نتايج انتخابات صربستان؛
يك نگاه به اتحاديه اروپا يك نگاه به روسيه
محمود فاضلي
الكساندر ووچيچ، نامزد انتخابات رياست‌جمهوري صربستان اعلام كرد كه در انتخاباتي كه 11 نفر از احزاب سياسي و همچنين افراد غيرحزبي به رقابت پرداختند با كسب 55 درصد آرا پيروز شده است. در اين انتخابات «ساشا يانكوويچ» نامزد مستقل و وكيل مدافع شهروندان با كسب 2/16 درصد آراي راي‌دهندگان مقام دوم را به دست آورد. «لوكا ماكسيموويچ» رهبر جنبش سياسي و نامزد غيرحزبي 1/9 درصد، «ووك يرميچ» نامزد غيرحزبي و رييس سابق مجمع عمومي سازمان ملل و وزير خارجه سابق صربستان با كسب 7/5 آرا در رده‌هاي بعدي قرار گرفتند. از مجموع 6724949 نفر شهروندان داراي حق راي، 55/54 درصد در اين انتخابات شركت داشتند. در اين انتخابات 1955 ناظر از داخل كشور و 126 ناظر از 25 سازمان مختلف خارجي و نمايندگان برخي از سفارتخانه‌هاي خارجي مقيم در بلگراد بر روند انتخابات نظارت داشتند. نمايندگان سازمان امنيت و همكارهاي اروپا نيز همزمان در اين كشور حضور داشتند.
وي از اعضاي حزب اقتصاد ليبرال، محافظه‌كار و پيشرو صربستان است و از سال 2014 نخست‌وزير اين كشور است. وي كه پيش از اين به عنوان فردي كه گرايش‌هاي افراط‌گرايانه ملي دارد، شناخته مي‌شود، اكنون با هدف اينكه كشورش را در اتحاديه اروپا رهبري كند، در انتخابات حضور يافت. وي در نخستين واكنش پس از پيروزي و در ميان حاميان خود مدعي شد «پيروزي من مثل روز روشن است. امروز روزي بسيار مهم براي ما است كه نشان مي‌دهد صربستان بايد چه راهي را در پيش بگيرد».
اين سياستمدار 47 ساله در سال 2014 در پي پيروزي قاطع حزبش در انتخابات پارلماني به نخست وزيري رسيد. وي در تازهترين مبارزه انتخاباتياش بر موفقيتهاي اقتصادي در دوره نخستوزيرياش تمركز كرده است. او در دهه 90 در دوران رياست‌جمهوري اسلوبودان ميلوسويچ از ملي‌گرايان افراطي صربستان بود اما در سال 2008 از حزب افراطي صربستان جدا و حزب ميانهروي پيشرو اين كشور را بنيان گذاشت. او در سال 2012 تاكيد كرده بود تغيير كردنش را پنهان نمي‌كند بلكه مايه افتخار خود ميداند. در 2015 اعتراض شركت‌كنندگان در مراسم بيستمين سالگرد كشتار سربرنيتسا به فراري شدن او از اين مراسم منجر شد. در اين كشتار دست كم هشت هزار مسلمان به دست نيروهاي صرب كشته شدند. ووچيچ در آن زمان عضو مجلس ملي بود و چند روز بعد از كشتار سربرنيتسا در سخناني جنجال برانگيز اعلام كرده بود «شما يك صرب بكشيد ما 100 مسلمان را خواهيم كشت!».
طبق قانون اساسي صربستان، دوره رياست‌جمهوري اين كشور كه عمدتا تشريفاتي است، پنج سال و محدود به دو دوره براي هر رييس‌جمهوري است. انتصاب فرماندهان ارتش، تاييد قوانين تصويب شده در پارلمان، معرفي نخست وزير به مجلس براي تشكيل دولت، تعيين قضات دادگاه قانون اساسي و معرفي آنها به پارلمان، عفو زندانيان، اعطاي مدال‌هاي رسمي كشور به افراد، انتصاب سفرا براي ماموريت در كشورهاي خارجي و دريافت استوارنامه سفراي خارجي از جمله وظايف رييس‌جمهوري است.
نامزد پيروز انتخابات كه بر عضويت صربستان در اتحاديه اروپا تاكيد مي‌كند، تلاش دارد تا روابط با متحد خود يعني روسيه را توسعه دهد. بسياري معتقدند نتيجه انتخابات مي‌تواند نفوذ روسيه در اين كشور حوزه بالكان را افزايش دهد. اكثريت قاطع مردم صربستان از تداوم مسير اروپايي براي كشور در كنار حفظ روابط مناسب سنتي با روسيه و چين حمايت مي‌كنند. به اعتقاد رييس‌جمهوري جديد مردم صربستان با راي به او به سياست پيوستن به اتحاديه اروپا بدون پشت كردن به متحدان سنتي خود راي دادند. آنچه اهميت دارد اين است كه اين انتخابات نشان داد اكثريت شهروندان صربستان موافق ادامه راه رسيدن به اتحاديه اروپا و همزمان حفظ رابطه نزديك با روسيه و چين هستند.
پيش از انتخابات، ووچيچ در ديداري با پوتين، رييس‌جمهور روسيه بر ضرورت بهبود روابط ميان دو كشور تاكيد كرده بود. روابطي كه گفته مي‌شود با بهبود آن قرار است توافقي براي فروش جنگنده، تانك و ماشين‌آلات زرهي به صربستان منعقد شود. بلافاصله پس از اعلام نتايج رييس‌جمهور جديد، وي از رييس‌جمهور روسيه و صدراعظم آلمان، به خاطر حمايت‌هاي آنها از وي در زمان انتخابات، قدرداني و تاكيد داشت: «مي‌خواهم از خانم مركل و رييس‌جمهور پوتين، به خاطر حمايت‌هاي آنها از من، در زمان قبل از انتخابات و زمان تبليغات انتخاباتي، تشكر ويژه كنم. اين نشان از آن دارد كه نظر آنها راجع به صربستان، مثبت است». شخص پوتين از نخستين رهبران خارجي بوده است كه پيام تبريكي به مناسبت پيروزي وي ارسال كرده است.
دولت كنوني صربستان در حالي كه اولويت آن عضويت در اتحاديه اروپا است با كشورهاي روسيه، چين و ديگر كشورها از جمله كشورهاي اسلامي روابط خوبي دارد و از سياست بيطرفانه نظامي پيروي مي‌كند و اين در حالي است كه با امريكا، روسيه، اتحاديه اروپا و ناتو همكاري و رزمايش نظامي دارد. نتايج اين انتخابات به احتمال زياد تغييري در وضعيت روابط كنوني صربستان با اتحاديه اروپا و روسيه ايجاد نمي‌كند. با روي كار آمدن رييس‌جمهوري جديد روابط نظامي، اقتصادي و انرژي با روسيه ادامه خواهد يافت و تلاش مي‌شود تبادل تجاري دو كشور از سطح 3/2 ميليارد يورو كنوني افزايش يابد و شركت‌هاي روسي براي سرمايه‌گذاري در صربستان در ديگر بخش‌هاي اقتصادي همچون كارخانه اتومبيل‌سازي تشويق شوند. هدف صربستان حفظ آزادي تجاري با روسيه، بلاروس، قزاقستان و تقويت روابط با ارمنستان و قزاقستان است. همچنين شواهد نشان مي‌دهد مخالفت صربستان با استقلال كوزوو ادامه خواهد يافت. صربستان به تلاش خود براي جلوگيري از ورود كوزوو به سازمان‌هايي كه تنها در آن كشورهاي مستقل حق عضويت دارند، ادامه خواهد داد.