به بهانه خاموشي فلرهاي پالايشگاه اول
سيدمحمدمهدي هاشمي
كارشناس ارشد نفت
مطابق تعهدات بين‌المللي كشور از جمله كنفرانس پاريس، ايران موظف است در صورت پا‌برجا بودن تحريم‌ها حدود 4درصد و در صورت حذف تحريم‌ها حدود 12درصد از گازهاي گلخانه‌اي خود را كاهش دهد. تحقق اين مهم در نقش و جايگاه ايران در جوامع بين‌المللي بسيار حايز اهميت و اثربخش است.
يكي از مناطقي كه در زمينه محيط زيست قطعا نگاه ويژه‌اي به سمت آن است، منطقه عسلويه بوده كه بخش عظيمي از آلاينده‌ها در آن به سمت فلرهاي گاز در پالايشگاه‌ها و پتروشيمي‌ها مي‌رود.
به نظر مي‌رسد در سال‌هاي اخير اقدامات خوبي در اين زمينه صورت گرفته تا جايي كه مديرعامل مجتمع گاز پارس جنوبي در مراسم خاموش شدن نخستين فلر اين مجتمع عظيم، در پالايشگاه اول خبر از به صفر رسيدن فلرينگ در سال 98 داد.
به گفته حسني، ميزان فلرينگ پالايشگاه‌ها در حال حاضر از طراحي اوليه نيز كمتر شده است و از 9/2 ميليارد متر مكعب در سال 87 به 404 ميليون متر مكعب در سال 95 رسيده است و اين نويدبخش شرايط مناسب براي آينده و تحقق خاموشي فلرها در سه سال آينده است. از طرف ديگر در روزهاي اخير شاهد شنيدن خبري خوشحال‌كننده در عسلويه بوديم و آن خاموشي نخستين فلر مجتمع گاز پارس جنوبي بود.
به گفته هاشمي، مدير پالايشگاه اول پارس جنوبي، حجم گازهاي ارسالي به فلر در اين پالايشگاه، با اقدام فني انجام شده به مقدار حداقل خود از ابتداي راه‌اندازي پالايشگاه تاكنون رسيده و مبتني بر اين قضيه، امكان از سرويس خارج كردن يكي از فلرهاي اين پالايشگاه امكان‌پذير شده است.
ارزش عملياتي اين موضوع به اندازه‌اي است كه در نوع خود در جهان و كشور بي‌نظير بوده و براي نخستين بار دو كمپرسور به صورت سري (متوالي) در مدار سرويس قرار گرفته‌اند. از طرفي اين طرح به‌گونه‌اي است كه بايد در سطح ملي براي الگوسازي كل صنعت مورد استفاده قرار گيرد. با انجام اين پروژه در مجموع گازهاي ارسالي به فلر در پالايشگاه اول 60 درصد كاهش يافته است.
براي انجام اين كار، هزينه‌هاي اجراي طرح تنها در حدود 50 ميليون تومان بابت خريد تجهيزات بوده و كار توسط كاركنان پالايشگاه انجام شده است. اما مطابق محاسبات ارزش اقتصادي مستقيم اين طرح روزانه بالغ بر يك ميليون و پانصد هزار تومان بوده كه با توجه به سرمايه‌گذاري انجام شده بسيار قابل توجه است.
به گفته مدير پالايشگاه اول يك ساعت خاموشي اين مشعل‌سوزي معادل مصرف ماهيانه 2 خانوار ايراني است و شايد اينگونه بتوان ارزش چنين كاري را درك كرد.
از سوي ديگر در ارزش اقتصادي غير مستقيم نيز مواردي مانند آلودگي محيط زيست در نظر گرفته مي‌شود كه در محاسبات بالا لحاظ نشده است. اما بايد گفت مهم‌ترين دستاورد اين طرح به حوزه مسووليت‌هاي اجتماعي در اين منطقه بازمي‌گردد كه به نظر مي‌رسد، در سال‌هاي اخير توجه ويژه‌اي به آن شده است.
اما خاموشي فلر پالايشگاه اول پارس جنوبي نشان‌دهنده برنامه‌ريزي مناسبي است كه حتما مي‌توان از آن براي توجه به محيط زيست در ساير تاسيسات كشور بهره‌مند شد. همانطور كه مي‌دانيد در ابتداي راه‌اندازي هر پالايشگاه با توجه به مسائلي كه وجود دارد ميزان فلرينگ حتي از ميزان طراحي بيشتر است. اين ميزان براي پالايشگاه اول در سال در حدود 139 ميليون متر مكعب بوده است. اين حجم از فلرينگ در مقابل ظرفيت حداكثري توليد در اين پالايشگاه طراحي شده بود اما از ابتداي زمان راه‌اندازي اين پالايشگاه تا سال 89 اين حجم از فلرينگ محقق نشده بوده و به واسطه نوسانات و مشكلاتي كه معمولا در ابتداي راه‌اندازي پالايشگاه‌ها وجود دارد، همواره حجم فلرينگ بيشتر از اين ميزان بوده است.
نخستين سالي كه فلرينگ پالايشگاه به اين مقدار نزديك شد، سال 89 بود و پس از آن در مديريت مجتمع براي بهبود وضعيت توليد برنامه‌هاي كاهش فلرينگ در دستور كار قرار و در سال‌هاي بعد براي بهبود روز به روز بهره‌برداري و كاهش فلرينگ، فعاليت‌هاي مهمي صورت گرفت.
از سال‌هاي 90 تا 93 فلرينگ بهينه اين پالايشگاه معادل 88 ميليون متر مكعب در سال و از سال 94 به بعد، 66 ميليون متر مكعب در سال است را برنامه‌ريزي كرد. كاهش فلرينگ در برنامه پالايشگاه قرار مي‌گيرد و روند كاهشي ادامه پيدا مي‌كند و در سال 1394 فلرينگ تعريف شده بهينه، كه به عنوان هدف براي پالايشگاه برنامه‌ريزي شده است، محقق مي‌شود.
در اين سال نه تنها به هدف برنامه‌ريزي شده دسترسي پيدا مي‌شود، بلكه در مجموع نيز 6 ميليون متر مكعب در سال، كمتر از آنچه برنامه‌ريزي شده است، محقق مي‌شود. اين روند كاهشي همچنان ادامه دارد و پيش‌بيني‌ها رسيدن به 10 ميليون متر مكعب كاهش، نسبت به هدف در سال 95 بود. جالب است بدانيد، اقدامات اصلاحي تماما توسط كاركنان پالايشگاه اول صورت گرفته بود.
يافتن مزيت رقابتي در ميان سازمان‌ها كار دشواري است. اما در نمونه‌اي كه مختصر به آن اشاره شد. پالايشگاه سعي كرده كه مزيت رقابتي تعريف كند. اگر مزيت رقابتي را به عنوان كاري كه يك سازمان مي‌تواند انجام دهد كه ديگر سازمان‌ها نمي‌توانند به همان خوبي آن را انجام دهند، تعريف كنيم، اين پالايشگاه بهبود و ارتقاي HSE و ارتقاي منابع انساني را به عنوان مزيت رقابتي خود در نظر گرفته تا در كنار همه وظايف و مسووليت‌هاي خود بيشتر بر اين موارد تكيه كند. بر اين اساس از سرويس خارج كردن يكي از فلرهاي پالايشگاه اول نماد اين مزيت رقابتي خواهد بود.