بن بست مذاكرات قبرس
محمود فاضلي
دور ديگري از مذاكرات دو قبرس شمالي و جنوبي كه در تاريخ 28 تا ۷ جولاي در شهر كرانس مونتاناي سوييس برگزار شد بدون هيچ نتيجه‌اي پايان يافت؛ كنفرانسي كه در آن گوترش دبيركل، آكينجي رييس بخش ترك قبرس، آناستاسياديس رييس‌جمهوري بخش يوناني نشين، مولود چاووش اوغلو وزير امور خارجه تركيه، كوجياس وزير خارجه يونان و وزير مسوول امور اروپا و امريكاي انگلستان (به عنوان نمايندگان كشورهاي ضامن)، نماينده سازمان ملل در امور قبرس و موگريني مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا گرد هم آمدند. اين دور از مذاكرات در پي نتايج نشست طرفين در ژانويه امسال در شهر ژنو سوييس بود، طرفين با ارايه نقشه‌ها و همچنين شركت كشورهاي ديگر به عنوان ضامن مذاكرات كه براي نخستين بار به وقوع پيوست، قدم‌هاي مهمي را براي حل مساله تقسيم قبرس برداشتند. از اقدامات مهم در مذاكرات ژنو علاوه بر موضوع تضمين امنيت، چگونگي شكل‌گيري نظام قانوني قبرس نيز مورد بررسي قرار گرفت.
با وجود تلاش فرستاده ويژه دبيركل سازمان ملل در مورد مساله قبرس جهت اعزام نخست‌وزيران يونان، تركيه و بريتانيا به كنفرانس قبرس، هر سه كشور با اين طرح مخالفت كرده و قرار شد مذاكرات ظرفين در سطح وزراي خارجه ادامه يابد. نخست‌وزير يونان طي تماس تلفني با نخست‌وزير تركيه و بريتانيا، پيوستن نخست‌وزيران كشورهاي ضامن به كنفرانس سوييس را مشروط به حصول پيشرفت در مذاكرات دانست كه البته تاكنون چنين شرايطي ايجاد نشده است.
اگرچه اظهارات دبيركل سازمان ملل مبني بر اينكه قبرس ترك و يوناني‌نشين و حاميانشان در مذاكرات صلح به يك درك مشخص و روشن دست يافته‌اند، اكنون آنها مي‌دانند كه براي دستيابي به يك توافق جامع چه مسائلي نياز است. بسيار خوشبينانه بود اما پايان بي‌نتيجه مذاكرات نشان داد دبيركل در آينده نيز بايد به تلاش‌هايش براي دستيابي به يك راه‌حل پايدار براي قبرس ادامه دهد. به باور دبيركل براي رسيدن به يك راه‌حل، به عقل و احساس نياز داريم چرا كه وقتي احساس به تنهايي مورد استناد قرار گيرد، گاهي وضعيت بسيار پيچيده و متناقض مي‌شود، اما هنگامي كه احساسات خود را هماهنگ با عقل خود به كار گيريم، مي‌توان شاهد نتايج بسيار مثبتي بود. حل مساله قبرس بر اساس دولتي داراي دو منطقه، دو جامعه و برابري سياسي و به شكل شراكت فدرالي ميسر خواهد بود، اما لازمه اين امر مذاكرات فشرده است و بايد به شكلي شجاعانه روي اين موضوعات تمركز كنيم. وزارت خارجه امريكا از بي‌نتيجه ماندن كنفرانس صلح قبرس اظهار تاسف و حمايت اين كشور از هرگونه تلاش براي وحدت اين جزيره به صورت فدراسيوني متشكل از دو منطقه و دو جامعه را اعلام كرد.
وزير امور خارجه تركيه در نخستين واكنش به برگزاري اين نشست مدعي شد ما براي راه‌حل مساله قبرس به اينجا آمديم. ديگر زمان حل اين مساله كه از 50 سال پيش همچنان ادامه دارد، فرارسيده است. به گفته وي صلح در جزيره قبرس، بدون كسب نتيجه پايان يافت. وي اقدامات غيرصادقانه بخش يوناني نشين قبرس را علت شكست اين دور از مذاكرات اعلام و مدعي شد به عنوان هيات تركيه و هيات بخش ترك‌نشين قبرس رويكرد و موضع سازنده داشتيم. ترك‌ها مدعي‌اند براي رسيدن به راه‌حلي جامع و عادلانه براي مساله قبرس از زمان آغاز نخستين دور كنفرانس در 12 ژانويه در ژنو تلاش كرده و در 15 سال اخير با وجود اينكه بخش يوناني‌نشين طرح صلح كوفي عنان را رد كرد، اما آنكارا براي حل مسله قبرس به تلاش خود ادامه داد. در جريان مذاكرات اقدامات منفي از جمله درز اطلاعات صورت گرفت. تمايلي به ادامه مذاكرات سازنده مشاهده نشد و به همين علت دبيركل سازمان اين روند را به پايان رساند و در گام‌هاي بعدي با همفكري بخش ترك‌نشين قبرس تصميم خواهيم گرفت. در مجموع طرف ترك از عدم پيشرفت روند مذاكرات گلايه داشته و اين امر را ناشي از عملكرد كشورهاي شركت‌كننده دانسته و اعتقاد دارد كشورهاي مذاكره‌كننده در انتظار ديدن موضع يكديگر هستند و به اين علت اين مذاكرات پيشرفت نمي‌كند.
تركيه تاكيد دارد تحت هر توافق مصالحه‌اي، نظاميان كشورش در خاك قبرس باقي خواهند ماند و تا زماني كه اين جزيره به‌صورت قوميتي يكپارچه نشود، نظاميان تركيه در قبرس باقي مي‌ماند، آنكارا هيچ توافق مصالحه‌اي را كه خواستار خارج شدن نظاميانش از قبرس باشد نمي‌پذيرد و اگر لازم باشد از اين نيروي نظامي استفاده نيز خواهد كرد. وزير خارجه تركيه به تمامي طرفين اعلام كرده است اگر نتيجه‌اي حاصل نشود، ابعاد مذاكرات متفاوت‌تر خواهد شد. مذاكرات بايد تقويم و زمان نهايي داشته باشد. اگر قرار باشد هميشه روند به اين منوال پيش برود و نتيجه‌اي نباشد، آن زمان مذاكرات وارد ابعاد خاصي خواهد شد. اين كنفرانس از نظر ما آخرين ديدار طرفين است.
آتن به‌عنوان حامي اصلي قبرس جنوبي بر خروج نيروهاي اشغالگر تركيه اصرار دارد. به اعتقاد وزير خارجه يونان برخي تلاش داشتند بدون اينكه شرايط لازم ايجاد شده باشد نخست‌وزيران را به سوييس بياورند. سرانجام منطق حاكم شد. اكثر شركت‌كنندگان كنفرانس پذيرفتند مذاكرات را به اندازه‌اي كه بايد پيش نبرديم. وقت زيادي از دست داديم و اين علت اصلي عدم سفر نخست‌وزيران به سوييس است. بخش عمده وقت در مذاكرات بر موضوعات ثانوي متمركز شد و اميدوارم با آمدن دبيركل بتوانيم وارد صحبت‌هاي اساسي شويم. از ديدگاه طرف يوناني برخي نمي‌خواهند در مورد ضمانت و حضور ارتش اشغالگر در قبرس مذاكره شود و عجله دارند. آنها مي‌خواهند نخست‌وزيران را در مقابل عمل انجام‌شده قرار دهند. مذاكره در مورد موضوع ضمانت و ارتش اشغالگر بايد انجام شود.