ديداردوستدارِ پوتين با پوتين

سارا معصومي

نشست گروه بيست در هامبورگ و حاشيه‌هايي كه اين‌بار پررنگ‌تر از متن شده‌اند. اين نشست براي عكاسان خبري جذاب‌تر از خبرنگاران بود. هرلحظه در انتظار شكاري جديد. از چشم و ابروهاي درهم فرورفته آنگلا مركل، صدراعظم آلمان هنگام دست دادن با دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده تا تلاش ترزا مي، نخست‌وزير بريتانيا براي حفظ جايگاه خود پس از پيروزي نزديك به شكست او در انتخابات اخير كشورش. از سگرمه‌هاي درهم رجب طيب اردوغان براي قرارگرفتن در ميان رهبراني كه اكثرا با شك و ترديد به او و شيوه زمامداري‌اش نگاه مي‌كنند تا رويارويي ولاديمير پوتين از روسيه با دونالد ترامپ از امريكا. از نخستين ساعات روز در هامبورگ پرهياهو، عكاسان خبري به دنبال صحنه رويارويي ترامپ و پوتين بودند و در نهايت تنها چنددقيقه پيش از شروع جلسه رسمي رهبران اين فرصت دست داد. ولاديمير پوتين در كنار نخست‌وزير ژاپن در حال گپ و گفت‌وگو بود كه دونالد ترامپ درحالي كه تلاش مي‌كرد مراقب رفتارهاي خود مقابل فلش برخي عكاسان حاضر در محل باشد به وي نزديك شد و به گونه‌اي ماهرانه با هر دو دست نخستين خوش و بس دو رييس‌جمهور را كليد زد. حساسيت نسبت به اين ديدار به اندازه‌اي در رسانه‌هاي بين‌المللي بالارفته است كه همين دست دادن ساده دو رهبر چندساعت كاربران فضاي مجازي را به خود مشغول كرد. البته دونالد ترامپ ساعاتي پيش از اين ديدار در لهستان در سخناني به نقش ثبات‌زداي روسيه در اروپا اشاره كرده اما همچنان از اشاره مستقيم به دست داشتن روس‌ها در انتخابات رياست‌جمهوري 2016 امريكا سرباز زده بود. ترامپ و پوتين در حالي با هم ديدار كردند كه رابطه ميان ايالات متحده و روسيه با وجود پرونده‌هاي متعدد روي ميز كاري مشترك در سردترين حالت ممكن به سر مي‌برد. در حالي كه دونالد ترامپ از همان زمان رقابت‌هاي انتخاباتي بي‌تعارف تمايل خود به بهبود سريع رابطه زخم‌خورده ميان مسكو و واشنگتن را اعلام كرده بود اما در شش ماه گذشته از حضور وي در كاخ سفيد، مباحثي كه در مورد دخالت روسيه در انتخابات امريكا مطرح شد عملا هرگونه نزديكي كاخ سفيد به كرملين را با حساسيت‌هاي بسيار روبه رو كرد؛ حساسيتي كه حتي در نحوه نشستن و دست دادن روساي جمهور امريكا و روسيه و وزراي امور خارجه دو كشور در نخستين ديدار در خاك كشوري ثالث هم خود را بروز داد. البته ركس تيلرسون، وزيرخارجه دولت جديد امريكا يك روز پيش از اين ديدار گام‌هايي در مسير تلطيف فضا برداشته و پرونده سوريه را به عنوان سوژه‌اي كه امريكا و روسيه مي‌توانند كارمشترك خود روي آن را آغاز كنند روي ميز قرارداده بود. تيلرسون اعلام كرد كه كشورش آماده است به منظور ايجاد ثبات در سوريه از جمله ايجاد مناطق پرواز ممنوع با روسيه همكاري كند و به‌خصوص مايل به گفت‌وگو با مقامات روسي در مورد استقرار نيروي ناظر بر آتش‌بس و هماهنگي در ارسال و توزيع كمك‌هاي بشردوستانه به مردم سوريه است. بيش از كلمات در اين نخستين ديدار، زبان بدن روساي جمهور امريكا و روسيه است كه سخن مي‌گويد. ترامپ مردي كه به دست دادن‌هاي غيرديپلماتيك شهرت دارد اين‌بار دو بار با همتاي روس خود دست داد. يك بار پس از سخنان مقدماتي و رسمي خود مقابل دوربين خبرنگاران و بار ديگر پس از صحبت‌هاي مشابه ولاديمير پوتين. دقايقي پس از انتشار تصاوير و ويديوهاي اين نخستين رويارويي بود كه خبرنگاران در توييتر به تحليل اين ديدار پرداختند و متفق‌القول تاكيد داشتند كه همه‌چيز ديپلماتيك، آرام و بي‌حاشيه پيش رفت و اين بدان معنا است كه هم پوتين و هم ترامپ تلاش كردند در نخستين دقايق نخستين ديدار بهانه به دست منتقدان ندهند. رسانه انگليسي اينديپندنت در مورد نخستين ديدار پوتين و لاوروف نوشت: پس از چند هفته و شايد هم چندماه انتظار دونالد ترامپ سرانجام توانست با ولاديمير پوتين ديدار كند و البته كه در همان نخستين ثانيه‌هاي اين ديدار خطاب به وي اين اشتياق را به تصوير كشيد و گفت: ديدن تو يك افتخار است. در امريكا اين ديدار از اهميت فوق‌العاده‌اي برخوردار است و شايد هم بسياري از امريكايي‌ها با توجه به اسناد و مداركي كه تاكنون در مورد دخالت روسيه در انتخابات رياست‌جمهوري 2016 امريكا توسط مقام‌هاي اطلاعاتي و امنيتي امريكا رو شده است خواهان گفت‌وگوي ترامپ با پوتين در مورد اين مساله هستند. باراك اوباما در واپسين روزهاي حضور خود در قدرت به همين بهانه زنجيره‌اي از تحريم‌ها را عليه روسيه اعمال كرد و دستور اخراج 35 ديپلمات روس از خاك امريكا را داد. شايد مساله دخالت روسيه در اين انتخابات يكي از سوژه‌هايي باشد كه در ديدار پشت درهاي بسته پوتين و ترامپ در حالي كه تنها دو مترجم و وزراي امور خارجه آنها در اتاق حضور دارند، مطرح شود. با اين‌همه چهره ترامپ پيش از ترك آخرين عكاس از اتاق محل مذاكره با پوتين بسيار مثبت بود و به نظر نمي‌رسيد كه وي بناي سخن گفتن از تلخي‌ها با همتاي روس خود را داشته باشد. ترامپ در بخشي از سخنان كوتاه خود پيش از آغاز جلسه پشت درهاي بسته گفت: اميدوار هستيم كه اتفاق‌هاي مثبت بسياري براي روسيه و ما رخ بدهد. اگر به دنبال حل مسائل دوجانبه و دغدغه‌هاي بين‌المللي هستيم بايد ديدارهاي رودررو داشته باشيم. پوتين در پاسخ به اظهارعلاقه‌هاي ترامپ تاكيد كرد كه ديدار رودررو با ترامپ براي وي نيز خوشحال‌كننده است (احتمالا اشاره به دروغ كمپين انتخاباتي ترامپ مبني بر اينكه وي پيش از اين نيز ديداري حضوري با رييس‌جمهور روسيه داشته است) و ابراز اميدواري كرد كه اين نشست به نتيجه مثبت منتج شود. وي در بخش‌هاي ديگري هم خطاب به ترامپ گفت: تماس‌ها و گفت‌وگوهاي تلفني هميشه كافي نيست. درحالي كه پوتين و ترامپ تلاش مي‌كردند آرام‌ترين چهره‌ها از خود را مقابل دوربين‌ها به نمايش بگذارند، ده‌ها خبرنگاري كه براي پوشش خبري اين لحظه ساعت‌ها انتظار كشيده بودند سوال‌هاي متعددي را با صداي بلند مطرح مي‌كردند كه البته به هيچ كدام هم پاسخي داده نشد. به گزارش نيويورك‌تايمز، ترامپ اين ديدار را بسيار بسيار خوب توصيف كرد و اشاره كرد كه وي و رييس‌جمهور پوتين در مورد دايره وسيعي از موضوعات با هم گفت‌وگو خواهند كرد. اين رسانه امريكايي در توضيح چرايي كم بودن تعداد حاضران در اين جلسه نوشت: روس‌ها معمولا عادت دارند تعداد بيشتري از كارمندان و اعضاي دولت را در چنين جلساتي دخالت بدهند اما تيم ترامپ در هماهنگي‌هاي پيش از اين جلسه تصريح كرده بود كه به دليل ترس از افشاگري‌ها در مورد جزييات اين ديدار ترجيح مي‌دهد تنها رييس‌جمهور و وزير امور خارجه با همتاهاي روس خود حضور داشته باشند. درحالي كه تمامي شواهد حاكي از اين است كه ترامپ تمايل فاحشي به نزديكي به روسيه دارد اما سخنان وي در ورشو، پايتخت لهستان در مورد روسيه چندان هم براي مسكو اميدوار‌كننده نبود. وي از روسيه خواست كه به حمايت خود از آنچه وي رژيم‌هاي سركوبگر خواند و به نام‌هاي ايران و سوريه در ذيل آن اشاره كرد، پايان دهد. اما در مسكو جو غالب اعتقاد داشت كه پوتين مي‌تواند در همين نخستين ديدار، رييس‌جمهور جنجالي جديد امريكا را كيش و مات كند. بسياري از تحليلگران روس اعتقاد دارند كه اين ديدار شايد براي ترامپ منجر به انتقادهاي بيشتر در داخل امريكا شود اما براي رييس‌جمهور روسيه هم در بُعد داخلي و هم در بُعد خارجي، يك بازي دو سر برد خواهد بود. به گفته يك منبع نزديك به كاخ سفيد مسائلي چون تغييرات جوي، تحريم‌هاي غرب عليه روسيه پس از الحاق كريمه به خاك اين كشور، تحريم‌هاي امريكا و همچنين سامانه دفاع موشكي مدنظر امريكا بيخ گوش روسيه كه همواره مورد انتقاد كرملين بوده از اصلي‌ترين سوژه‌هاي روي ميز دو طرف است.  بحران‌هاي ديگري چون پرونده هسته‌اي كره‌شمالي، بحران در سوريه و همچنين توافق هسته‌اي ميان ايران و 1+5 هم از پتانسيل كافي براي مطرح شدن در نخستين ديدار برخوردار بوده‌اند. با توجه به سخنان ركس تيلرسون در مورد امكان همكاري‌هاي بيشتر روسيه و امريكا در سوريه به نظر مي‌رسد كه آسان‌ترين سوژه مورد بحث دو طرف كه امكان اجماع سريع‌تر بر سر آن هم وجود دارد مساله مبارزه با تروريسم است.