دونالد ترامپ كمك تجهيزاتي به كردهاي سوريه را متوقف مي‌كند
خواب راحت تركيه
سارا معصومي
جمعه 24 نوامبر 2017 به وقت ايالات متحده، دو روز پس از نشست سه‌جانبه روساي جمهور ايران، روسيه و تركيه در شهر ساحلي سوچي. عكس سه‌نفره حسن روحاني، ولاديمير پوتين و رجب طيب‌اردوغان در حالي كه دستان يكديگر را گرفته و لبخند مي‌زنند در رسانه‌هاي بين‌المللي بازتاب وسيعي پيدا كرده است. همه از تثبيت قدرت بازيگري اين مثلث در سوريه پساداعش سخن مي‌گويند و اتحادي كه هرچند فعلا موردي و محدود به پرونده سوريه است اما از پتانسيل كافي براي دربرگرفتن ساير پرونده‌هاي منطقه‌اي برخوردار است.
همزمان رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه نيز براي نخستين‌بار در شش‌سال و نيم گذشته اعلام كرده كه درهاي گفت‌وگو با دولت مركزي سوريه به رياست بشار اسد بسته نشده است و اردوغان شايد در پرونده كردهاي سوريه به گفت‌وگو با رييس‌جمهور سوريه روي آورد. چند ساعت پس از انتشار اين اظهارنظر دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده پشت خط در حال صحبت كردن با همتاي ترك خود است. جز دو رييس‌جمهور و معدود افرادي كه كنار آنها در اتاق‌هاي محل مكالمه تلفني حضور دارند كسي از محتواي مكالمه آگاه نيست. از عمر دولت ايالات متحده كه ديگر به سختي مي‌توان آن را دولت تازه نفس خواند 11 ماه گذشته است و اين فاصله زماني كمكي به بهبود رابطه آنكارا – واشنگتن كه در دوره رييس‌جمهور پيشين ايالات متحده تخريب شده بود، نكرده است. سياست‌هاي منطقه‌اي دونالد ترامپ به خصوص در قبال سوريه، همتاي ترك وي را نه تنها راضي نكرده كه نااميد هم كرده است. ساعتي پس از پايان مكالمه ترامپ – اردوغان، دفتر رياست‌جمهوري تركيه عكسي را از رييس‌جمهور به همراه وزير خارجه‌اش در حال تماس تلفتي با دونالد ترامپ منتشر مي‌كند. نكته‌اي در اين عكس آن را به چيزي فراتر از يك تصوير ساده از يك ساعت معمولي از روز كاري رييس‌جمهور تركيه بدل كرده است: اردوغان در حالي كه كت خود را در‌آورده در نهايت با جديت در حال گوش سپردن به سخنان ترامپ است، اطرافيانش به سرعت در حال يادداشت كردن نكات اين مكالمه هستند و همه‌چيز از توافقي تلفني ميان دو رييس‌جمهور حكايت دارد.
رسالت افشاي بخش‌هايي از اين مكالمه را مولود چاووش اغلو، وزير خارجه تركيه برعهده مي‌گيرد: آقاي ترامپ به صراحت و با شفافيت كامل اعلام كرد كه امريكا ديگر يگان‌هاي مدافع خلق كرد را مجهز نخواهد كرد. وي همچنين تاكيد كرد كه اين كار بيهوده بايد مدت‌ها قبل متوقف مي‌شد.
طرف امريكايي در قبال اين سخنان مولود چاووش اغلو سكوت اختيار كرده است. با اين وجود به نظر مي‌رسد كه وزير خارجه تركيه با اطمينان و البته كاملا هدفمند محتواي اين مكالمه را افشا كرده است. انعكاس سخنان چاووش اغلو به شوك خبري روز شنبه بدل مي‌شود. تيترها كم و بيش شبيه به هم است: «امريكا روند تجهيز كردهاي سوريه را متوقف مي‌كند، واشنگتن در حال تطبيق برنامه خود در سوريه با منافع متحدانش است، ترك‌ها بله را از كاخ سفيد گرفتند.»
برخي نگاه مثبتي به اين تصميم دونالد ترامپ دارند و آن را گامي براي تمركز بيشتر دولت ترامپ بر توسل به راهكار سياسي در سوريه مي‌دانند و برخي ديگر آن را به خيانت ترامپ به كردها تعبير مي‌كنند. واشنگتن پست در اين باره مي‌نويسد: «تصميم به متوقف كردن كمك‌هاي نظامي به يگان‌هاي مدافع خلق كرد كه از سوي دونالد ترامپ گرفته شده است، نشان‌دهنده تمركز بيشتر و جدي‌تر واشنگتن بر استقرار سياسي در سوريه در روزهايي است كه به نظر مي‌رسد رويكرد نظامي در اين كشور در حال نزديك شدن به پايان خود است. اين تصميم ترامپ مي‌تواند راهي براي مهار نفوذ ايران در سوريه پساداعش باشد. احتمالا تيم امنيت ملي ترامپ از اينكه ترك‌ها با اين سرعت محتواي مكالمه دو رييس‌جمهور را افشا كردند شوكه شده‌اند و در ساعات اوليه نمي‌دانستند كه چگونه بايد به اين مساله واكنش نشان دهند. زماني كه خبرنگاران امريكايي از وزارت خارجه درباره سخنان چاووش اغلو سوال كردند آنها ترجيح دادند پاسخگويي را به كاخ سفيد واگذار كنند و البته شوراي امنيت ملي نيز چندساعت در اين باره سكوت اختيار كرد اما در نهايت تاييد كرد كه انتقال سلاح به كردهاي سوريه متوقف خواهد شد. البته در بيانيه كاخ سفيد سخني از زمان قطعي قطع اين كمك‌ها به ميان نيامده است.
ان‌بي‌سي نيز در اين باره نوشته است: تصميم ترامپ براي قطع كمك‌هاي نظامي به كردهاي سوريه در حالي صورت گرفت كه هم پنتاگون و هم وزارت امور خارجه امريكا از گود مشورت‌خواهي بيرون ماندند. مقام‌هاي هر دو نهاد نسبت به اين اتفاق ابراز بي‌اطلاعي كرده‌اند.
در بيانيه كاخ سفيد آمده است: در تطبيق با سياست قبلي ما، دونالد ترامپ به رييس‌جمهور اردوغان اطلاع داد كه كمك‌هاي نظامي به متحدان‌مان روي زمين در سوريه را متوقف خواهد كرد. اكنون كه ماموريت رقه تمام شده است و ما در حال ورود به مرحله برقراري ثبات در سوريه براي حصول اطمينان از عدم بازگشت داعش هستيم، اين تصميم منطقي است.
تصميم براي متوقف كردن تجهيز نظامي كردها مي‌تواند به يكي از اصلي‌ترين اختلاف‌ها ميان تركيه و ايالات متحده پايان دهد. البته همزمان با خوشحالي آنكارا، كردهاي سوريه براي دومين بار در چند هفته گذشته احساس مي‌كنند كه واشنگتن به آنها خيانت كرده است. پيش از اين نيز كاخ سفيد به كردهاي سوريه اعلام كرده بود كه بايد براي تحويل دادن رقه به دولت سوريه آماده باشند.
يگان‌هاي مدافع خلق كرد از نظر تركيه هم‌پيمان با حزب كارگران كردستان موسوم به پ‌ك‌ك هستند؛ هم پيماني كه هر دو آنها را در نگاه تركيه تبديل به گروه‌هاي تروريستي كرده است. يگان‌هاي مدافع خلق كرد كه در شش سال گذشته در نتيجه ناآرامي‌هاي امنيتي و هياهوي سياسي شكل گرفتند براي مبارزه با داعش تحت حمايت نيروهاي ايالات متحده قرار گرفته بودند. امريكا نيز از آنجا كه يگان‌هاي مدافع خلق كرد را مهم‌ترين و شكيل‌ترين گروه براي مبارزه با داعش مي‌دانست اقدام به حمايت مالي و نظامي از آنها در اين سال‌ها كرد. ان‌بي‌سي در گزارشي تفصيلي با اشاره به اينكه كردها از اين تصميم ترامپ شاد شدند، نوشت: مشخص نيست كه آيا دولت ترامپ پيش از آنكه با تركيه در اين مورد توافق كند به كردها نيز قطع كمك‌هاي نظامي را اعلام كرده بود يا خير؟ از سوي ديگر مشخص نيست كه تاثير اين تصميم بر تحولات ميداني چقدر خواهد بود چرا كه جنگ با داعش عملا به پايان رسيده است.
توسل به ترك‌ها براي فرار از شكست
تماس تلفني روساي جمهور امريكا و تركيه پس از آن انجام شد كه تركيه، ايران و روسيه براي پيشبرد طرح صلح مد‌نظر خود در سوريه به توافق رسيدند؛ طرح صلحي كه در قالب آن جايي براي امريكا باقي نمي‌ماند. پس از موافقت سه‌جانبه سه كشور در سوچي بود كه درخواست‌هايي براي خروج نيروهاي امريكايي از سوريه نيز مطرح شد و روس‌ها به صراحت اعلام كردند اكنون كه حضور منسجم نظامي داعش در سوريه به پايان رسيده است، نيروهاي امريكايي كه بدون اذن دولت مركزي به سوريه رفته بودند بايد خاك اين كشور را ترك كنند.
واشنگتن پست در اين باره مي‌نويسد: «به اعتقاد امريكايي‌ها، عقب‌نشيني آنها از سوريه بدون آنكه نقشه راه صلحي براي سوريه با حضور واشنگتن در ميان باشد مي‌تواند يك شكست تمام‌عيار براي واشنگتن پس از شش سال سرمايه‌گذاري در بحران سوريه باشد. باخت امريكا در اين ميدان به معناي برنده شدن ايران و روسيه است. برنامه اوليه مقام‌هاي امريكايي براي اجتناب از چنين شكستي اين بود كه سربازان امريكايي را در شمال سوريه نگاه دارند و به كار با شبه‌نظاميان كرد ادامه دهند تا بشار اشد براي امتياز‌دهي در مذاكرات صلح تحت فشار قرار بگيرد. جيم متيس، وزير دفاع امريكا درباره اين استراتژي گفته بود: قرار نيست در اين مقطع زماني سرمان را پايين بيندازيم و از سوريه خارج شويم.
جيمز جفري كه در فاصله سال‌هاي 2008 تا 2010 سفير ايالات متحده در تركيه بوده است درباره تصميم ترامپ براي متوقف كردن تجهيز متحدان كرد امريكا در سوريه به واشنگتن‌پست مي‌گويد: اين تصميم ظاهرا منعكس‌كننده استراتژي امريكا براي بر عهده گرفتن نقشي فعال در سوريه براي تضعيف حضور ايران و حزب‌الله در اين كشور است. مبارزه با داعش در سوريه يك اولويت بود و ما بايد روي اين مساله بيش از هر نكته ديگري در سوريه تمركز مي‌كرديم. اكنون كه داعش در سوريه از بين رفته و اين مبارزه نيز به پايان رسيده است ما به دنبال ترسيم سياست جامع‌تر امريكا در قبال سوريه هستيم. در حال حاضر جغرافيا در اين پرونده اهميت بسياري دارد و ما بايد براي آنكه در سوريه بمانيم، از تنش در رابطه با تركيه بكاهيم.