مرجان زهراني/ كانون توحيد 25 دي‌ماه ميزبان اصلاح‌طلباني بود كه هشت سال گذشته ناخواسته از عرصه كنشگري سياسي كنار گذاشته شدند و در شش سال گذشته محكوم به سكوتي اجباري، اما همانطور كه بانيان اين مراسم بارها يادآور شدند برگزاري اين همايش مرهون فضاي بازي است كه دولت اعتدال شرايط آن را فراهم ساخته است تا اصلاح‌طلبان مهم‌ترين دغدغه‌هاي چهار سال پيش‌روي اين جريان فكري را به گفت‌وگو بنشينند. انتخابات مجلس و مطالبات سياسي نظير رفع حصر محوريت اين نشست اصلاح‌طلبانه بود. همايش شوراي هماهنگي اصلاحات روز پنجشنبه در كانون توحيد با حضور اعضاي بيستگانه عضو اين شورا، اعضاي شوراي مركزي احزاب اصلاح‌طلب استاني و همچنين چهره‌هاي شاخص اصلاح‌طلب غيرعضو برگزار شد. نيم ساعت مانده به شروع مراسم روبه‌روي كانون توحيد پر بود از افرادي كه نه حزبي بودند و نه كارت دعوتي براي‌شان ارسال شده بود. خبر را شنيده بودند و به اميد اينكه شايد خاتمي يا عارف را در اين همايش ملاقات كنند راهي محل برگزاري همايش شدند. كساني كه خبر حضور خاتمي را مي‌گرفتند و به مسوولان مي‌گفتند مي‌خواهند در همايش حضور داشته باشند حتي اگر جايي براي نشستن نباشد. مسائل امنيتي اما به‌شدت رعايت مي‌شد. اجازه ورود و خروج تنها به كساني داده مي‌شد كه يا دعوتنامه رسمي شوراي هماهنگي را داشتند يا خبرنگار بودند. سختگيري‌هاي امنيتي كه در نهايت منجر شد عده‌يي كه نه خبرنگار بودند و نه حزبي پشت در همايش بمانند و ايستاده «اصلاحات» را همراهي كنند. رسول منتجب‌نيا و محسن رهامي از اولين مهماناني بودند كه پيش از شروع مراسم در جايگاه مهمانان ويژه و در رديف اول نشستند بعد از آن جواد امام، رييس بنياد باران و جلال لالي‌زاده تنها عضو مشاركت كه به مراسم آمده بود به آنها پيوستند. بعد از آن هم هادي خامنه‌اي و عبدالواحد موسوي لاري بودند كه به جمع‌شان اضافه شدند. اما مهمان ويژه مراسم كه گويا همه منتظر ورود او بودند «محمدرضا عارف» بود. «عارف آمد» اين جمله‌يي بود كه از عكاسان تا مهمانان را تا ورودي سالن همايش كشاند تا باز هم يك ورود متفاوت را براي معاون اول دولت اصلاحات رقم بزند. اگر اصلاح‌طلبان با دوستان هم حزب و هم فكرشان مصافحه و احوالپرسي مي‌كردند اين‌بار همه جلوي عارف ايستادند. همه يك‌به‌يك با او دست دادند و بعد هم كنار منتجب‌نيا جا خالي كردند تا او در اولين رديف ميان مهمانان ويژه بنشيند. مراسم راس ساعات يك و نيم با اعلام برنامه‌ها از سوي هيات رييسه آغاز شد. سخنان هيات رييسه كوتاه بود و مثل هميشه پر از خيرمقدم و تشكرات مرسوم. در ميانه قرائت دستور كار همايش باقي اصلاح‌طلبان از نجفقلي حبيبي و غلامرضا انصاري تا حتي قاسم شعله سعدي، نماينده اصلاح‌طلب دوره سوم و چهارم مجلس شوراي اسلامي هم خودشان را به همايش رساندند. هادي غفاري هم در ميانه همايش به جمع اصلاح‌طلبان پيوست اما حضور هيچ‌كس به اندازه صادق خرازي، دبيركل حزب تازه تاسيس ندا حاشيه نداشت. او كه در ميانه سخنراني موسوي لاري رسيد حاضر نشد در جايگاه مهمانان ويژه بنشيد و يك رديف مانده به جايگاه خبرنگاران را ترجيح داد. ورود صادق خرازي همزمان شد با پايان سخنراي موسوي لاري كه درخواست وقت اضافه كرد تا از اصلاح‌طلباني بگويد كه شايد بخواهند پيام اصلاحات را جور ديگري ترسيم كنند. اما صادق خرازي تنها مهمان خاص اصلاح‌طلبان نبود. از همسران شهيد همت و شهيد باكري و فخر السادات محتشمي پور همسر مصطفي تاجزاده هم به عنوان مهمانان افتخاري اين مراسم نام برده شد. همايش با سخنراني رييس دوره‌يي شوراي هماهنگي جبهه اصلاحات آغاز شد.
تلاش براي برطرف كردن موانع حضور همه سلايق
احمد حكيمي‌پور تاريخ حضور شوراي هماهنگي جبهه اصلاحات را از زمان حيات امام بيان كرد كه تحت عنوان مجموعه نيروهاي خط امام فعاليت مي‌كردند كه بعد‌ها و از خرداد 76 به بعد به شوراي هماهنگي جبهه دوم خرداد رسيد و در نهايت به تشكيل شوراي هماهنگي جبهه اصلاحات و متشكل از 20 تشكل اصلاح‌طلب منجر شد. او كه اين گردهمايي را به بركت حماسه خرداد 92 مي‌دانست «حضور حداكثري مردم در صحنه سياسي كشور»، «تلاش در جهت برطرف كردن موانع حضور همه سلايق خصوصا در انتخابات» و «وحدت و انسجام بيشتر اصلاح‌طلبان» را از مواردي مطرح كرد كه نياز امروز جامعه اصلاح‌طلبان است. او همچنين در پاسخ به اين سوال كه چرا اصولگراياني كه از آنها دعوت شده بود در اين همايش شركت نكردند، گفت: «البته برخي چهره‌هاي اصولگرا در جمع ما حضور داشتند اما اگر منظورتان شخص آقاي مطهري است كه نمي‌دانم چرا شركت نكرد و آقاي ناطق هم كاري داشتند كه نمي‌توانستند حضور پيدا كنند.» او همچنين در مورد عدم حضور خاتمي گفت: «براي آقاي خاتمي بيش از اينكه حضورشان مهم باشد برگزاري اين همايش اهميت داشت. ايشان گفتند ممكن است با حضور من فضا متشنج يا امنيتي شود بنابراين من فقط پيامي ارسال مي‌كنم كه نشانه تاييد من بر حركت شما باشد.»
بدون شعار، بدون پلاكارد
دبير اجرايي همايش صحبتش را با تذكر دادن آغاز كرد. قلي‌زاده گفت كه قول داده است همانطور كه تمام دستگاه‌هاي ذي‌ربط براي برگزاري اين همايش همكاري كرده‌اند اين همايش هم آرام و به دور از هيجانات برگزار شود. هيچ شعاري داده نشود و هيچ پلاكاردي هم بالا برده نشود. در تمام طول نشست قلي‌زاده كه خود را موظف مي‌دانست قول و قرارش پابرجا بماند هم به حضار و هم به سخنرانان همايش تذكر مي‌داد كه فضاي جلسه را احساسي نكنند گرچه اصلاح‌طلبان سخنران تك به تك از دغدغه‌ها و مطالبات سياسي مردم گفتند و نام بردند و هر بار با تشويق مردم همراه شدند. دبير اجرايي همايش همچنين در مورد سوءتفاهمات و بازي‌هاي رسانه‌يي كه براي دعوت از تشكل‌ها به وجود آمده بود، توضيحاتي داد: «براي برگزاري همايش از يك ماه پيش برنامه‌ريزي‌هايي انجام گرفت و شخصيت‌هاي مدعو مشخص شدند. ما اسامي افرادي كه براي همايش دعوت شده بودند را همانطور كه به مراجع ذي‌صلاح ارايه داديم در رسانه‌ها هم اعلام كرديم.» انتشار اين اسامي موجبات تكذيب از سوي دفتر برخي مدعوين از جمله ناطق نوري را فراهم كرد. او در اين مورد توضيح داد: «بعد از قيد اسامي در نامه‌هاي اداري و كسب مجوز روز يكشنبه با دريافت مجوز شركت‌كنندگان در اين همايش مشخص شدند و بعد از آن دعوتنامه‌ها به صورت رسمي به دست دوستان رسيد.» سيد محمد خاتمي، اكبرهاشمي رفسنجاني، اكبرناطق نوري، علي مطهري، محمدرضا عارف و اسحاق جهانگيري از مدعوين اين همايش بودند. به علاوه دبيران كل غير عضو، گروه‌هاي بيستگانه عضو شوراي هماهنگي و شوراي مركزي احزاب در استان‌ها هم از ديگر دعوت‌شدگان بوده‌اند. «دبير اجرايي همايش هدف از برگزاري اين همايش را «بازبيني انسجام و تحكيم وحدت در وهله اول و سپس فراهم سازي مقدماتي براي همايشي جامع‌تر در سال آينده و مهم‌تر از آن تعامل با همه احزاب اصلاح‌طلب و اصولگراي اصيل و ايجاد انگيزه براي تمام احزابي دانست كه براي مجلس آينده برنامه‌هاي‌‌شان را آغاز كرده‌اند.»
دغدغه مشترك هاشمي و اصلاح‌طلبان
بعد از سخنراني دبير اجرايي همايش پيام هاشمي رفسنجاني به همايش اصلاح‌طلبان قرائت شد. يك روز پيش از برگزاري همايش شوراي هماهنگي جبهه اصلاحات، اعضاي اين شورا به ديدار رييس مجمع تشخيص مصلحت نظام رفتند تا علاوه بر دعوت نامه رسمي كه قبلا به دفتر او فرستاده شده بود از هاشمي براي حضور در اين همايش دعوت رسمي كنند. گفت و شنودهاي اين ديدار مسائل روز كشور بود و در نهايت قرار شد هاشمي پيامي براي همايش شوراي هماهنگي ارسال كند. گويا هاشمي هم همراه با ساير اصلاح‌طلبان دغدغه موانع و محدوديت‌هايي را دارد كه شايد در انتخابات پيش‌رو براي انتخاب مردم محدوديت ايجاد كند.
مردم ركن اصلي نظام
همه از سيد محمد خاتمي با عنوان رهبر جريان اصلاحات نام مي‌برند و شايد بيش از آنكه با حضور و نام عارف به وجد بيايند هربار كه نام خاتمي مي‌آيد صدايي كه از كانون توحيد شنيده مي‌شود تشويق‌هاي مكرر و اداي احترام است. حتي عارف هم در ابتداي سخنراني‌اش «آرزو مي‌كند كاش شرايط به گونه‌يي ديگر بود كه خاتمي هم مي‌توانست به جاي پيام خودش حضور پيدا كند». حكيمي‌پور هم در مورد علت حضور نيافتن خاتمي مي‌گويد: «آقاي خاتمي خيلي دوست داشتند كه در اين همايش شركت كنند اما راست را بخواهيد از شلوغ شدن اينجا و به هم ريختن و عواقب آن بود كه ترجيح دادند، نباشند يعني به ما گفتند همين كه من پيامي بدهم اين حركت را تاييد كرده‌ام اما اگر حضور پيدا كنم شرايط امنيتي به شكل ديگري پيش خواهد رفت.»
همه ما سرليست انتخابات هستيم
محمدرضا عارف هنوز هم سعي مي‌كند به همان اندازه كه در انتخابات 92 موثر بوده همچنان تاثيرگذار باشد و البته فداكار. اصلاح‌طلبي كه سهمي از قدرت نمي‌خواهد. او كه اين روزها و بعد از فداكاري انتخاباتي‌اش ارج و قرب ديگري در ميان اصلاح‌طلبان پيدا كرده است سومين سخنران اين همايش است و همانطور كه در لحظه ورودش همه به احترامش ايستادند موقع بالا رفتن از صحنه براي سخنراني هم همه به احترام او مي‌ايستند. او هم دغدغه‌هاي مشتركي با دوستان اصلاح‌طلبش دارد و ترجيح مي‌دهد در مورد وحدت و همگرايي اصلاح‌طلبان صحبت كند. هنوز صحبت‌هايش را شروع نكرده كه كسي از ميان جمعيت ايستاده از او بابت فداكاري سال گذشته‌اش تشكر مي‌كند و عارف به رسم يك سال گذشته «خود را عضوي كوچك از خانواده بزرگ اصلاح‌طلبان مي‌داند.»رهبري ارزشمند اصلاحات تركيبي است كه عارف براي خاتمي به كار مي‌برد و جاي خالي او را در همايش يادآور مي‌شود. او اظهار اميدواري مي‌كند كه شرايطي فراهم شود كه بار ديگر بتوان از حضور خاتمي در اين نشست‌ها استفاده كرد. عارف خبر پيروزي ايران در مقابل قطر را هم در ابتداي سخنراني‌اش مي‌دهد و بعد از اين خبر به سراغ بحث‌هايي مي‌رود كه دغدغه امروز اصلاح‌طلبان شده. عارف معتقد است «اصلاح‌طلبان فاز اول پروژه‌شان را سال گذشته و در انتخابات 92 آغاز كرده و با پيروزي پشت سر گذاشته‌اند. امروز با دولتي برآمده از حماسه 24 خرداد روبهرو هستنم. چه بخواهند چه نخواهند ما در روي كار آمدن دولت تدبير و اميد سهيم هستيم و بايد تمام تلاش‌مان را براي موفقيت اين دولت به كار ببريم.»او در مورد مجلس هم حرف‌هايي براي گفتن دارد: «انتظار ما از همه نهادهاي حكومتي و به‌خصوص مجلس شوراي اسلامي با درك شرايطي كه دولت روي كار آمد و با توجه به شرايط منطقه‌يي و بين‌المللي برادري و رفاقت‌شان را به اثبات برسانند. ما به مجلسي نياز داريم كه سعه‌صدر داشته باشد. براي همين برنامه ما در سال آينده پيروزي در انتخابات مجلس است. اگر مشاركت مردم در انتخابات سال آينده مجلس بالاي 50 درصد باشد قطعا پيروزي از آن اصلاح‌طلبان خواهد بود.»او با تاكيد بر اجماع اصلاح‌طلبان مي‌گويد: «ما درون جريان اصلاحات نياز به همگرايي و اجماع كامل داريم. ما در اين وضعيت بيش از هر زمان ديگري به برگزاري اينگونه مراسم و وحدت و همگرايي نيازمنديم و ان‌شاءالله اين مراسم مقدمه‌يي براي همايش‌هاي بزرگ‌تر در سال‌هاي بعدي باشد. جا داشت در اينجا از رهنمود‌ها و حضور رهبري اصلاحات استفاده مي‌كرديم، اميدوارم در آينده شرايطي فراهم شود تا ايشان بتوانند حضوري در اين مراسم شركت كنند.»معاون اول دولت اصلاحات همچنين معتقد است چه بخواهيم چه نخواهند ما در روي كار آمدن دولت سهيم بوده‌ايم: «ما در سال گذشته فاز اول پيروزي خودمان را با توكل به خدا به دست آورديم و آن را پشت سر گذاشته‌ايم كه رعايت اخلاق، عقلانيت، همدلي در اين رسيدن به اين پيروزي موثر بوده است. چه بخواهيم و چه نخواهند ما در روي كار آمدن دولت سهيم بوده‌ايم، بنابراين بايد تلاش كنيم تا اين دولت موفق شود كه خوشبختانه روند حركت دولت نيز بسيار خوب و موفقيت‌آميز بوده است و در اين بين جا دارد ما به شرايط روي كار آمدن آن هم توجه كنيم. انتظار ما اين است كه همه نهادهاي حكومتي، از جمله مجلس، اين دولت را ياري كند و با توجه به شرايط منطقه‌يي و جهاني كه وجود دارد در چارچوب مسووليت‌پذيري به دنبال حل مشكلات باشند، زيرا امروز بايد از كشور ما فقط يك صدا شنيده شود.»او از دغدغه ديگر اصلاح‌طلبان هم سخن مي‌گويد. «حصر» كه تمام سخنرانان همايش از آن به عنوان مشكل پيش روي دولت ياد مي‌كنند كه بايد از طريق قانوني حل و فصل شود: «ما بايد بتوانيم با توجه به اين وحدت و همدلي بر مشكلات به وجود آمده فايق آييم و مساله حصر را با درايت و از طريق مراجع قانوني حل و فصل كنيم زيرا امروز بيش از هر زمان ديگري ما به همگرايي نيازمنديم و همه جريان‌ها بايد منافع ملي را به منافع جناحي ترجيح دهند.» بخشي از صحبت‌هاي عارف در مورد جبهه اصلاحات است و دغدغه‌هاي امروز آنان: «جبهه اصلاحات يكي از مهم‌ترين جبهه‌هاي اصلي كشور است هر چند نقش بسيار مهمي در پيروزي انقلاب داشته است، اما ما ادعاي انحصارگري نداريم و آن را يكي از مهم‌ترين جريان‌هاي انقلاب مي‌دانيم. دغدغه اصلي جبهه اصلاحات، حاكميت ارزش‌ها و اصول كامل قانون اساسي بوده و هست.» بعد از آن عارف به سراغ راهبردهاي دغدغه اصلاح‌طلبان در برخورد مجلسي‌ها با دولت مي‌گويد: «مهم‌ترين مساله‌يي كه امروز ما بايد در كنار تقويت دولت دنبال كنيم تكميل پروژه انتخابات سال ۹۲ با پيروزي در انتخابات سال ۹۴ است كه بايد بتوانيم شرايط آن را فراهم كنيم. مجلس، بايد مجلسي باشد توانا كه هر چند از حقوق قانوني خود استفاده مي‌كند ياري‌كننده و پشتيبان دولت نيز باشد اما متاسفانه مجلس فعلي پشتيبان دولت نيست. ما نيازمند مجلسي هستيم كه در راستاي اهداف اصلي نظام حركت كند و مجلسي كه نمايندگان مردم بتوانند مطالبات مردم و خود را بدون هيچ ترس و واهمه‌يي مطرح كنند و به گوش مردم برسانند. نمايندگان نبايد براي رسيدن به خواسته‌هاي فردي خود از ابزارهاي نظارتي استفاده كنند، استفاده از ابزارهاي نظارتي فقط بايد در چارچوب قانون باشد و ما دنبال اينگونه مجلسي هستيم. او كه مدتي است در قامت يك اصلاح‌طلب محبوب و تاثيرگذار سخن مي‌گويد راهبردهاي اصلاح‌طلبان براي انتخابات پيش‌رو را نيز بررسي مي‌كند: «ما بايد بدانيم عملكرد اصلاحات در سال ۹۲ نويدبخش پيروزي ما در سال آينده است. ما بايد چند راهبرد اصلي را مدنظر خود قرار دهيم اولين راهبرد ما بايد تلاش براي افزايش مشاركت مردم و حفظ سرمايه اجتماعي به وجود آمده باشد بنابراين بايد مشاركت بالاي ۷۳ درصد را فراهم كنيم زيرا تجربه نشان داده است هر‌گاه مشاركت بالاي ۵۰ درصد باشد علي‌الاصول راي‌ها به سمت اصلاح‌طلبان ريخته مي‌شود. دومين راهبرد ما بايد ضرورت حضور زنان و جوانان در مجلس باشد زيرا در جامعه‌يي كه بالاي ۵۰ درصد دانشگاهيان آن زنان هستند در شأن آن نيست كه حضور زنان در مجلس آن تك‌رقمي باشد. جوانان در پيروزي انتخابات سال گذشته نقش بسيار برجسته‌يي داشتند كه هيچ كس نمي‌تواند آن را انكار كنند بنابراين در مجلس آينده بايد حضور داشته باشند. از همه مهم‌تر اجماع كامل در جبهه اصلاحات به عنوان يك راهبرد اصلي بايد مدنظر باشد هرچند محدوديت‌ها و مشكلاتي وجود دارد اما به نظر من اين كار با دسترسي به اجماع كامل شدني است و بايد آن را دنبال كنيم.»او در مورد گفتمان اصلاحات مي‌گويد: «در اين گفتمان، همكاري با ديگران حتي رقباي خودمان را براي رسيدن به مجلسي كارآمد بايد در دستور كار قرار دهيم، در اين مسير همه احزاب و گروه‌هاي سياسي بايد فعاليت حداكثري داشته باشند و منتظر ديگران نباشند. در انتخابات سال آينده، آن چيزي كه مهم است ما هيچ راهي به جز پيروزي نداريم بنابراين همه اعضا بايد فعال و در مسير همگرايي به وحدت باشند و بايد منيت‌ها و تحزب به نفع جبهه تبديل شود و مهم‌ترين كانون را در اين بحث بايد حوزه انتخابي استان‌ها داشته باشد. ما مي‌خواهيم راست بگوييم اما نياز نيست همه راهكارهاي خودمان را بيان كنيم. در مورد رهبري انتخابات سال آينده سكوت كرده‌ايم و در موقع لازم راهبرد خودمان را بيان مي‌كنيم كه راهبري انتخابات سال آينده بايد روشن و شفاف شود.» عارف در سخنانش از فضاي مجازي هم صخبت مي‌كند: «مشكلي كه جديدا ما با آن روبهرو هستيم فضاي مجازي است بجاي آنكه مشكلات خودمان را رودررو حل كنيم در اين فضا مطرح مي‌كنيم گاهي يكي از جوانان مطلبي مي‌گذارد و بعدا روي آن فكر مي‌كند كه اين موضوع ممكن است مشكلاتي به وجود آورد ما بايد بتوانيم از مزايا و پتانسيل فضاي مجازي استفاده كنيم هرچند اين فضا نيز مي‌تواند خطرآفرين و مشكل آفرين باشد و ما بايد زمينه نكات مثبت آن را فراهم كنيم. گاهي يك سايت مجهول‌الهويه مساله را از گذشته مطرح مي‌كند و اين مساله مورد تحليل و بحث‌هاي گوناگوني قرار مي‌گيرد.»او مي‌گويد ما نگران نيستيم چون معتقديم به گفته رهبري راي مردم حق‌الناس است: «اميدوارم همه نهادهاي حكومتي صحبت مقام معظم رهبري را كه فرمودند راي مردم حق‌الناس است را سرلوحه و مد نظر خود قرار دهند ما به هيچ‌وجه نگران اينگونه مسائل نيستيم زيرا تجربه كاشتن گل در پارك‌ها را داريم امروز ديگر كسي گل‌هاي پارك‌ها را نمي‌كند. بايد اين اجماع را از حوزه انتخابي استان‌ها پيگيري كنيم كه گاهي ممكن است در آنجا مشكلاتي وجود داشته باشد، در اين مسير بايد ساز و كاري ايجاد شود كه يك ليست كامل در كل كشور داشته باشيم. در اين مسير بايد افتخار كنيم كه اگر به نفع كسي كنار مي‌رويم، تلاش حداكثري براي رسيدن به وحدت داشته باشيم. نبايد فراموش كنيم كه در راستاي هماهنگي با جبهه اصلاحات قدم بر مي‌داريم و خوشبين هستم كه بتوانيم اكثريت را در مجلس بعدي به دست آوريم و بايد از بعضي از تحليل‌ها و مشابه‌سازي با مجلس پنجم دوري كنيم. ما بايد اكثريت و به دست آوردن اكثريت را در دستور كار خودمان قرار دهيم و براي آن به ميدان بياييم و بايد به همه مردم بگوييم اگر ما اكثريت را به دست بياوريم كارهايي از جمله حق و حقوق قانوني آنها، اجراي كامل قانون اساسي در دستور كار خود داريم.» عارف بعد از سخنراني 20 دقيقه‌يي توضيح مي‌دهد كه به دليل مشغله‌هاي كاري نمي‌خواسته در اين همايش شركت كند اما چون فكر مي‌كرده عواقب عدم حضورش باز جنجال‌هاي رسانه‌يي و فضاي مجازي ايجاد مي‌كند حضور را بر عدم حضور ترجيح داده است. گويا عارف خرداد 92 با وجود اينكه هيچ سهمي از تشكيل دولت ائتلافي نداشته است اما همچنان مي‌خواهد براي جريان فكري‌اش فداكاري كند. او در پاسخ به اين سوال كه برخي معتقدند اگر عارف سرليستي مجلس را نداشته باشد ممكن است بازي اصلاح‌طلبان را بر هم بزند مي‌گويد: ما همه سرليست هستيم. همه اصلاح‌طلبان مي‌توانند به تعداد كرسي‌هاي مجلس سرليست انتخاب كنند. من بارها گفته‌ام ما 290 سرليست داريم همه ما سرليست هستيم. او مي‌گويد: همه تشكل‌ها از شوراي هماهنگي تا شوراي مشورتي موثر هستند و سهم‌شان مشخص است. او همچنين در مورد دغدغه امروز اصلاح‌طلبان در سياست داخلي مي‌گويد: «با همه بخش‌هاي حاكميت رايزني‌هايي انجام مي‌شود. قطعا اقداماتي صورت گرفته و ما اميدواريم اين مشكل از طريق شوراي عالي امنيت ملي برطرف شود.»
آرزوي زهرا شجاعي
دبير اجرايي همايش شجاعي را عضو مدعو از دولت براي سخنراني معرفي مي‌كند چون بنابر برنامه‌ريزي كه از قبل صورت گرفته زمان سخنراني يكي از اعضاي دولت است كه به همايش دعوت شده است. شجاعي هم در ابتداي سخنانش يادآور مي‌شود كه هيچ پستي در دولت ندارد و اگر نماينده دولتي باشد آن دولت فقط دولت اصلاحات است. شجاعي در سخنراني كوتاهش از مطالبات زنان مي‌گويد: «نه جنسيت نه قوميت نه رنگ و نژاد هيچ كدام ملاك فضيلت نيست. جدي گرفتن زنان بعد از پايان راي‌گيري و در سياست‌گذاري‌ها و برنامه‌ريزي‌ها و استفاده از راي و نظر زنان در تصميم‌سازي و تصميم‌گيري به نفع جامعه و نه فقط به نفع زنان است.» او همچنين تاكيد مي‌كند: «صفت خداوند كريم و رزاق است و بايد دانست اهميت و كرامت زنان تنها پاي صندوق‌هاي راي معنا ندارد چراكه جدي گرفتن سرمايه انساني نظام، همان‌گونه كه آقاي خاتمي اشاره مي‌كنند، حايز اهميت است. تشكيل دولت تدبير و اميد براي ما سهم‌خواهي به وجود نمي‌آورد و تنها ابعاد استفاده و مشاركت‌دهي زنان و ظرفيت‌هاي آنان براي ما بسيار مهم است و اكنون كه تفكر اصلاحات توانسته در ميان جامعه طنين‌انداز شود، بيش از هر زمان ديگر نيازمند وحدت و يكپارچگي هستيم.» او در پايان سخنراني‌اش هم مثل همه سخنرانان اين همايش از محصورين سخن مي‌گويد: «آرزو داشتم به جاي من بانوي ديگري كه سياستمدار، هنرمند و نمونه كامل زن مسلمان است صحبت مي‌كرد.»
اصلاح‌طلبي حذف‌شدني نيست
وزير كشور دولت اصلاحات معتقد است ما نمي‌توانيم در قبال مسائل عمومي جامعه بي‌طرف باشيم و تاجايي كه در توان‌مان است در راستاي اعتلاي مردم و كشور تلاش مي‌كنيم چراكه اين تكليف ما است. البته نبايد فراموش كرد كه ما در كنار تكاليف‌مان داراي حقوقي نيز هستيم، اولين حقوق ما هم تعيين سرنوشت خودمان است.او جريان اصلاح‌طلبي را جرياني قابل حذف نمي‌داند و مي‌گويد: «جريان اصلاح‌طلب جامعه با اين همه تبليغات، قابل حذف شدن نيست، افزود: با وجود تبليغات يك‌طرفه و شديد جريان افراطي و همچنين اظهارنظرهاي مختلف عليه اصلاح‌طلبان، ديديم كه اصلاحات حذف‌شدني نيست. روش حذفي جريان افراطي اصولگرايي جواب نداده است. اين عضو مجمع روحانيون مبارز در مورد برگزاري همايش مي‌گويد: «تلقي بنده از اين اجتماع اين است كه بايد بگوييم جريان اصلاح‌طلب هم، راه را مي‌شناسند و هم، راه‌رفتن را بلد هستند و اگر غير اين باشد جريانات ديگر بايد بدانند كه اصلاح‌طلبي راه خود را از آنها دور خواهد كرد. محفل بسيار ارزشمندي هم از نظر كيفيت و هم از نظر كميت تشكيل شده و جمع بسيار ارزشمندي در اين بين برقرار شده كه از نظرات بزرگان هم استفاده كرديم. «تلقي بنده از اين اجتماع در بدو امر اين است كه هم برگزاركننده و هم عزيزاني كه از گوشه و كنار كشور در اين همايش بزرگ حضور پيدا كرده‌اند، خواسته‌اند بر اين موضوع تاكيد كنند كه جريان اصيل اصلاحات خود را در جمع و متن نظام مي‌بيند و اعلام حضور مي‌كند.»او در صحبت‌هايش به مشكلاتي كه در چند سال گذشته براي اصلاح‌طلبان به وجود آمده اشاره مي‌كند: «نا‌ملايماتي را بر سر راه اصلاح‌طلبان قرار دادند و تلاش مي‌كنند كه به گونه‌يي فعاليت اين جريان را با ايجاد خلل كند وحتي متوقف كنند اما ما تلاش مي‌كنيم اين ناملايماتي‌ها را پشت سر بگذاريم و مسير جامعه و مسير خود را يك مسير منطقي بر عقل انتخاب خواهيم كرد و پيام اين همايش اين است كه تمامي افراد در زير چتر نظام و قانون اساسي فعاليت كنند تا بتوانيم به جامعه و نظام كمك كرده باشيم. ما مي‌خواهيم سهمي در بهبود مسائل جامعه داشته باشيم چرا كه نمي‌توانيم در قبال مسائل جامعه بي‌تفاوت باشيم و تا آنجايي كه فرصت است مي‌خواهيم در جهت اعتلاي جامعه تلاش كنيم كه البته اين تلاش بايد همه‌جانبه باشد. مشاور سيد محمد خاتمي در اين همايش انتخابات 84 و 92 را نيز آسيب‌شناسي مي‌كند: «اولين حقوقي كه مجموعه يك ملت از آن برخوردار هستند، اين است كه سرنوشت‌شان توسط خودشان رقم زده شود و اين بالا‌ترين حق آحاد جامعه است تا در عرصه‌هايي كه مي‌توانند حضور پيدا كنند حاضر باشند و در حوزه‌هايي كه مي‌توانند توانايي خود را بروز دهند اين عمل صورت گيرد و اين حق يعني حق گزينش و انتخاب در اينجا معنا پيدا مي‌كند و موضوعي كه در اينجا مطرح است اين است كه چه كسي مي‌تواند زمام امور را به عهده گيرد. همچنين بايد بگويم اين نشست دو مخاطب دارد يعني مخاطب اول خود جريان اصلاح‌طلبي كه دو تابلوي سال ۸۴ و سال ۹۲ را در مقابل خود دارد. تابلوي سال ۸۴ مي‌گويد كه بايد اتحاد داشته باشيم و تابلوي ۹۲ مي‌گويد با تمامي محدوديت‌ها كه براي ما ايجاد شده بود موفق بوده‌ايم و بايد بگويم از اين جلسه پيام وحدت و انسجام برخواهد آمد و بايد بدانيم كه نبايد كلاه سرمان برود. احزاب و گروه‌هاي مختلف و نيروهايي كه در اين جريان وجود دارند بايد كاري كنند كه اتحاد در اصلاح‌طلبان بالا رود و نبايد بگذاريم اين پروژه ناقص شود و كاري كه مي‌توانيم در اين بين بكنيم آن است كه شبكه‌هاي منسجم ايجاد شود، به طوري كه پيام ما براي كساني كه ما آنها را رقيب مي‌ناميم اما آنها به ما برچسب دشمن مي‌زنند، اين است كه نيروي اصلاحات تلفيق‌شدني نيست و جريان اصيلي كه در ايران وجود دارد تلفيق نخواهد شد.» او به اصولگرايان پيشنهاد مي‌كند به جاي حذف رقيب با مردم آشتي كنند: «سخن ما با كساني كه در اردوگاه اصولگرايي هستند، اما از دوستان خود عقلايي‌تر فكر مي‌كنند اين است كه بايد با واقعيت‌ها روبهرو شوند به طوري كه در انتخابات سال ۹۲ با يك تفكر و انسجام خوب مسير عوض شد و بايد بگويم كه مسير حذف به جايي نخواهد رسيد و به جايي اينكه از افراطي‌ها دعوت كنند تا در محافل و همايش‌هاي خود سخنراني كنند، بيايند و با مردم و روشنفكران صحبت كنند.» در ميان سخنراني موسوي‌لاري صادق خرازي، دبيركل حزب تازه‌تاسيس نداي ايرانيان بي‌سر و صدا وارد شد اما در جايگاه ويژه مدعوين ننشست. او ترجيح داد خيلي دورتر از جايگاه مهمانان ويژه در نزديكي جايگاه خبرنگاران بنشيند. وقت موسوي لاري براي سخنراني تمام شده بود كه او وقت اضافه‌يي خواست تاهمزمان با ورود دبير كل نسل دوم اصلاح‌طلبان نكاتي را يادآور شود. او ادامه داد: «در مقابل جريان اصيل اصلاح‌طلبي كساني كه بخواهند مسير اصلاح‌طلبي را به گونه‌يي ديگر ترسيم كنند پيام اين جمع اين است كه بالاخره به عنوان جريان اصلاح‌طلبي هم راه را مي‌دانيم و هم چگونه راه رفتن را بلديم اگر كساني بخواهند از موقعيت سوءاستفاده كنند يا راه عوضي بروند جريان اصلاحات با آنها تسويه فكري و اعتقادي خواهد كرد.» موسوي‌لاري همچنين در پاسخ به اين سوال كه آيا وحدت با اصولگرايان معتدل كه استراتژي جديد اصلاح‌طلبان براي ورود به مجلس است هويت اصلاح‌طلبانه مجلس را زير سوال مي‌برد، گفت: «ما معتقديم اصلاح‌طلبان عاقل با اصولگرايان عاقل با تكيه بر هويت خودشان مي‌توانند فعال باشند. نيازي نيست كه اصولگرايان از منش خود دست بردارند يا اصلاح‌طلبان مسير ديگري را اتخاذ كنند. اگر ائتلاف به اين معنا باشد روش درستي است اما اينكه آنها بپذيرند رقباي ما هستند نه دشمنان ما و مرجعي به اسم قانون اساسي وجود دارد كه ميثاق ملت است و بايد بر اساس آن عمل كرد مشكل حل خواهد شد.» اصولگرايي يك منشي دارد كه با منش اصلاح‌طلبي زاويه دارد اگر اين ائتلاف به اين معنا باشد كه اصول خود را زير پا بگذاريم منطقي نيست اگر به اين معنا باشد كه بپذيريم در يك چارچوب قانوني حركت كنيم كار درستي است. او همچنين در مورد نزديكي ناطق نوري به اصلاح‌طلبان مي‌گويد: «آقاي ناطق يكي از چهره‌هاي اصولگراي عاقل و داراي جهت است. اگر اصولگرا‌ها امثال آقاي ناطق يا هاشمي باشند ما قطعا مي‌توانيم بدون بي‌احترامي و تضييع حقوق يكديگر با هم رقابت كنيم. البته با گرايش‌هاي مختلف نمي‌توان به ائتلاف رسيد. آقاي هاشمي در مسيري است كه جهت‌گيري‌هاي اصلاح‌طلبان را تاييد مي‌كنند اما آقاي ناطق دست از اصول اصولگرايي بردارد. او اصولگرايي است كه رفتار افراطي‌ها را قبول ندارد بنابراين ما با آقاي ناطق مي‌توانيم به اين توافق برسيم كه در رقابت قانوني و منطقي با هم قرار بگيريم. هر كس بپذيرد بر مدار قانون اساسي با هم رقابت كنيم را ما اصولگراي عاقل مي‌دانيم.
از حركت‌هايي كه با محوريت آقاي خاتمي شكل بگيرد حمايت مي‌كنيم
بيش از يك ساعت و نيم از شروع جلسه گذشته است كه وارد مي‌شود. بي سر و صدا و آرام. دعوت به نشستن در جايگاه ويژه را نمي‌پذيرد و يك رديف مانده به جايگاه خبرنگاران مي‌نشيند. وقتي از او علتش را جويا مي‌شوم مي‌گويد «آن جلو جاي بزرگان است و ما بزرگ نيستيم» او همچنين در موردهجمه‌هاي هم فكران جديدش مي‌گويد: « هر جا كه لازم باشد از حركت‌هايي كه با محوريت آقاي خاتمي شكل بگيرد حمايت مي‌كنيم.» او همچنين در مورد انتخابات مي‌گويد كه نظر سيد محمد خاتمي براي او مورد قبول است و نزديكي‌هاي انتخابات فصل اشتراك و افتراق‌ها را بررسي مي‌كنند و حتي اگر فاصله زياد هم باشد با وجود آقاي خاتمي بعيد است مشكلي به وجود بيايد. در اين ميان از مصطفي كواكبيان، دبيركل حزب مردم سالاري براي سخنراني دعوت مي‌شود.
مجلسي مي‌خواهيم كه مانع سخنراني علي مطهري‌ها نشود
با هيجان سخنراني مي‌كند و از هاشمي و خاتمي براي پيام شان تشكر مي‌كند. او مي‌گويد شوراي هماهنگي جبهه اصلاحات با تكيه بر احزاب جز پيروزي در انتخابات مجلس دهم به چيزي فكر نمي‌كند و از مجلسي مي‌گويد كه مانع سخنراني علي مطهري‌ها نشود. او فصل مشتركش با اصلاح‌طلبان را كه امروز بيش از گذشته بر آن تاكيد دارد اينگونه مطرح مي‌كند: “ما در همين جا براي محاكمه تقاضا نداديم ما براي رفع حصر تقاضا داديم و مسوولان نظام بر اساس قانون اساسي مبادرت ورزند.» دبيركل حزب مردم‌سالاري از كليد زدن پروژه انتخاباتي حزب متبوعش در كنگره بهمن ماه خبر مي‌دهد و مي‌گويد كليد زدن اين پروژه براي خانه تكاني مجلس است كه اگر نهادهاي امنيتي، نظارتي و انتظامي رفتارشان را مطابق خواست مردم پيش ببرند تحقق مي‌يابد.
مميزين نبايد بيش از حد در صلاحيت و خرد مردم دخالت كنند
حجت‌الاسلام والمسلمين هادي خامنه‌اي بعد از سخنراني كواكبيان براي سخنراني پشت تريبون مي‌رود و تاكيد دارد كه مي‌خواهد سخنراني آرام و بدون هيجاني داشته باشد، حتي به شوخي به حضار مي‌گويد كه فرصت خوابيدن در ميانه سخنراني‌اش را هم پيدا مي‌كنند. او اصلاح‌طلبي را با ريشه‌هاي تاريخي‌اش بررسي مي‌كند، از زمان پيامبر و امام حسين تا انقلاب و خرداد 76. او معتقد است اصلاح‌طلبي به معناي پيگيري مطالبات مردمي است: «پيگيري مطالبات مردمي دليل مناسبي است تا برادر عزيزمان، آقاي مطهري را هم بتوانيم اصلاح‌طلب بناميم چراكه ايشان هم پيگير مطالبات مردمي هستند. اصلاح‌طلبي ريشه در قدمت تاريخ زندگي انسان دارد و مساله‌يي نو و تازه نيست؛ كساني كه در اين حركت پيشتاز بوده‌اند انبيا و امامان شيعه هستند.
اصلاح‌طلبي، جرياني اجتماعي است، نه جرياني ناظر به قدرت بنابراين اين جريان به دنبال مطالبات اجتماعي است.»او در سخنراني خود ريشه تاريخي اصلاح‌طلبي را بازشناسي كرد و گفت: «بازگشت به قانون و بازگشت به اصل انقلاب اسلامي و دوران طلايي انقلاب يكي از اصلي‌ترين اهداف اصلاح‌طلبي است. اصلاح‌طلبي در ماهيت خود بازگشت به اصول و اصالت‌ها را دارد، همان‌طوري كه در طول تاريخ همه مصلحان و اصلاح‌طلبان نيز اينگونه بوده‌اند؛ امثال سيدجمال‌الدين اسدآبادي، آيتالله مطهري و آيتالله بهشتي و از ميان دانشگاهيان دكتر شريعتي و بازرگان. وي افزود:پيامبر مكرم اسلام(ص) نيز در زمان خود به تغيير سنت‌ها در جامعه پرداخت اين تلاش تا حدي بود كه همه امامان شيعه نيز آن را دنبال كردند و بسياري از آنها به شهادت رسيدند. اين تلاش آنها در جهت تغيير اشرافي‌گري و قدرتي بود كه با تغيير در آن زمان مخالف بود و در برابر هر نوع تغييري مي‌ايستاد. فساد، تبعيض عليه زنان، شرك و غيره كه پيامبر با آنها به مبارزه پرداخت به استناد حركت پيامبر تاثيري در حركت اصلاح‌طلبان امروز داشته است.»او در مورد اين حركت تاريخي و قدمت تاريخي اين جريان فكري گفت: «حركت پيامبر(ص) تدريجي، پروسه‌اي، اعتدالي و مبتني بر عقلانيت بود اما گروه‌هاي واپسگرا به دليل در دست داشتن منصب و قدرت، غيرقابل انعطاف بودند و تلاش آنها در جهت عقبگرد جامعه بود، اما پيامبر(ص) و اميرالمومنين(ع) اين واپسگرايي را محكوم كردند. پروسه تاريخ نشان‌دهنده رويارويي هميشگي ميان اصلاح‌طلبان با كساني است كه به تغيير اعتقادي ندارند و اين تقابل هميشه وجود دارد و از بين نخواهد رفت اين مبارزه تا زماني كه انسان به ملاقات پروردگار خود نايل شود نيز ادامه دارد.»سيد‌هادي خامنه‌اي بعد از ريشه‌يابي تاريخي اصلاحات، ريشه‌هاي فرهنگي اين حركت اجتماعي را مورد بررسي قرار داد: «انقلاب اسلامي انقلاب فرهنگي بود و امروز هم حركت ما حركت‌هايي فرهنگي است بنابراين سياسي‌ترين كار‌ها بايد كار فرهنگي باشد. مشكلات سياسي كشور ما از كمبودهاي فرهنگي و نا‌آشنايي با انديشه نخبگان شكل‌گرفته است اين در حالي است كه اصلاح‌طلبي شيوه اعتدالي است و بر پايه نظريات نخبگان است. اصلاح فرهنگ حكمراني، قانون‌پذيري و... همه و همه نيازمند كار فرهنگي است، زيرا همه‌چيز در فرهنگ، ريشه دارد و اگر اين اصلاح صورت بگيرد، روند‌ها درست مي‌شود.» او بازگشت به قانون و بازگشت به اصل انقلاب اسلامي را از اصلي‌ترين اهداف اصلاح‌طلبي دانست و توضيح داد: «همانطور كه شاهديم امروزه افرادي با ريشه‌هاي مستحكم از لحاظ روابط رنگ اصلاحاتي به خود گرفته‌اند، هر چند ممكن است كه آنها در رده بندي‌هاي سياسي با اصلاح‌طلبان ارتباط كلاسيك نداشته باشند اما از آنجايي كه فكر و انديشه آنها اصلاح‌طلبي است ما آنها را اصلاح‌طلب مي‌دانيم. هر كسي به اصول اصلاحات معتقد باشد اصلاح‌طلب است، كساني كه گرايش‌شان اصلاح‌طلبي باشد اما نام اصلاح‌طلب نداشته باشند چون شجاعت و شهامت پيگيري خواسته‌هاي اصلاح‌طلبي را دارند، اصلاح‌طلب محسوب مي‌شوند بنابراين مي‌توان گفت كساني چون علي مطهري اصلاح‌طلبند؛ پس دايره اصلاح‌طلبي بسيار وسيع است.» او همچنين اضافه كرد: «اصلاح‌طلبي با توجه به رابطه‌هاي خود، يك گرايش شامل همه كساني است كه بر لزوم اصلاح و مديريت تاكيد دارد و هدفش از بين بردن همه زشتي‌هاست. اصلاح‌طلبي بيش از هر چيز به تفكر و انديشه اهميت مي‌دهد حتي به انديشه مخالفان خود، بنابراين در بحث انتخابات از آنجايي كه از راي استفاده مي‌شود، بايد اشاره كنم كه راي آن چيزي است كه هر انساني با چشمان عقل و انديشه خود رويت مي‌كند، بنابراين راي بايد از روي رويت باشد، پس انتخابات در مقوله اصلاح‌طلبانه با ترجمه اسلامي ناظر به راي واقعي مردم است. زماني كه حضرت علي(ع) بعد از رسيدن به خلافت، امور را در دست گرفت، پيشبرد كار‌ها را براساس نظر آحاد مردم دانست؛ اين يك استراتژي است كه اعتقاد عميق علي‌بن‌ابي طالب (ع) به مردم بود.»«راي مردم حق‌الناس است و همه مردم بايد در انتخابات شركت كنند، حتي كساني كه ما را قبول ندارند، شركت كنند و به كسي راي دهند كه قبولش دارند، نه آن كسي كه من مي‌گويم.» هادي خامنه‌اي با اشاره به نقل قولي از رهبري كه پيش از انتخابات 92 مطرح شد، بيان كرد كه «مميزين نبايد بيش از حد در صلاحيت و خرد مردم دخالت كنند و قيم‌مابانه به جاي مردم تصميم نگيرند و كار را به مردم واگذار كنند، يك ضوابط كلي وجود دارد اما انتخابات واقعي در صورت واگذاري به راي مردم است بنابراين مسوولان بدون آنكه ذكر نام داشته باشند، اگر به سخنان رهبري اعتقاد دارند به اين صحبت اهميت دهند.»
آرزوي مجلسي در پناه قانون
«ما گذشته‌ايم از سال‌هاي ابتداي انقلاب كه زنان فقط براي حقوق خودشان تلاش مي‌كردند؛ الان زنان براي حقوق اجتماعي و سياسي همه ملت تلاش مي‌كنند» اين پاسخ راكعي به قلي‌زاده، دبير اجرايي همايش بود، زماني كه دبير همايش سعي داشت مجموعه سخنرانان كمتر بر مطالبات شان تاكيد كنند تا فضا احساسي نشود. او صحبتش را به نمايندگي از زنان مسلمان نوانديش با آرزوهايي كه به تعبير خودش آرزوهاي كوچك تحقق پذيري هستند كه حالا خيلي بزرگ مي‌نمايد، آغاز كرد. او همچنين در مورد مجلس نهم هم حرف‌هايي براي گفتن داشت و از نطق اخير علي مطهري حمايت كرد: «ما مجلسي در پناه قانون را آرزو داريم كه يك نماينده بتواند سخنانش را در چارچوب وظايف نمايندگي‌اش بيان كند.» باقي صحبت‌هاي كوتاه راكعي اما در مورد سهم مشاركت زنان در فضاي سياسي كشور بود. او در اين مورد گفت: «سهم مشاركت زنان در فضاي سياسي كشور همچنان كمتر از 5 درصد است كه انتظار مي‌رود اين قضيه با نگاهي به آينده كشور و توسعه همه‌جانبه افزايش يابد. زنان از اوايل انقلاب نقش بسيار برجسته‌يي داشته‌اند و ما ديگر نبايد حقوق خودمان را مطرح كنيم بلكه امروز حرف اول را در عرصه سياسي كشور مي‌زنيم و همه بايد آن را باور كنند. امام خميني همچون پيامبر به نقش زنان اعتقاد بسياري داشتند» او همچنين در مورد مسائل منطقه‌يي هم اظهارنظر كرد: «ما نگران مساله منطقه و جهان هستيم كه عده‌يي به عنوان اسلام به اسم داعش فعاليت‌هايي مي‌كنند و تاكيد داريم كه بايد به طور خاص به مساله زنان در اين موضوعات بپردازيم. راكعي در پايان سخنانش يادآور شد كه ما زنان اصلاح‌طلب توقع داريم حداقل نيمي از ليست اصلاح‌طلبان به ما اختصاص يابد. وي اظهار كرد: «زنان هميشه در كابينه و مجلس حضور جدي داشتند و ما امروز توقع داريم نيمي از ليست اصلاح‌طلبان به آنها اختصاص يابد تا به حداقل به سرانه جهاني كه 30 درصد است، برسيم.»
صندوق‌هاي راي را شيشه‌يي كنيد
رهامي كه مسوول كميته انتخاباي شوراي هماهنگي جبهه اصلاحات است نكاتي را در مورد راهبردهاي انتخاباتي بيان كرد. پيش از شروع صحبت‌هاي انتخاباتي اما يادآور شد «همايش امروز غايبيني دارد كه اميدواريم با تدبير مسوولان نظام در سمينارهاي آينده حضور داشته باشند.» او همچنين پيشنهادي را مطرح كرد: «پيشنهادي را همواره مطرح كرده‌ام كه بسيار اهميت دارد و مجددا تكرار مي‌كنم. در همه دنيا از صندوق‌هاي شفاف شيشه‌يي استفاده مي‌شود كه همگي به داخل آن اشراف دارند، مضاف بر اينكه راي‌دهي الكترونيك به كار مي‌رود لذا بايد سعي كنيم به سمت اينها حركت كنيم.» رهامي هم در ميانه سخنراني‌اش به دغدغه انتخاباتي اصلاح‌طلبان كه رد صلاحيت‌هاي گسترده است اشاره كرد و گفت: «اميدوارم شوراي نگهبان مدافع حقوق مردم در برابر دولت و مرجعي براي شكايت باشد. اميدوارم وقت اينگونه نهادها به غربالگري نگذرد، چراكه غربالگري كار مردم است و غربالگري را بايد به مردم سپرد چراكه بايد دانست حق انتخاب مردم، حق‌الناس است.» او كه عضو كميته انتخاباتي شوراي هماهنگي و از بانيان برگزاري اين همايش است در مورد محدوديت‌هاي برگزاري همايش اصلاح‌طلبان گفت: «محدوديت‌هايي در برگزاري همايش وجود داشت كه اميدواريم در آينده اين محدوديت‌ها از ميان برداشته شود چرا كه در اين همايش غيبت چند نفر كاملا مشهود است و صندلي‌هاي‌شان در اينجا خالي است كه اميدواريم آن عزيزان هم به ميان ما بازگردند.»بعد از صحبت در مورد محدوديت‌هاي برگزاري، رهامي به سراغ مجلس و انتخابات پيش رو رفت؛ موضوعي كه عامل اصلي اين گردهمايي اصلاح‌طلبانه بود: «مجلسي كه در قانون اساسي پيش‌بيني شده اختيارات زيادي در به وجود آوردن ساختار سياسي، اقتصادي و فرهنگي كشور دارد و همانطور كه امام خميني(ره) فرمودند اگر مجلس اصلاح شود كشور هم اصلاح مي‌شود و بايد دانست هيچ مقامي حق بهم زدن مجلس و احوال آن را ندارد. آنچه در كشور ما در حوزه‌هاي اقتصادي و فرهنگي بر سر ملت ما آمد، بسيار تعجب‌برانگيز است كه بايد به بلوكه‌شدن سرمايه‌قانوني كشور ما در كشورهاي ديگر اشاره كرد؛ همچنين فسادهايي كه در اين دوران به وجود آمده به ضعف مجلس برمي‌گردد كه كم‌سابقه بود؛ چند روز پيش هم با رفتار ساختارشكنانه‌يي در مجلس شاهد بوديم و نمايندگان مردم نتوانستند نظرات خود را آزادانه بازگو كنند. اگر كسي خطا مي‌كند بايد شهامت عذرخواهي داشته باشد كه متاسفانه اين موضوع در بين بعضي‌ها وجود ندارد و اگر بخواهيم كشور اصلاح شود و دولت موفق شود و ثمره تلاش مردم در سال ۹۲ را ببينيم، بايد به مجلس برگرديم؛ همه ما گلايه‌هايي درخصوص مجلس داريم و بايد تلاشي به مانند تلاش سال ۹۲ صورت گيرد، چرا كه رقيب براي رقيب فرش قرمز پهن نمي‌كند...» او همچنين ادامه داد: «اينكه ما چه مجلسي مي‌خواهيم مهم است و ما مجلسي در تراز نظام جمهوري اسلامي ايران خواهانيم به گونه‌يي كه اگر شخص بيگانه‌يي در آن سوي دنيا اين مجلس را ديد يا حرف‌هايش را شنيد، به روح امام و تشكيل‌دهنده آن صلوات بفرستد و مجلسي مي‌خواهيم كه ادب و نزاكت داشته باشد، فرقي نمي‌كند كه اصلاح‌طلب باشد يا اصولگرا اما بايد ادب، عقل و نزاكت در آن حاكم باشد. ما ابزاري به جز راي مردم در دست نداريم و مانند ديگران نيستيم كه از ابزار نظامي و قضايي استفاده كنيم و زماني كه تدبير درست داشته باشيم، سال ۹۲ مي‌شود، به طوري كه مردم در سال ۹۲ به تدبير اصلاحات راي دادند و در اينجا مي‌گويم كه ما دست رقيبان‌مان را مي‌فشاريم.» «چشم مردم به صندوق‌هاي راي است، نبايد مردم را مايوس كرد» اين جمله‌يي بود كه رهامي براي تشريح مسائل و مشكلاتي كه خاورميانه با آن درگير است به كار برد و توضيح داد: «لازمه حضور حداكثري مردم احزاب هستند و بايد دانست كه معدل خطاي خردجمعي كمتر از معدل خطاي بزرگان بوده است، لذا نقش تشكل حزبي بسيار حايز اهميت است به طوري كه درسال ۹۲ هم شايد به قواعد ائتلاف اعتنايي نشد اما باز هم وحدت حايز اهميت است.» او در پايان سخنانش گزارشي از عملكرد كميته انتخاباتي شوراي هماهنگي جبهه اصلاحات نيز ارايه داد: «آنچه در جمع‌بندي جلسات بدان رسيديم اين است كه تلاش كنيم حداكثر مردم به پاي صندوق‌ها بيايند تا بتوانيم درصد بيشتري از آرا را در سبد آرا كسب كنيم و اين درصد را افزايش دهيم و موضوع بعد اين است كه نبايد در اين مسير كوتاه بياييم و بايد بررسي كنيم كه كف انتخابات كجا و چيست؟ لذا تهران براي مابقي استان‌ها تصميم‌گيرنده نيست چرا كه چهره‌هاي مناسبي در اين استان‌ها وجود دارند كه بايد به ميدان بيايند و اگر هم حزبي در يك استان دفتر ندارد بايد دفترش دوباره برقرار و تاسيس شود. بايد كمك كنيم تا خروجي ما در تهران و شهرستان‌ها در مجموع كساني كه در چرخه اصلاحات قرار مي‌گيرند، خروجي مناسب و بالايي باشد و اگر مي‌خواهيم كه سختي مردم در هشت سال گذشته، تكرار نشود، بايد مردم به پاي صندوق راي بروند.» رهامي در پاسخ به اين سوال كه آيا كميته انتخاباتي شوراي هماهنگي جبهه اصلاحات برنامه‌هاي خود را در شهرستان‌ها آغاز كرده و افرادي را براي ورود به ليست انتخاباتي شناسايي كرده است، گفت: «هنوز به مرحله شناسايي نرسيده است اما شوراي هماهنگي راهكار آن را پيش‌بيني كرده است، ما بيشتر در باب روش‌ها كار مي‌كنيم. افراد را در شهرستان‌ها ما تعيين نمي‌كنيم بلكه در هر شهرستاني توسط خود افرادي كه در آن شهرستان فعال هستند تعيين مي‌شود. ما درباره روش‌هاي ائتلاف نظر مي‌دهيم و اشخاص مورد نظر را همان محل تعيين مي‌كند ما در حال سازماندهي كردن هستيم. آيين‌نامه كميته انتخابات تهران را تنظيم كرده ايم و در حال سازماندهي آيين‌نامه كميته انتخابات شهرستان‌ها نيز هستيم. من فكر مي‌كنم بتوانيم در فرصت باقي مانده به برنامه خوبي براي شهرستان‌ها نيز برسيم.»
جريان اصلاحات هرگز متوقف نشده است
غريباني يكي از دبيران كل عضو شوراي هماهنگي اصلاحات بود كه به صورت داوطلب براي حاضرين سخنراني كرد. او در صحبت‌هايش به نمونه‌هاي تاريخي از گفته‌هاي رهبري اشاره كرد كه در تاييد وجود و حضور گفتمان اصلاح‌طلبي در كشور بود. او يادآور شد: «رهبري در ديدار با مسوولان كشور در تاريخ 19/4/79 فرموده‌اند نقطه مقابل اصلاح‌طلبي فساد است، بنده معتقدم اصلاح‌طلبي يك حقيقت لازم و ضروري است؛ اصلاح‌طلب نيروي مبارز خستگي ناپذير براي مقابله با انحطاط و عقب ماندگي است كه در اين صورت اصلاحات واقعي اتفاق خواهد افتاد آغاز اين مبارزه با فقر، فساد و تبعيض اگر با اين سه مبارزه شود اصلاحات به معناي حقيقي اصلاحات انقلاب اسلامي تحقق پيدا مي‌كند. همچنين در تاريخ 3/5/79 اصلاح‌طبان اصلاح امور كشور را از طريق قانونگرايي، مبارزه با فساد و از بين بردن تبعيض در برنامه كاري خود قرار داده‌اند. شفاف سازي سياسي، اجتماعي و اقتصادي راه روشني براي جلوگيري از فساد و گسترش آن در جامعه است. بيان آزاد و آزادي بيان مي‌تواند به بر ملا شدن آسيب‌ها منتج شده و راهكارها براي فشار گسترده را ببندد. ويژه‌خواري‌هاي سياسي، اجتماعي و اقتصادي در همه بخش‌هاي كشور دامن خواهد زد. در حوزه سياست داخلي نظارت استصوابي قدرت مردم را در اختيار جناحي خاص قرار مي‌دهد و شايسته‌سالاري و شايسته‌گرايي اتفاق نمي‌افتد». غريباني در پايان به نقش خاتمي در جريان اصلاحات و همچنين ظرفيت‌هاي او اشاره كرد و گفت: خاتمي در جايگاه رهبري اصلاحات به عنوان فردي قابل قبول و احترام همه جريان‌هاي اصلاح‌طلب جامعه ايراني و نقش گفت‌وگوي تمدن‌ها در سازمان ملل شدند و اگر همراهي با ايشان اتفاق مي‌افتاد در شرايط كنوني با استفاده از اين موضوع در منطقه خاورميانه كه چهره‌يي خشن از اسلام به نمايش مي‌گذارند مي‌توانستند گامي مهم در برون‌رفت منطقه از اين شرايط فراهم كنند.»
اصلاح‌طلبي و اصلاح‌طلبان هميشه ماندگار هستند و نابود نمي‌شوند
آخرين سخنران قائم‌مقام دبيركل حزب اعتماد ملي بود كه اعلام كرد قرار بر سخنراني او نبوده است اما براي اينكه به صورت نمادين از دبير كل اين حزب صحبتي بشود و ياد او زنده باشد پذيرفته است كه در اين همايش سخنران باشد. او هم مثل ساير سخنرانان از ريشه‌هاي عميق و تاريخي جريان فكري اصلاحات سخن به ميان آورد و گفت: «اصلاح‌طلبي جريان زلال و مردمي و ريشه‌دار تاريخي است كه از پيامبران الهي تا اميرالمومنين و سيد‌الشهدا، انقلاب مشروطيت و انقلاب ايران به رهبري امام خميني را در بر مي‌گيرد. اصلاح‌طلبي و اصلاح‌طلبان هميشه ماندگار هستند و نابود نمي‌شوند. اصلاح‌طلبي به هيچ جريان و شخصي وابسته نيست بلكه هميشه زنده است و ويژگي‌هاي خاصي دارد از جمله مردم‌داري، دست‌پاكي، صراحت، وحدت‌گرايي، مصلحت‌انديشي، اعتدال‌گرايي، شاخصه‌هاي اصلاحات است. اصلاح‌طبان هميشه تحول‌خواه بوده و به وضع موجود رضايت نمي‌دهند تا شايستگي‌ها و حق حاكم شود علاوه بر آن نه تنها شرايط موجود را قبول ندارند، اجازه نمي‌دهند تا شرايط به عقب و قهقرا حركت كند. اصلاح‌طلبان پيروان واقعي پيامبران و امامان هستند و هميشه پيرو خط امام و رهبر بوده‌اند.» او توصيه‌هايي هم براي مسوولان كشور و دست اندركاران انتخابات داشت: «از مسوولان كشوري و همه نهادها تقاضا دارم در شرايط حساس كنوني كه دشمنان توطئه‌هاي گوناگوني را عليه ملت ما طراحي كرده‌اند، به جاي دامن زدن به اختلافات با كرامت عفو و گذشت شرايط وحدت را فراهم آورند تا همه احزاب، اقوام و غيره در مقابله با توطئه دشمنان در كنار يكديگر قرار گيرند. از دست‌اندركاران انتخابات مي‌خواهم با كمال دقت از هم اكنون زمينه و بستر انتخابات را فراهم كنند. بعد از رحلت امام هميشه انتخابات محل چالش‌هايي بوده است و هزينه‌هايي را محتمل شديم. نبايد طوري باشد كه هميشه با سوءظن و جهت‌گيري ناظران انتخابات همراه باشد.»منتجب‌نيا درباره طرح كلي انتخابات كه در مجمع تشخيص مصلحت نظام در حال بررسي است، گفت: «درخواست دارم قاعده‌يي كه در قانون انتخابات و نظارت استصوابي شوراي نگهبان كه در دوره چهارم مجلس تصويب شده است، تغيير كند.» و در نهايت از تمام احزاب و گروه‌هاي اصلاح‌طلب خواست در كليه شهرها و روستاها با كمال بردباري حول محور اصلاحات گردآيند و در مقابل از همه بزرگان اصلاحات خواست با بزرگواري زمينه اين اتحاد را فراهم آورند. او همچنين رقباي اصولگرا را هم مورد خطاب قرار داد و از برخورد مجلس با علي مطهري گلايه كرد: «در عرصه رقابت سياسي همه افراد مي‌توانند با رعايت منافع ملي و غيره با يكديگر رقابت كنند پس بياييد و بياييم روي نقاط مثبت خود تاكيد كنيم و از تخريب دوري كنيم و اعتماد مردم را جلب كنيم و بدانيم كه ايران متعلق به همه ايرانيان است. آقاي مطهري آدم شجاع و دانشمندي هستند و بايد به اقدامات هنجارشكنان تذكر دهيم، لذا آرزو مي‌كنم اي كاش مرجعي بود كه اين بي‌قانوني و قانون‌شكني برخي نمايندگان را محكوم مي‌كرد.»در پايان اين همايش بيانيه جوانان اصلاح‌طلب و بيانيه پاياني همايش شوراي هماهنگي جبهه اصلاحات خوانده شد.
پيام خاتمي
به بركت انقلاب اسلامي زمينه حضور مردم در عرصه‌ها و نيز حاكميت بر سرنوشت فراهم آمد و ملت شريف ايران به نام اسلام و به رهبري حضرت امام با شعار آزادي، استقلال و جمهوري اسلامي فراز بلندي از تاريخ استقلال‌طلبانه و آزاديخواهانه خود را طي كرد و اينك خود ملت است كه بايد خواستار خطي باشد كه احيا كرده است. تقويت نظام به تقويت جمهوري اسلامي است كه ركن ركين آن مردمي هستند كه آزادي و پيشرفت و استقلال را با رعايت ارزش‌هاي والاي اسلامي طلب مي‌كنند و اين همه با وجود جريان‌ها و تشكل‌هاي مدني كه در چارچوب قانون اساسي با سلايق گوناگون و راهبردهاي گوناگون از بخش‌هاي مختلف جامعه نمايندگي مي‌كنند. جا دارد كه به طور ويژه از استقامت و تلاش ارزشمند شوراي هماهنگي جبهه اصلاحات تقدير شود؛ شورايي كه در همه فراز و نشيب‌ها و احيانا توفان‌ها، با سعه‌صدر، چراغ اصلاح‌طلبي را روشن نگه داشته است و تشكل‌ها و گروه‌هاي چندي را گرد هم آورده است و راه‌هاي بهتر حضور در عرصه سرنوشت را جست‌وجو كرده است.شوراي هماهنگي اصلاحات يكي از رسالت‌هاي خود را نقد رويكرد‌ها و برنامه‌هايي مي‌داند و اين نقد را در جهت تقويت نظام و جست‌وجوي راهكارها و سياست‌هاي بهتر با آرمان‌هاي اصيل ملت بزرگوار ايران كه در انقلاب اسلامي متجلي شده است، مي‌داند. خداوند منان را سپاسگزاريم كه در دولت تدبير و اميد زمينه گردهم آمدن اين جمع با رويكرد نزديك‌تر كردن دل‌ها و زمينه‌سازي براي حضور و مشاركت، نشاط گروه‌ها و تشكل‌ها و به طور كلي مردم در عرصه سرنوشت فراهم آمده است و اين همه باعث تقويت اين اميد مي‌شود كه به ياري خداوند هر چه بيشتر به فضاي سياسي باز و سالم و امن نزديك‌تر شويم تا همه دلسوزان راستين بتوانند نقش خود را در جهت پيشرفت كشور و نزديك‌تر شدن به اهداف بلندي كه انقلاب اسلامي ما داشته است ايفا كنند. بجا است كه شوراي محترم هماهنگي جبهه اصلاحات در جهت هر چه بيشتر شدن نزديكي جريان‌هاي گوناگون اصلاح‌طلب و نيز همه آنهايي كه اصل نظام و تلاش براي استوار كردن پايه‌هاي جمهوري اسلامي را پذيرفته‌اند تلاش كنند. و اين با دفاع از اسلام رحماني كه در آن انسان داراي كرامت، حرمت و حق است و از اخلاق و عدالت كه روح اسلام عزيز و تجلي توحيد در عرصه حيات مردمي و اجتماعي است و بالاخره حفظ هوشياري در برابر توطئه‌هاي بيروني و دروني براي همگرايي بيشتر در جامعه، دين خود را به انقلاب و مردم ادا كند.
پيام هاشمي رفسنجاني
همايش سراسري احزاب و تشكل‌هاي اصلاح‌طلب و معتدل كشور را در راستاي توسعه فعاليت احزاب و نهادهاي مدني به فال نيك مي‌گيريم و اميدواريم گردهمايي‌ها و نشست‌هايي از اين نوع بتواند به بسط و گسترش هر چه بيشتر فضاي هم‌انديشي و تضارب آرا و انديشه‌هاي متفاوت سياسي و اجتماعي جامعه كمك نمايد. اصولا التزام به نظام جمهوريت، مستلزم التزام به وجود احزاب و تشكل‌هاي سياسي قدرتمند و فراهم ساختن زمينه فعاليت رسمي و موثر آنها با سلايق مختلف داخل خانواده انقلاب و نظام اسلامي است و بدون وجود احزاب و نهادهاي سياسي مستقل از دولت و ساير قوا، امكان تعميق نظام جمهوريت و وصول به اهداف نهايي چنين نظامي ممكن نيست؛ احزابي كه بتوانند بطور موثر و قانونمند زمينه مشاركت آحاد شهروندان يك كشور را در تصميم‌گيري‌هاي كلان نظام جمهوري از قبيل انتخابات رياست‌جمهوري، انتخابات مجلس و ساير مسائل مهم سياسي و اقتصادي و اجتماعي فراهم سازند. در همين راستا ضرورت دارد كليه مسوولان دلسوز كشور و به خصوص دست‌اندركاران انتخابات، بسترهاي مناسب را براي جلب مشاركت حداكثري مردم از طرق مختلف، از جمله فراهم ساختن زمينه فعاليت رسمي و گسترده احزاب و تشكل‌هاي سياسي مهيا سازند و از اعمال شيوه‌هايي كه موجب محدوديت حق انتخاب مردم و گردش آزاد و قانونمند قدرت مي‌شود خودداري كرده و خود را مكلف به اجراي قانون و حفظ حق انتخاب آزاد و رقابتي مردم كه حقيقتا «حق‌الناس» محسوب مي‌گردد، بدانند. در همين راستا تذكر چند نكته مهم را براي جمع حاضر در اين همايش، ساير دوستان، مردم و دلسوزان انقلاب ارزشمند اسلامي لازم مي‌دانم: 1- قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران و تصريح چشمگير آن به اين امر كه گردش كليه امور اساسي مردم مبتني بر آراي مردم است از جمله ميراث‌هاي گرانبهاي بنيانگذار جمهوري اسلامي ايران امام خميني (قدس سره) است و از اين حيث ضرورت دارد بر اجراي تام و تمام همه اصول قانون اساسي از جمله، فصل سوم آن مربوط به حقوق ملت تاكيد شود و از گرايش‌هايي تقليل‌گرايانه و اجراي حداقلي قانون اساسي پرهيز شود. 2- اصلاح‌طلبي و اعتدال‌گرايي در واقع ميراث جاودان و خط اصيل امام خميني (ره) است كه از طريق قرائت اصيل ايشان، حفظ ارزش‌هاي ديني، ملي و دفاع از وجوه اسلاميت و جمهوريت نظام كاملا هماهنگ بوده و در اين قرائت،هيچ اقدام و حاكميتي به نام دين، در غياب خواست و انتخاب مردم متصور نيست. اين تفكر و مبنا ميراث‌دار تلاش صد ساله روحانيون آگاه به شرايط زمان و مكان و روشنفكران دين باور در مسير تحقق جامعه‌يي آزاد، آباد، اخلاق‌مدار و عدالت محور و گشاده‌رو نسبت به همه دستاوردهاي عقلاني و علمي بشريت و متكي به اجتهادي پويا و راهگشا در مسير برپايي جامعه‌يي پيشرفته، مرفه و مردم سالار است. 3- ضرورت دارد دوستان بر حفظ و ارتقاي بنيان‌هاي وحدت ملي از طريق به رسميت شناختن حقوق حقه همه ملت از همه اقوام و مذاهب تاكيد ورزيده و نيز بر لزوم احترام و تضمين هر چه بيشتر حقوق مشروع زنان و فراهم ساختن امكانات مناسب‌تر حضور موثرتر آنان در عرصه‌هاي مختلف جامعه و مديريتي كشور تلاش نمايند. 4- با توجه به آنچه در كشورهاي اسلامي منطقه، به خصوص كشورهاي همجوار به نام دين و اجراي احكام اسلام از حيث اعمال خشونت و ترويج فرقه‌گرايي و توسعه عقايد تكفيري ملاحظه مي‌شود، لازم است چنين نشست‌هايي نسبت به محكوميت هرگونه اقدام و اعمال خشونت‌آميز و تروريستي و باور به تقابل اين روش‌ها و منش‌هاي خارج از سيره رهبران اصيل اديان ابراهيمي از طريق اعمال رسالت رحماني همه انبيا و به‌ويژه پيامبر گرامي اسلام و اصول وحياني اقدام نموده و خود نيز با تحمل و مدارا با ديدگاه‌ها و انديشه‌هاي مخالف در جهت هر چه بيشتر كاهش خشونت و افراطي‌گري و توسعه فضاي گفتمان و تضارب انديشه قدم بردارند. 5- احزاب و تشكل‌هاي سياسي ضمن حفظ و توسعه جايگاه احزاب و دفاع از حقوق قانوني نهادهاي مستقل كشور بر ضرورت حفظ احترام جايگاه رهبران ديني و سياسي و پيشكسوتان انقلاب و دوران سخت مبارزه كه همگي سرمايه عظيم اجتماعي و ملي محسوب مي‌شوند تاكيد ورزيده و از حضور و جايگاه اين سرمايه‌هاي اجتماعي و ملي و احياي و تقويت فرهنگ تحزب و تحمل و مدارا و ارتقاي تشكيلات قانونمند و نيز نهادينه كردن تفكر و انديشه‌هاي اصلاح‌طلبي و اعتدال‌گرايي حسن استفاده را بنمايند.