دعواي دنباله‌دار حماس و فتح
تناقض در ميانجيگري امريكايي
يسرا بخاخ
در ماه مارس گذشته حماس كميته‌اي براي اداره امور اداري در غزه تشكيل داده بود كه با مخالفت تشكيلات خودگردان فلسطين مواجه شد، اما حماس در مقابل گفت كه اين اقدامات با هدف اداره نوار غزه صورت گرفته كه مدت‌ها مطالباتش مورد توجه تشكيلات خودگردان فلسطين قرار نگرفته بود. محمود عباس هم كه رياست كميته اجرايي سازمان آزاديبخش فلسطين و تشكيلات خودگردان و جنبش فتح را بر عهده دارد، مي‌خواهد حضور خود در راس قدرت در فلسطين را بار ديگر تمديد كند. او از سال 2004 تاكنون بعد از درگذشت ياسر عرفات رياست تشكيلات خودگردان فلسطين را برعهده دارد.
محمود عباس روز سه‌شنبه گذشته اعلام كرد اگر حماس از اقداماتي كه در غزه تحت عنوان تشكيل شوراي اداري اتخاذ كرده، عقب‌نشيني كند و اجازه دهد دولت وفاق ملي در غزه اداره امور را بر عهده بگيرد و با برگزاري انتخابات سراسري موافقت كند، تشكيلات خودگردان هم تمام اقداماتي كه عليه حماس در غزه به كار گرفته را لغو خواهد كرد در غير اين صورت تشكيلات خودگردان اقدامات تنبيهي خود عليه حماس را ادامه خواهد داد. در جهت مقابل حازم قاسم، سخنگوي جنبش حماس اعلام كرد كه محمود عباس بر رفتار تحريمي عليه نوار غزه پافشاري مي‌كند و اين مساله به معناي مخالفت او با به سرانجام رساندن آشتي ملي است. سخنگوي حماس محمود عباس را به اتخاذ سياست‌هاي تفرقه‌افكنانه ميان نوار غزه و كرانه باختري متهم كرد و گفت كه رفتار با نوار غزه به گونه‌اي است كه گويي اينها بخشي از مردم فلسطين نيستند. وي ضمن تاكيد بر اينكه مسوول بدتر شدن اوضاع محمود عباس است گفت: شوراي اداري كه حماس اخيرا تشكيل داده با هدف اداره امور مربوط به نوار غزه است كه تشكيلات خودگردان فلسطين را به حال خود رها كرده است.
بازار اتهام‌زني دو طرف همچنان داغ است و سليم الزعنون از اعضاي جنبش فتح و رييس مجلس ملي فلسطين گفت: از عزام الاحمد، عضو كميته مركزي جنبش فتح و مسوول پرونده آشتي ملي خواسته شده تا رايزني با جريان‌هاي فلسطيني را ادامه دهد و نشستي با حضور آنها در مجلس ملي فلسطين برگزار شود. وي تاكيد كرد كه حماس و جهاد اسلامي با برگزاري اين نشست‌ها مخالفت مي‌كنند و در صورتي كه مخالفت‌هاي آنها ادامه پيدا كند مجلس ملي فلسطين راه ديگري را پيدا خواهد كرد تا بر اساس آن بدون حضور اين دو گروه تشكيل جلسه بدهد.
سازمان جهاد اسلامي نيز مخالفت خود را با برگزاري اين جلسه در شهر رام‌الله اعلام كرده است. حركت جهاد اسلامي اعلام كرد كه هدف از برگزاري اين نشست در رام‌الله مقدمه‌چيني براي خارج كردن نيروهاي مقاومت از دايره قدرت و پافشاري بر مسير و راهكار سياسي شكست خورده است كه براي مردم ما به جز مرگ و براي ما به جز شرمساري چيزي به همراه نداشته‌اند.
از طرفي و در حالي كه جريان‌هاي فلسطيني هنوز نتوانسته‌اند به موضع واحد و مشتركي در خصوص نحوه اداره اراضي فلسطيني برسند و اختلافات و تنش ميان آنها روز به روز بيشتر مي‌شود. جرد كوشنر، داماد دونالد ترامپ رييس‌جمهور امريكا و مشاور او كه مسووليت پرونده صلح ميان فلسطين و اسراييل را در دست دارد، مي‌خواهد به زودي راهي سرزمين‌هاي اشغالي شود تا رايزني براي از سرگيري گفت‌وگوهاي سازش را آغاز كند اما با توجه به مواضع اخير ايالات متحده در خصوص تحولات فلسطين و تحولات اخير در اراضي اشغالي به نظر مي‌رسد كه شانس كوشنر براي دستيابي به نتيجه‌اي در اين سفر تقريبا صفر است.
يكي از مواردي كه به نظر مي‌رسد از چالش‌هاي موجود در سر راه كوشنر است، موضع مبهم و نامشخص كاخ‌سفيد در خصوص راهكار دو دولت است و تاكنون بارها از توضيح دقيق و شفاف مواضع خود در اين زمينه خودداري كرده است. در همين راستا روزنامه العربي‌الجديد گزارش داد كه ناظران معتقدند اين موضع مبهم و نامشص امريكا در خصوص راهكار دو دولت در واقع حمايت از موضع دولت محافظه‌كار مستقر در تل‌آويو به نخست‌وزيري بنيامين نتانياهوست زيرا او با اين راهكار مخالف است. از طرف ديگر نمي‌توان اميدي به كوشنر بست كه بتواند در ماموريتي كه به او محول شده موفق عمل كند زيرا خود او هم معتقد است شايد حل پرونده فلسطين و اسراييل غيرممكن باشد.
جرد كوشنر اخيرا در ديدار با كارآموزان كنگره تاكيد داشته كه اين امكان وجود دارد كه تلاش‌هاي دولت ترامپ براي پيشبرد پرونده صلح فلسطين و اسراييل بي‌نتيجه باقي بماند.
از طرفي شايد نااميدي به حل پرونده فلسطين و اسراييل امروز بيش از گذشته باشد زيرا دولت دونالد ترامپ ابايي ندارد تا به صورت كوركورانه از اسراييل در مقابل فلسطين جانبداري كند و اين مساله در گزارش‌هايي كه مسوولان فلسطيني بعد از ديدار با جرد كوشنر هم داشته‌اند، مطرح شده بود كه گويي با خود اسراييلي‌ها مذاكره مي‌كرديم نه نماينده دولت امريكا كه قرار است به عنوان ميانجي در اين پرونده حضور داشته باشد.
علاوه بر آن گرايش شخصي جرد كوشنر كه يهودي تبار است نسبت به اسراييل از او يك واسطه و مذاكره‌كننده خوب نمي‌سازد؛ در حالي كه افكار عمومي جهان تحولات اخير فلسطين در مسجد الاقصي را با نگراني دنبال مي‌كردند و حتي رسانه‌هاي اسراييلي نيز در سطح سياسي و امنيتي شخص نتانياهو را مسوول اين اتفاقات مي‌دانستند اما كوشنر در ديداري كه با كارآموزهاي كنگره داشته ضمن دفاع از رفتار نخست‌وزير رژيم صهيونيستي، مسووليت حوادث رخ داده در مسجدالاقصي را بر عهده فلسطيني‌ها دانست و از تصميم نتانياهو براي نصب دروازه‌هاي الكترونيكي دفاع كرد. از سوي ديگر واشنگتن تلاش مي‌كند فضاي تحرك و ابتكار عمل را هم از تشكيلات خودگردان فلسطين سلب كند به عنوان مثال كميته روابط خارجه كنگره هفته گذشته قانوني را تصويب كرد تا بر اساس آن مبالغي كه به عنوان حقوق مستمري به خانواده‌هاي شهدا و اسراي فلسطيني از طريق تشكيلات خودگردان فلسطين پرداخت مي‌شود از بودجه‌اي كه امريكا سالانه براي كمك به تشكيلات خودگردان فلسطين پرداخت مي‌كند، كاسته شود.
العربي‌الجديد نوشته نمي‌توان به پيشينه مذهبي مشاوران ترامپ در پرونده فلسطين و اسراييل اشاره‌اي نكرد زيرا به صورت روشن اين مساله بر نوع نگاه آنها بر پرونده فلسطين و ماجراي اسراييل تاثير گذاشته است. جرد كوشنر، جيسون گرينبلات فرستاده ويژه ترامپ و ديويد فريدمن، سفير امريكا در تل‌آويو هر سه از يهوديان ارتدكس هستند كه از جناح سياسي محافظه‌كار در رژيم صهيونيستي حمايت مي‌كنند. مساله در اينجا ختم نمي‌شود و انشيل بيبر، روزنامه‌نگار اسراييلي فاش كرده كه برخي در واشنگتن هم معتقدند كه كوشنر به دليل رويكرد ايدئولوژيكي كه دارد در مساله فلسطين و اسراييل بي‌طرف نيست. اين خبرنگار اسراييلي در صفحه توييتر خود نوشته كه تصور كنيد ترامپ يك مسلمان را مسوول پرونده فلسطين و اسراييل قرار مي‌داد، هيچ‌كس در ايالات متحده هم اين موضوع را قبول نمي‌كرد. چالش‌هاي پيش روي كوشنر در اين پرونده فقط به نوع رويكرد خودش يا دولت ترامپ در خصوص پرونده فلسطين و اسراييل مربوط نيست بلكه محيط سياسي داخلي اسراييل در شرايط فعلي نيز براي پيشبرد هر نوعي تلاشي كه به مذاكرات صلح منتهي شود، مهيا نيست.
با اين حال طرف امريكايي به رهبري داماد ترامپ كه مواضع جانبدارانه‌اش براي همه آشكار شده، تلاش خواهد كرد در اين وضعيت بر حلقه ضعيف‌تر اين پرونده يعني فلسطين فشارهاي مضاعفي وارد كند و آنها را مجبور كند بدون هيچ پيش‌شرطي به مذاكرات سازش بازگردند. از طرفي هم با توجه به اينكه رياض و قاهره در برنامه سفر كوشنر به خاورميانه گنجانده شده و تلاش‌هاي اخير نتانياهو براي جلب نظر عربستان به سوي خود، بعيد نيست كه امريكا از اين مساله و ميل متقابل كشورهاي عربي به ويژه عربستان براي علني كردن ارتباط با اسراييل بهره برده و تشكيلات خودگردان فلسطين و ديگر جريان‌هاي سياسي اين كشور را وادار كنند تا هرطور شده پاي ميز مذاكره رفته و به توافقي هرچند تلخ و بد با اسراييل قناعت كنند.
اما موضوعي كه در نهايت نبايد از آن غافل شد اين است كه مردم فلسطين در جريان تحولات اخير مسجدالاقصي نشان دادند كه براي گرفتن حقوق مشروع‌شان يا براي اعتراض نسبت به ظلمي كه در حق آنها اعمال شده به دستور يا توجيه دولت‌ها نيازي ندارند به همين دليل و با توجه به خشمي كه ممكن است بعد از هر توافق بدي با اسراييل از سوي مردم فلسطين ايجاد شود، تشكيلات خودگردان فلسطين زير بار فشارها قدم در اين راه نخواهد گذاشت.