جايزه‌هاي كوچك به نام فيلمساز بزرگ
الهام نداف
دهمين جشنواره بين‌المللي سينما حقيقت، جايزه ويژه بخش بين‌الملل خود را با نام عباس كيارستمي به مستندساز برگزيده اين بخش اهدا مي‌كند. اين خبري است كه هفته گذشته در رسانه‌ها منتشر شد. اين دومين بار است كه پس از درگذشت كيارستمي، يك جشن سينمايي، جايزه‌اي را به نام كيارستمي به يك فيلمساز اهدا مي‌كند.
نخستين بار شانزدهمين جشن تصوير سال، تنديس عباس كيارستمي را به فيلمسازي كه نوآوري شاخصه اصلي آثارش بود و فيلم‌هايش بي‌شباهت به كيارستمي نبود، اهدا كرد. شهرام مكري اين نشان را دريافت كرد اما به قول او اين نشان مي‌توانست به ديگر شاگردان و دستياران خالق «طعم گيلاس» كه جهان‌بيني‌شان به كيارستمي نزديك‌تر است، اهدا شود. با اين همه علي معلم، دبير اين جشن، پرونده ويژه‌اي براي اهداي اين جايزه باز كرد و نشاني به نام كيارستمي به مكري اهدا شد.
حالا جشنواره سينماحقيقت، مهم‌ترين جايزه بخش بين‌الملل خود را به نام عباس كيارستمي مزين مي‌كند. اين خبر در نگاه نخست، نام فيلمسازي را گرامي مي‌دارد كه در كارنامه كاري خود بيش از 40 مستند و فيلم كوتاه را به يادگار گذاشته است، اما سوال اينجاست كه بر زبان جاري كردن نام كيارستمي هنگام اعطاي يك جايزه، مي‌تواند نام او را بيشتر زنده نگه دارد يا مرور آثار مستند اين فيلمساز؟
جشنواره سينما حقيقت يكي از مهم‌ترين جشنواره‌هاي سينمايي كشور است و البته تمام اين اعتبار را از بخش بين‌الملل گرفته است؛ جشنواره‌اي كه معمولا در بخش ملي نتوانسته جريان ساز باشد و معدود مستندهاي اجتماعي بخش ملي اين جشنواره، در طول سال مي‌توانند قله‌هاي بين‌المللي را فتح كنند. اكتفا كردن به نام عباس كيارستمي در چنين جشنواره‌اي، تيغ دو لبه‌اي است كه اگرچه مي‌تواند اعتباري براي سينماحقيقت باشد، در عين حال مي‌تواند به ضرر آن تمام شود. اينكه سهم عباس كيارستمي از بزرگ‌ترين رويداد سينماي مستند كشور تنها يك جايزه در اختتاميه باشد، ناراحت‌كننده است. كيارستمي در كارگاه‌هاي مختلفي در جشنواره‌هاي دنيا، تجربيات خود را با هنرجويان به اشتراك گذاشته بود. او به هر دليل در جشنواره سينماحقيقت حاضر نشد اما با اين همه مي‌توان مخاطب جدي اين جشنواره را با آثار اين فيملساز آشنا كرد. در جشنواره سينما حقيقت، اعطاي جايزه‌اي مزين به نام عباس كيارستمي، برتري‌اي براي اهدا‌كننده، گيرنده و در نهايت برگزار‌كننده جشنواره ندارد. بسياري از شيفتگان و علاقه‌مندان سينماي كيارستمي، در اين مدت مي‌توانستند مستندي از زندگي و آثار او بسازند و جشنواره سينماحقيقت به عنوان محلي براي رونمايي اين مستند باشد؛ اتفاقي كه در جشنواره جهاني فيلم ونيز افتاد و اين جشنواره در حالي آغاز به كار كرد كه ياد و خاطره عباس كيارستمي را با نمايش دو فيلم كوتاه «24 فريم» و «مرا به خانه ببر» و همچنين مستند «76 دقيقه و 15 ثانيه با عباس كيارستمي»، ساخته سيف‌الله صمديان گرامي داشت. اين مستند كه براي نخستين‌بار در هفتادوسومين جشنواره بين‌المللي فيلم ونيز روي پرده رفت، نمايشي از پرتره هنرمندي است كه رويكرد منحصر به‌فردش به زندگي و هنر، او را مشتاق به زندگي معرفي مي‌كند.
اما انگار پذيرفته‌ايم دنيا جلوتر از ما حركت كند. ما معمولا در حرف‌هاي‌مان به دنبال اثبات مليت ايراني هنرمندان‌مان هستيم اما در عمل، كاري نمي‌كنيم و انگار هم كاري از ما برنمي‌آيد. به همين خاطر است كه مستندسازان ايران ترجيح مي‌دهند اگر فريمي از كيارستمي دارند، در جشنواره‌اي جهاني از آن رونمايي كنند. اخيرا كه كارلو چاتريان، دبير جشنواره فيلم لوكارنو، اين جشنواره را به كيارستمي اهدا كرد، دليل اين كار را نه عواطف و احساسات شخصي، بلكه احساس كيارستمي به اين جشنواره و اينكه لوكارنو خانه اوست، دانست. ما كدام جشنواره ايراني را مي‌توانيم خانه كيارستمي بدانيم؟ جشنواره فيلم فجر؟ جشنواره فيلم كوتاه يا جشنواره سينماحقيقت؟!
شايد برگزاركنندگان دهمين جشنواره سينماحقيقت، بخش ويژه‌اي براي مرور آثار اين فيلمساز در نظر گرفته باشند. شايد بعد از اين جشنواره، ديگر جشنواره‌هاي سينمايي كه نيمه دوم سال پشت سر هم برگزار مي‌شوند، هر كدام بخشي را به كيارستمي اختصاص دهند. جايزه‌اي بدهند يا مراسم بزرگداشتي برگزار كنند. اما واقعيت اينجاست كه پيش از مرگ اين فيلمساز بزرگ، نام كيارستمي در چند جشنواره ايراني زنده شد؟ ياد او چقدر با اكران آثارش گرامي داشته شد؟ شكي نيست كه جشنواره‌هاي سينمايي اعتبارشان را از نام كيارستمي وام مي‌گيرند. چندي پيش كه فرزند اين فيلمساز بزرگ پدرش را بخشي از بيت‌المال دانست، خيال برگزاركنندگان جشنواره‌هاي سينمايي و غيرسينمايي را راحت كرد، اما مگر قرار نبود بعد از مرگ او بيشتر درباره‌اش بخوانيم و ببينيم و او را بيشتر بشناسيم؟ در دوره‌اي كه بسياري از فيلمسازان ما، عباس كيارستمي و نگاه او به دنيا را به خوبي نمي‌شناسند، اعطاي جايزه‌اي به نام اين فيلمساز، به ديگر فيلمسازان، وظيفه جشنواره‌ها نيست. جشنواره‌هاي معتبر بين‌المللي، بايد نگاه و انديشه كيارستمي را تكثير كنند، اگر او را فيلمساز بزرگي مي‌دانند.