آثار تغييرات آب و هوا بر رخداد بلاياي طبيعي
ترجمه: محمدعلي گرجي ازندرياني٭ /
امروزه تغييرات آب و هوا كه از انتشار گازهاي گلخانه‌يي ناشي مي‌شود، يكي از بزرگ‌ترين چالش‌هاي سياستگذاري زيست محيطي بين‌المللي را به منصه ظهور مي‌رساند. به‌رغم تلاش دانشمندان، دوستداران محيط زيست، دلسوزان و حتي دولت‌ها و سازمان‌هاي بين‌المللي تاكنون نتوانسته‌ايم به توافق و تفاهم قابل قبولي براي اين موضوع برسيم. سيل، خشكسالي، تغيير در مناطق آب و هوايي و وارد آمدن خسارات مكرر و گسترده، تغييرات شديد آب و هوا، تبعات و پيامدهاي اقتصادي و اجتماعي جدي و قابل ملاحظه‌يي براي كليه مناطق به ارمغان خواهد آورد. اين حوادث و رخدادهاي شديد آب و هوايي امروزه خسارات و لطمات بسيار زيادي وارد مي‌كنند. سيلاب‌ها به كرات و بيش از ساير بلاياي طبيعي خسارت وارد مي‌كنند. همچنين موجب وارد آمدن بيشترين لطمات اقتصادي مي‌شوند و جان عده بيشتري از انسان‌ها و ديگر موجودات زنده را مي‌گيرند. از سال 1994 تا 2010 بيش از 1400 مورد سيلاب در سراسر جهان به وقوع پيوسته است كه در اين ميان قاره آسيا بيش از مكان‌هاي ديگر تحت تاثير اثرات مخرب اين سيلاب‌ها قرار گرفته است. افزايش مداوم و روزافزون سطح آب درياها، تغيير در ميزان بارندگي، يا وقوع توفان‌هاي مكرر به عنوان نتيجه گرم شدن كره زمين، بر ابعاد اقتصادي و اجتماعي خسارات ناشي از جاري شدن سيلاب‌ها دامن خواهد زد. ظهور پديده‌هايي مانند النينو و وقوع سونامي نيز از اين دست به شمار مي‌روند. خشكسالي‌ها در مقايسه با روند تدريجي بيابان‌زايي، بلايايي هستند كه به‌طور ناگهاني و به علت فقدان طولاني مدت بارش به وقوع مي‌پيوندند. از سال 1993 تاكنون بيش از 500 مورد خشكسالي در سرتاسر جهان رخ داده است كه اغلب با كاهش قابل توجه توليد محصولات كشاورزي و باغي همراه بوده و در برخي مناطق موجب كمبود مواد غذايي و بالا رفتن قيمت اقلام كشاورزي و ميوه جات شده است، به‌طوري كه در سال‌هاي اخير قيمت محصولاتي مانند گندم، جو و ذرت در بازارهاي جهاني به‌شدت افزايش يافته است. در صورتي كه يك ناحيه تحت تاثير خشكسالي ذخيره كافي مواد غذايي و كشاورزي نداشته باشد و تلاش كافي براي رهايي از بحران نكند، اين خشكسالي مي‌تواند به قحطي و گرسنگي فاجعه‌آميزي منجر شود. توفان‌ها مطابق با شرايط هر منطقه شكل‌هاي مختلفي به خود مي‌گيرند. آنها ممكن است به صورت تورنادو، توفان‌هاي زمستاني يا تندبادهاي مناطق گرم و حاره‌يي بروز كنند. توفان‌ها همراه با بادهايي با سرعت بيش از 400 كيلومتر بر ساعت مي‌توانند به صورت نيرويي فوق‌العاده مخرب و ويرانگر در آيند و همه‌چيز را نابود كنند. از سال 1995 تاكنون حدود 900 توفان رخ داده كه اغلب آنها در قاره‌هاي امريكا و آسيا بوده است و موجب خسارات مالي و تلفات جاني بسياري شده و شهرها و روستاهاي زيادي را نابود كرده و ساكنان آنها را بي‌خانمان و آواره كرده است. به عنوان نتيجه، فرسايش خاك، بيابان‌زايي يا كمبود آب مي‌تواند به وخامت بيشتر شرايط زندگي و تشديد تنش‌هاي اجتماعي و سياسي يا حتي تعارض و منازعه، از جمله گسترش قابل توجه آوارگان زيست محيطي منجر شود.
مساله آب و هوا به‌طور مستقيم با موضوع توليد انرژي در آينده مرتبط است. اين ارتباط نه تنها به اين علت است كه عمده گازهاي گلخانه‌يي در نتيجه احتراق سوخت‌هاي فسيلي است، بلكه همچنين به علت اين است كه اين سوخت‌ها محدودند و دسترسي به آنها- به خصوص در آينده- به‌طور چشمگيري در مناطقي كه از لحاظ سياسي بي‌ثباتند، محدودتر خواهد بود. بنا بر اين امنيت ذخيره انرژي و دوري جستن از تعارض بر سر توزيع، مبين يك چالش سياسي است كه بر حسب تقاضاي عظيم رو به رشد، تداوم و گسترش خواهد يافت. تاكنون صرفا فرآيند‌هاي ناقص و كم اهميتي براي شكل دادن به وضعيت آب و هوا و امنيت انرژي به شيوه‌يي پايدار وجود داشته است، با وجود اينكه در عين حال ارتباط دروني اينها به‌طور مناسب و كافي مورد شناسايي قرار نگرفته است.
تركيب و اجزاي راهبردي كه مي‌تواند به كاهش آسيب‌پذيري‌هاي مربوط به آب و هوا و انرژي مساعدت كند، شامل نقش گسترده‌تر انرژي‌هاي تجديد شونده، بهبود اثربخشي انرژي در بخش‌هاي مختلف، يا تمركززدايي بيشتر در حوزه ذخيره‌سازي انرژي است.
٭ كارشناس ارشد روابط بين‌الملل