ارزاني؛ عامل موثر در افزايش مصرف سيگار در ايران
هومان نارنجي‌ها٭
قيمت سيگار در ايران بسيار ارزان است و هيچ تناسبي با بار بيماري‌هاي ايجاد شده بر اثر مصرف دخانيات ندارد. شايد البته يكي از دلايل پايين بودن قيمت سيگار رقابت با قاچاق دخانيات باشد اما حتي در اين رقابت هم بايد با تناسب قيمت ارز و دلار قيمت‌گذاري انجام شود. در انگلستان هر بسته سيگار حدود پنج الي شش پوند قيمت دارد يعني با تبديل قيمت به ريال مي‌بينيم كه هر پاكت سيگار حدود 30 هزار تومان قيمت‌گذاري شده است. در حالي كه در ايران ما با سيگار سه هزار توماني مواجه مي‌شويم كه همين قيمت يعني كه سيگار ارزان و در دسترس است و تنوع و قيمت عامل دامن زننده به افزايش مصرف سيگار است. به نظر مي‌رسد كه وزارت بهداشت مي‌تواند با مانور قيمتي، شرايط را به گونه‌اي دشوار كند كه برخي مصرف‌كنندگان سيگار حداقل ناچار به كاهش نخ‌هاي سيگار مصرفي‌شان شوند. ارزاني و در دسترس بودن ريسك مصرف را بالا مي‌برد. سيگار در كشور ما شرايطي دارد كه همه قادر به خريد آن هستند و منع فروش براي سنين پايين اجرا نمي‌شود و در واقع، ما با اين شرايط باعث شده‌ايم كه دروازه‌هاي ورود زودتر باز شود. البته امروز سيگارهاي فيلتردار و لايت هم به بازار ايران آمده اما تاثير چندان متفاوتي با ساير انواع سيگارها ندارد. در شرايطي كه كشور ما با سرطان و بيماري‌هاي قلبي عروقي دست به گريبان است، سهل بودن دسترسي به سيگار شرايط بيماري‌زا را بيش از پيش دامن مي‌زند. متاسفانه براي برخي افراد سيگاري، سيگار بخشي از سبك زندگي‌شان شده است. به اين معنا كه فرد در ازاي كمترين چالش و شادي و استرس و خوشحالي و احساس خوب يا بد با سيگار عجين مي‌شود و از طريق كشيدن سيگار پاداش دريافت مي‌كند و در واقع چنين فردي با كوچك‌ترين افت و خيز زندگي نسبت به مصرف سيگار شرطي مي‌شود. البته معمولا افراد در ابتداي مصرف سيگار، با ورود مواد سمي دچار حالت رخوتي مي‌شوند كه از آن پس هم در زمان بروز هر استرس و ناملايمي، با همين مكانيزم خود را آرام مي‌كنند و كشيدن سيگار و بروز حالات ناشي از آن، پاداشي خواهد بود كه فرد هربار و در بروز هر حالت خوش يا ناخوش، خود را با چنين پاداشي روبه‌رو كند و البته جايگزيني اين رفتار هم كار بسيار دشواري خواهد بود و به همين دليل، سيگار بخشي از سبك زندگي فرد مي‌شود. امروز در خيابان‌ها مي‌بينيم كه خانم‌ها هم در حال كشيدن سيگار هستند. تصويري كه سال‌ها قبل در ايران به ندرت ديده مي‌شد. اين اتفاق ناشي از فرو ريختن قبح مصرف سيگار است و متاسفانه ما از جوامع توسعه يافته فقط خصلت‌هاي بد و منفي را دريافت كرده‌ايم. شايد توجيه برخي افراد اين باشد كه در وين و پاريس هم مردم سيگار مي‌كشند اما توجه نداريم كه وين و پاريس، سال‌هاست كه رشد و توسعه اقتصادي و بهداشتي دست يافته‌اند و ايران در كدام نقطه ايستاده است؟ برخلاف باور عمومي، سيگار بسيار اعتيادآور است و در واقع يكي از اعتيادآورترين مواد در دنياست. نتايج يك تحقيق در كشورهاي توسعه يافته نشان داد كه از هر سه نفري كه در دوران جواني، صرفا براي چشيدن طعم سيگار يك پك به سيگار زده‌اند، يك نفرشان تا پايان عمر معتاد به سيگار خواهد بود و در واقع حتي يك آزمايش ساده براي چشيدن طعم سيگار هم مي‌تواند يك معتاد به سيگار به جامعه تحويل دهد.
٭ كارشناس و پژوهشگر اعتياد