از اتوبيانيسم ماكرون
تا پوپوليسم لوپن
صلاح الدين هرسني
مدرس علوم سياسي و روابط بين‌الملل
نخستين دور انتخابات رياست‌جمهوري فرانسه ديروز يكشنبه 23 آوريل برگزار شد. در اين انتخابات امانوئل ماكرون، كانديداي جنبش مستقل و مارين لوپن، كانديداي راست افراطي با كسب بيشترين آرا به دور دوم راه يافتند. نظر به گفتمان گليستي ماكرون و گفتمان ضد گليستي و البته اتوبيانيسم و پوپوليستي لوپن، اين انتخابات فصل جديدي در سپهر سياست اين كشور باز مي‌كند و محققا مي‌تواند فرانسه را در مسير تازه‌اي قرار دهد. به اين ترتيب بيهوده نيست كه اگر گفته شود آينده حيات سياسي فرانسه در نظم سياسي پسااولاند متاثر از حضور ماكرون و لوپن در اليزه باشد.
محققا مسير فرانسه با پيروزي نهايي ماكرون در دور دوم انتخابات در تاريخ 7 مه متفاوت با مسيري است كه خطوط آن قرار است به وسيله لوپن ترسيم شود. بنابراين در مسيري كه خطوط آن با جنبش حركت به جلوي ماكرون رقم مي‌خورد، فرانسه مي‌تواند راهبرد‌هاي تازه‌اي در عرصه سياست داخلي و خارجي تجربه كند زيرا ماكرون به جنبشي تعلق دارد كه با شعار راه سوم در حد فاصل خط و مشي احزاب محافظه‌كار و سوسياليست حركت مي‌كند. در اين مسير جديد براي فرانسه اين امكان به وجود مي‌آيد كه بتواند از چالش‌هاي دوران اولاند فاصله بگيرد و به نظم مورد نظر جامعه فرانسوي يا همان اتوبيانيسم برسد. در اين مسير بر ارزشي‌هاي سكولار، ليبراليسم، نوسازي اقتصادي، نوسازي اجتماعي، تلاش براي كاهش هزينه‌هاي كسب و كار بيش از ساير مقوله‌ها تاكيد مي‌شود. از طرف ديگر ويژگي اصلي حزب مستقل و جنبش حركت به جلوي ماكرون سوسيال- ليبرال است كه در راستاي اساس مرامنامه حزبي خود تمايل زيادي به شبكه‌هاي اجتماعي دارد و از ويژگي‌هاي آن قبول عضوگيري از ديگر احزاب و دريافت نكردن حق عضويت است. در عرصه سياست خارجي هم ماكرون مي‌تواند مبدع طرح نويي برخلاف سوسياليست‌ها و محافظه‌كاران باشد. در گفتمان سياست خارجي ماكرون، راهبرد‌هاي گليستي، آتلانتيك گرايي يك پارادايم و غالب مسلط است، اما ارزش‌هاي اتحاديه اروپا با هدف مقابله با برگزيت جلوه خاص خود را دارد، به‌گونه‌اي كه ماكرون تلاش دارد با برگزاري همه‌پرسي در اتحاديه اروپا نقشه راه جديدي را براي تقويت وحدت اتحاديه اروپا ترسيم كند. در اين راستا مهم‌ترين فايده راهبردي حضور ماكرون در اليزه، تعريف نظم جديدي براي همگرايي با ايران است. به اين ترتيب و با جهد بليغي كه ماكرون در نظم سياسي پسااولاند از خود نشان مي‌دهد ديگر فرانسه نگران راهبرد‌هاي ايذايي و ضد اروپايي ترامپ در كاخ سفيد و خروج انگلستان يا حتي فرانسه لوپن از اتحاديه اروپا (برگزيت) نيست.
اما گفتمان ضد گليستي و امنيت‌گراي لوپن مسير ديگري را در آينده براي فرانسه باز مي‌كند. لوپن با الهام و بهره‌گيري از سلوك و مصايب ژندارك تلاش دارد كه با ورود به اليزه به روياي چندين‌ساله خود جامه عمل بپوشاند. گفتماني كه لوپن بر آن تاكيد مي‌كند ملغمه‌اي از سكولاريسم، ملي‌گرايي و گرايش‌هاي شوونيسمي است. البته ثقل مركز گفتمان لوپن اسلام‌هراسي است. در نگاه لوپن اغلب مشكلات امنيتي در فرانسه ريشه در افراطي‌گرايي اسلامي مسلمانان دارد. حمله تروريستي به دفتر مجله طنز شارلي ابدو، حمله مرگبار شهرنيس آن هم در جريان جشن ملي فرانسه و سرانجام حادثه خيابان شانزليزه پاريس در شامگاه پنجشنبه اخير مهم‌ترين نشانگان مخاطرات افراطي گرايي اسلامي مورد نظر لوپن است. در گفتمان لوپن راه غلبه بر مشكلات و معضل امنيتي چيزي جز سياست‌هاي ضداروپايي، ضدگليستي و سياست‌هاي سخت ضدمهاجرتي نيست. به همين خاطر است كه سياست‌هاي ضدگليستي و ضدمهاجراتي در گفتمان لوپ، طنين و پژواك بالايي دارد. تعقيب اين سياست‌ها از سوي لوپن آن‌گونه كه برنامه‌هاي انتخاباتي‌اش نشان مي‌دهد، خواهان محدود كردن مرزها و مهاجرت و همچنين سختگيري‌هاي شديد در پذيرش مهاجران است. در سطحي ديگر، اين سياست‌ها جايي براي اسلامگرايي در سپهر سياست عمومي فرانسه باقي نمي‌گذارد. طرفه آن است كه اسلام دومين دين با گستره جمعيتي بالا در فرانسه به‌شمار مي‌رود. نظر به آنكه رويكرد لوپن از تساهل و مداراي كمتري نسبت به مسائل اسلامگرايان برخوردار است نتيجه اين كنش لوپن با پاسخ بنياد‌گرايان مواجه خواهد شد كه نتيجه آن چيزي جز شرايط آنومي و بي‌ثباتي در عرصه سياست داخلي فرانسه نخواهد بود. در عرصه سياست خارجي هم گفتمان لوپن سبب تقويت راهبرد‌هاي ضد اروپايي و تضعيف اتحاديه اروپا خواهد شد. بنابراين نتيجه‌اي كه از راهبرد ضداروپايي لوپن به دست مي‌آيد منجر به گرايش‌هاي ضدروسي، ضدچيني و النهايه همگرايي راهبردي عليه ايران خواهد شد. در شرايط حاضر و با توجه به اعلام مواضع و تمهيدات موثري كه از سوي نامزد‌ها از فرداي انتخابات در دور اول انجام گرفته است، به نظر مي‌رسد كه ماكرون شانس بيشتري را براي ورود به اليزه دارد. اين بيشتر ناشي از ائتلافي است كه عليه گفتمان لوپن از سوي فيون صورت گرفته است. به واقع ائتلاف همه عليه يكي يعني لوپن بر تاكتيك كناره‌گيري لوپن از رهبري حزب جبهه ملي مطلوبيت و اولويت بيشتري دارد. در بعد ديگر، آنچه بيش از همه به پيروزي ماكرون كمك مي‌كند ترس جامعه فرانسه از افراط‌گرايي و پوپوليسم ويرانگري است كه لوپن پيشواي آن است. اينك مردم فرانسه به فراست دريافته‌اند كه عصر وداع با افراط گرايي و عوام‌گرايي به سر آمده است و حتي پايبندي لوپن به ارزش‌هاي سكولار و ناسيونالسيم فرانسوي كمكي به پيروزي او نمي‌كند. در اين و در وحشت ميان افراط‌گرايي و پوپوليسم، اعتدال و اتوبيانيسم جذاب‌ترين گفتماني است كه قرار است مردم فرانسه آن را انتخاب كنند. ترديدي نيست كه اتوبيانيسم ماكرون پاسخي به اين نياز فرانسه است. لذا اگر مردم فرانسه بخواهند با نه بزرگ به پوپوليسم هرچند زودهنگام ورود ماكرون به اليزه را به جشن بنشينند، راه به خطا نرفته‌اند.