طلاي سياه ناياب شد
سيد علي عباسي
كارشناس نفت
نفت، طلاي سياه كه اين روزها بر پيكره اقتصاد ما و بسياري از كشورهاي دنيا سايه افكنده است، مساله‌اي است كه بخش‌هاي مختلف اقتصاد را به ويژه در اقتصادي‌هاي نوظهور تحت تاثير قرار مي‌دهد. به همين دليل در اين نگاره به وضعيت فعلي نفت در بازارهاي جهاني خواهم پرداخت. برآورد ميزان افزايش ميزان مصرف نفت كار آساني نيست. دليل آن هم اين است كه متقاضيان آمار دقيقي از تقاضاي نفت خود اعلام نمي‌كنند؛ حتي در اقتصادهاي پيشرفته داده‌هاي تقاضاي نفت با يك تا دو ماه تاخير به روز مي‌شود؛ پس به غايت در اقتصادهاي نوظهور كه بيشترين حجم مصرف نفت را دارند اين داده‌ها هم با تاخير به دست ما مي‌رسند و هم در ميزان تخمين درستي آن بايد دقت بيشتري را مد نظر قرار داد. بنابراين در غالب اوقات، ارزيابي تقاضاي جهاني، اغلب حدس زده مي‌شود، زيرا تحليلگران سعي مي‌كنند محاسبه مقدار مصرف نفت و ذخيره‌سازي آن را ارزيابي و بعداز آن به كاهش وجود نفت يا افزايش آن اظهارنظر كنند. با اين نگاه به اين نظريه مي‌رسيم كه در ماه‌هاي اخير با افزايش مصرف نفت در بازارهاي جهاني روبرو بوديم و درهفته‌هايي كه گذشت اين افزايش مصرف به‌شدت ملموس بوده است تا جايي كه باعث كاهش موجودي نفت و اين اتفاق باعث رشد قيمت نفت در روزهاي اخير شده است. تا آنجاكه اطلاعات قطعي كه در دسترس هستند همه نشان مي‌دهد مصرف نفت و مشتقات آن در چين، هند، ايالات متحده و در سراسر جهان به‌شدت در حال رشد است.
خوب است در اين مجال به دلايل اين افزايش تقاضا بپردازيم؛ افزايش تقاضايي كه مي‌تواند باعث افزايش نرخ نفت در بازارهاي جهاني شود؛ افزايش قيمتي كه در ابتدا و در ظاهر به نفع توليد‌كنندگان نفت ازجمله ما است اما از آنجا كه ما غالب محصولات توليدي از نفت را ازكشورهاي توسعه يافته وارد كشور مي‌كنيم اين افزايش قيمت نفت باعث افزايش قيمت كالاهاي وارداتي كه از مجموعه بزرگ توليدات نفتي هستند، مي‌شود و خود اين يك چرخه باطل است پس بدون شك قيمت متعادل نفت براي كشورهاي توليد‌كننده بسيار بهتر است تا افزايش افسارگسيخته قيمت نفت. اما دلايلي كه مي‌توان براي افزايش مصرف نفت به آنها اشاره كرد را بايد اينگونه بيان كرد كه در سال‌هاي اخيربا افزايش توليد گاز دي‌اكسيد كربن روبرو بوديم. اين افزايش دلايل متعددي دارد كه مي‌توان يكي از دلايل اين افزايش توليد گاز دي‌اكسيد كربن را همسو با رشد اقتصادي قوي، سوخت ارزان، رانندگي بيشتر و خريد وسايل نقليه بزرگ‌تر، كه از 10 سال گذشته در اكثر كشورهاي جهان آغاز شده و در چند سال اخير به دليل رقابت بيشتر از سال‌هاي پيشين ملموس شده برشمرد كه بي‌شك يكي از دلايل قطعي است. اما دليل ديگر و بسيار مهم، توليد دي‌اكسيد كربن كه از سال گذشته ميلادي به‌شدت افزايش يافته را مي‌توان افزايش حفاري چاه‌هاي نفت و گاز در يك‌سال گذشته دانست. به نظر بنده اين دو دليل از دلايل اصلي افزايش مصرف نفت و مشتقات نفتي در جهان است كه با وجود اين دو دليل مي‌توانند نشان‌دهنده افزايش درخواست و كمبود منابع موجود در انبارها را رصد كرد.
اما راهكاري كه مي‌توان براي مهار افزايش افسارگسيخته قيمت نفت داد؛ تنها افزايش توليد نفت توسط اعضاي اوپك و غيراوپك مي‌تواند باشد كه اين كار بدون ترديد به تعادل در بازار نفت كمك شاياني خواهد كرد. نبايد فراموش كنيم كه در دو سال اخير با كاهش منابع و افزايش نسبي قيمت نفت شاهد افزايش چند برابري قيمت محصولات نفتي بوديم كه بدون ترديد تعامل در كاهش قيمت نفت و رو آوردن به خودرو‌هاي غير بنزيني و به ويژه برقي و همين‌طور كاهش اكتشافات نفتي مي‌تواند در مديريت و مهار قيمت نفت كمك شايان توجهي كرد. اين مهار قيمت نفت همان‌طور كه اشاره شد بيش از آنكه به نفع مصرف‌كنندگان نفتي باشد به نفع ما و همه توليد‌كنندگان نفتي است كه غالب توليد‌كنندگان نفت خام مصرف‌كننده مشتقات نفتي هستند و پولي به غايت هنگفت‌تر را از محل تامين محصولات مورد نياز خود بايد براي مصرف محصولات نفتي پرداخت كنند.