13 نفر به بيماري تب كنگو مبتلا شدند

اعتماد| مسوولان اداره دامپزشكي استان سيستان و بلوچستان، هر سال از ابتداي بهار تا پايان تابستان يك نگراني مهم دارند. نگراني‌اي كه طي دو دهه گذشته و از سال 1382 از قالب احتمال خارج شده و به يقين رسيده است: ورود دام قاچاق آلوده به ويروس تب خونريزي‌دهنده كريمه كنگو  CCHF و شيوع بيماري در افرادي كه با دام آلوده سروكار دارند. بيماري‌اي كه عامل اصلي آن كنه هيالوما بوده و با گزش دام، آلودگي را منتقل مي‌كند. نگراني مسوولان اداره دامپزشكي استان همجوار همسايه‌هاي شرقي، از اين بابت است كه معبر اصلي واردات دام قاچاق آلوده به ويروس تب كنگو به كشور، افغانستان و پاكستان هستند كه به دليل فقدان نظام ثبت و پايش دقيق در شناسايي دام‌هاي آلوده يا سيستم مراقبت و كنترل در مورد خروج غيرقانوني دام، در مظان اتهام بيشترين موارد ابتلا به اين بيماري قابل انتقال بين انسان و حيوان قرار دارند. با گذشت دو دهه از شناسايي نخستين موارد ابتلاي انساني و حيواني در ايران و در حالي كه دام زنده قاچاق وارد شده از افغانستان و پاكستان همچنان به عنوان تنها دليل اصلي ورود اين بيماري به ايران مطرح است، تعداد موارد ابتلا طي اين مدت با عوامل مختلفي در ارتباط بوده كه مهم‌ترين دليل، نوسانات صعودي قيمت گوشت قرمز و دام زنده در ايران، ارزاني قيمت دام زنده در همسايگان شرقي، افزايش هزينه‌هاي جنبي توليد گوشت قرمز، ميزان تقاضا و سرانه مصرف در كشور است. در حالي كه گرماي هوا، فعاليت كنه ناقل را تسريع كرده و مسوولان دامپزشكي مستقر در استان شرقي، مراقبت‌هاي خود را با توجه به همين زمانبندي از نيمه‌هاي ارديبهشت تشديد مي‌كنند، امسال، بيماري زودتر از موعد هر ساله به ايران رسيده و محمدمهدي گويا، رييس مركز مديريت بيماري‌هاي واگيردار وزارت بهداشت در گفت‌وگو با «اعتماد» خبر مي‌دهد كه تا امروز و در اين استان، 18 مورد انساني مشكوك به آلودگي شناسايي شده كه از اين تعداد، 13 مورد ابتلاي قطعي به بيماري داشته كه به بيمارستان منتقل شده‌اند و تحت درمان دارويي با شرايط ايزولاسيون (جداسازي بيمار از ساير بيماران براي جلوگيري از انتقال عفونت ويروسي) قرار گرفته‌اند.
وي كه اين تعداد موارد مشكوك و مبتلاي قطعي را در اين مقطع زماني، هم نگران‌كننده و هم در مقايسه با موج شيوع سال‌هاي گذشته و مدت مشابه، يك استثنا مي‌داند، علت بالا بودن تعداد ابتلا در مدت زماني كوتاه را مربوط به اختلال ايجاد شده در كشتارگاه مستقر در شهر زاهدان عنوان كرده و مي‌گويد: «در كشتارگاه زاهدان اختلالي در نحوه نگهداري دام بعد از ذبح اتفاق افتاد كه متاسفانه باعث گسترش عفونت ويروسي در داخل دام شد و بيماري به افرادي كه با دام ذبح شده آلوده - گوشت، پوست، امعا و احشاي دام – سروكار داشتند منتقل شد.»
گويا تاكيد مي‌كند كه كارگران كشتارگاه، قصابي‌ها، كادر درماني در بيمارستان‌هاي محل بستري مبتلايان، قاچاقچيان دام زنده از افغانستان و پاكستان و كساني كه دام زنده قاچاق در منزل خود نگهداري مي‌كنند، بيش از سايرين در تيررس ابتلا به تب كنگو هستند ضمن آنكه اعضاي خانواده اين افراد هم در معرض خطر آلودگي قرار دارند زيرا در صورت انتقال انساني ويروس، سرايت آلودگي به دليل قدرت ويروس، ساير افراد در ارتباط با فرد آلوده را هم تهديد مي‌كند. با وجود فراهم بودن امكانات دارويي و درماني براي مداواي مبتلايان، به‌خصوص در استان سيستان و بلوچستان كه خط مقدم شيوع آلودگي است، گويا ابراز نگراني مي‌كند كه «بيماري حتي با بهترين امكانات درماني و دارويي، حدود 30 درصد مرگ دارد چون شدت بيماري بسيار بالاست.» به نظر مي‌رسد كه حتي قطعيت ابتلا هم متاثر از ماهيت بيماري باشد زيرا دوره نهفتگي و بروز علايم، 4 الي 12 روز طول مي‌كشد چنان‌كه اين مقام مسوول، دو روز قبل در گفت‌وگو با «اعتماد» تعداد موارد قطعي ابتلا را 9 مورد اعلام كرد اما روز گذشته به «اعتماد» خبر داد كه اين رقم به 13 مورد افزايش يافته است. هرچند تا امروز هيچ يك از مبتلايان فوت نكرده‌اند اما گويا با اين تاكيد كه «هيچ چيزي قابل پيش‌بيني نيست و تنها شانس، اين است كه بيماري در همان مراحل اوليه شناسايي شود كه در اين‌صورت احتمال مرگ كاهش مي‌يابد» در پاسخ به «اعتماد» بعيد نمي‌داند كه در صورت بي‌توجهي مردم به توصيه‌هاي سازمان دامپزشكي درباره ممنوعيت خريد دام و گوشت قرمز كنترل نشده، دامنه شيوع انساني و حيواني مثل سال‌هاي گذشته تا پايتخت هم گسترش پيدا كند. « هر نقطه از كشور كه پاي دام زنده قاچاق برسد، به دليل آنكه ناقل بيماري در بدن همه دام‌ها وجود دارد، خطر بروز و شيوع بيماري آن منطقه را تهديد مي‌كند همان‌طور كه در سال‌هاي گذشته، در تهران و حومه تهران و ساير شهرهاي كشور، مواردي از ابتلا گزارش شد.»در حالي كه از ماه‌هاي پاياني سال گذشته و پس از يك وقفه طولاني (با هدف جلوگيري از انتقال بيماري‌هاي دامي)، واردات رسمي دام زنده سبك و سنگين از مرزهاي شرقي كشور - مبادي گمركات رسمي و بازارچه‌هاي مرزي – مجاز اعلام شد، گويا اين تاكيد را دارد كه ورود دام زنده به كشور مجوز نمي‌گيرد مگر آنكه توسط مسوولان اداره دامپزشكي، مهر تاييد سلامت دريافت كند و تاكيد دارد كه تمام موارد ابتلا به تب خونريزي‌دهنده كريمه كنگو در ايران طي سال‌هاي گذشته، مربوط به دام قاچاق فاقد مهر تاييد ورود بوده است. طي 14 سال گذشته تا امروز، شيوع انساني تب كنگو، سه موج گسترده ابتلا در كشور ايجاد كرده كه اوج شيوع، سال 1389، ابتلاي 154 نفر و فوت 26 بيمار بود. (111 مورد از موارد ابتلا و 11 مورد از موارد فوت، در استان سيستان و بلوچستان شناسايي شد) سال 1390، 79 نفر مبتلا شدند و 14 فوت گزارش شد (8 مورد از موارد بستري مربوط به تهران و دو مورد مربوط به ورامين بود) آخرين موج شيوع بيماري، سال 1391 بود كه مراكز درماني شهرستان‌هاي در مسير تردد كاروان‌هاي قاچاق دام همچون رفسنجان هم مواردي از ابتلاي انساني گزارش دادند. اما فقط خطه شرقي ايران در معرض خطر ورود دام آلوده به ويروس CCHF نيست. شمال تركيه، كانون نگران‌كننده شيوع حيواني بيماري است و كشورهاي آسياي ميانه هم از نظر ضعف نظام ثبت و پايش بيماري، شرايطي مشابه افغانستان و پاكستان دارند. طي سال‌هاي گذشته و به دلايل مشابهي كه افزايش قاچاق دام زنده از مرزهاي شرقي را سبب شده، واردات دام زنده قاچاق از مرزهاي شمالي و غربي كشور براي مسوولان رصد قاچاق كالا دور از انتظار نيست هرچند كه قياس ميزان واردات از شرق و غرب و شمال، نتيجه چندان برابر و متوازني به دست نمي‌دهد اما با اين حال نيمه تابستان سال‌هاي 94 و 95، مسوولان دانشگاه علوم پزشكي مازندران از شناسايي موارد ابتلا و فوت در غرب اين استان خبر دادند. گويا هم در پاسخ به «اعتماد» مي‌گويد: «ما در مورد كشور تركيه با مشكل كمتري مواجهيم. اگرچه تركيه هم يكي از كشورهايي است كه شيوع اين بيماري در آن به‌شدت بالاست اما اتفاقا نظام ثبت بسيار خوبي دارد و موارد ابتلاي انساني و حيواني را با دقت رد‌يابي، كنترل و درمان مي‌كند و دام‌ها هم تحت كنترل هستند. در مورد همسايه‌هاي شمالي اطلاعات دقيقي نداريم كه قادر به قضاوت باشيم اما با قاچاق دام از مرز شمالي هم مواجه نبوده‌ايم.» آغاز تابستان، ماه رمضان فرا مي‌رسد و نيمه تابستان موسم حج تمتع است. مراسمي كه بي‌ترديد قيمت و تقاضاي گوشت قرمز را نسبت به ماه‌هاي پيشين چند برابر افزايش مي‌دهد و قطعا در تشويق قاچاقچيان دام تاثيرگذار است كه گويا هم اين احتمال را تاييد مي‌كند اما آنچه بايد همچنان در اولويت باشد، پذيرش اين واقعيت است كه پاي كنه هيالوما و تب خونريزي‌دهنده كريمه كنگو؛ ارمغان همسايگان شرقي، ديگر از ايران بريده نخواهد شد. «هر بيماري كه از طريق حشره انتقال پيدا مي‌كند، حذف و ريشه‌كني آن صرفا با يك اقدام جهاني و بين‌المللي ممكن است. در منطقه خاورميانه، تقريبا كشوري را نمي‌شناسم كه درگير اين بيماري نباشد. واقعا كنترل ناقل اين بيماري كار ساده‌اي نيست.»