات و همتراز آن بخشي از تاثيرگذاري خود را از ناحيه «سويه اخلاقي» فيلم تامين ميكند... توجه به اخلاق و خلقيات اصولا بخشي از كار فيلمنامهنويسي و شناخت و پردازش شخصيت است. اما آنچه بر آن عنوان «سويه اخلاقي» گذاشتم موضع و نگاهي است كه خود فيلم [و يا نويسنده و هم فيلمساز و هم حتي همه ديگر عوامل] به مقوله اخلاق دارند... يعني نهايتا اينكه نظر فيلم درباره اخلاق چيست؟... خب حالا فيلم ديني طبعا و قطعا و بايد نگاه و نظرش [و «سويه اخلاقي»اش] به مقوله اخلاق همان نگاهي باشد كه دين به اخلاق دارد... در واقع اساسا از آنجا كه يكي از مباني دين مقوله اخلاق و تعيين ارزشهاي اخلاقي است، فيلم ديني هم بدون اعتنا به اخلاق و بدون تنظيم آن اعتنا براساس دين- به گمان حقير- سطح ديني پاييني دارد... خلاصه فيلم ديني و عاشورايي [كه بخشي از موضوعات و وقايع مربوط به دين است] بايد اخلاقي باشد، حالا موضوع بعدي اين است كه اخلاق مبتني بر دين چنان جامع است كه در لحظهاي هم مدارا و رواداري را ارزش اخلاقي ميداند و هم قطعا شدت و مقابله و مبارزه با ظلم و تعدي... هم مهرباني و هم شجاعت... اما توجه صرف به ظواهر الزاما به معناي غيرديني بودن نيست اما عين خود زندگي دين هرچه كه از سطح به سمت باطن حركت كند، ارتقا و ارزش و اجر بيشتري دارد... اينكه گاهي فيلمها در سطح ميمانند ناشي از فقر مطالعه در عمق ديني [و يا وقايع و تاريخ دين] و فقر توانايي تبديل آن اطلاع و معلومات به مديوم فيلمنامه و سينماست. با فيلم خوب و جذاب و قوي و مبتني بر نيازهاي مادي و معنوي و اعتقادي جوانان از فيلم خوششان ميآيد...اين بستگي دارد كه فيلمساز و نويسنده اصطلاحا چقدر «كار درست» [و حتي درستكار] باشند... اما خب اگر مقوله «فروش» كه يك مقوله اقتصادي است را بخواهيم در ادامه اين موضوع طرح كنيم به نظرم موضوع «استفاده»، موضوعي جدا از «فروش» است... براي فروش بيشتر بعد از اينكه فيلم خوب و جذاب و قوي ساخته شد بايد تمهيدات لازم براي عرضه و فروش انديشيد... كلا ميخواهم بگويم در فروش تمهيدات «پخش و عرضه» نقش جدي دارد... يعني اگر ميخواهيم فيلممان براي جوانان مفيد باشد و در عين حال فروش هم كند حتما هم بايد فيلم خوب بسازيم و هم فكرهاي بكري براي عرضه آن كنيم، اما اگر نخواهيم به فكر فروش باشيم و فقط قصدمان لذت بردن و استفاده كردن جوانان از فيلمها باشد بايد فيلمهاي خوب بسازيم و آن را رايگان بين ايشان پخش كنيم... اينجا باز هم دوست دارم بگويم «استفاده و به دردبخوري» و «فروش» دو مقوله جدا هستند و جاي تعجب دارد وقتي كه ميبينيم فروش زياد يك فيلم در سالنها الزاما به معني بهدردبخور بودن آن هم تلقي ميشود.قصه خوب و جذاب و قوي باشد، سرمايهگذاران را جلب ميكند، خود فيلمساز و سوابق او ميزان تجربه و اعتباري كه دارد هم موثر است... كه پيش ميآيد يك فيلمساز خوش سابقه و كاربلد فيلمنامه خوب و قدرتمند و عميقي بنويسد و جداي از ظواهر به باطن هم بپردازد، بعد سرمايهگذار بگويد؛ نه خوشم نيامد كه به باطن پرداختي فقط برو به ظواهر بپرداز... البته بنده بر اين باورم كه فيلم ديني هم بايد داراي ظاهر ديني و هم باطن ديني باشد... براي رسيدن به باطن ديني لازم نيست ظاهر را حذف كنيم... البته اين موضوع ظاهر فقط محدود به تيپ و قيافه آدم و شغل و كسوت ديني آنها نيست و مقوله ظواهر ديني خود يك مقوله مهم در مباحث ديني است...در مورد بازيگران حرفهاي اپيزود خودم خيلي دير به نتيجه رسيدم اما در مورد دانش اقباشاوي كه در اپيزود بنده نقش «ابوطوبي» را بازي ميكند خيلي زود به نتيجه رسيدم... حضور دانش يك خوشاقبالي بود...