كافه نادري همچنان زير تيغ
گروه اجتماعي| «ديوار حياط كافه نادري فردا تخريب مي‌شود.» همين يك جمله كه در ساعات پاياني روز چهارشنبه در تلگرام منتشر شد، كافي بود تا دلهره به جان دوستداران ميراث فرهنگي تهران بيفتد. تابستان 94 هم فعالان ميراث فرهنگي تهران همين دلهره را با انتشار خبر تخريب «خانه ماوثاله» تجربه كردند. مرداد ماه دو سال پيش خانه «ماوثاله» كه يكي از بناهاي ارزشمند خيابان جمهوري بود و در مجاورت كافه نادري قرار داشت، تخريب شد و همان روزها بحث داغي درگرفت مبني بر اينكه قرار است بناهاي مجاور كافه و هتل نادري خريداري شوند و يك پاساژ بزرگ در اين محدوده قدعلم كند. تخريب خانه ماوثاله كه با وجود ارزش‌هاي معماري كه داشت، در فهرست ميراث ملي ثبت نشده بود، يكي از نشانه‌هاي در امان نبودن كافه نادري بود. امروز بعد از دو سال، دوباره سايه تخريب در همسايگي كافه نادري ديده مي‌شود. اما از آنجا كه اين محل تنها كافه رستوران ثبت شده در فهرست ميراث ملي كشور است، تخريب آن مستلزم پيدا كردن راه فرار قانوني است. تفكيك اين بنا و جداسازي حياط از بناي اصلي مي‌تواند يكي از اين راه‌ها باشد. هر چند اين روزها حياط كافه نادري وضعيت نامطلوبي دارد و هيچ رسيدگي به وضعيت آن صورت نمي‌گيرد، اما اين خبر كه قرار است ديواري در مقابل پنجره‌هاي تاريخي كافه بالا برود و بنايي در آينده‌اي نزديك به جاي رستوران تابستاني كافه نادري و سن قديمي گوشه حياط، با قلدري قد بكشد، خبري نيست كه بشود به راحتي از كنار آن گذشت. مسوولان مي‌گويند اين پروژه (شايد تا اطلاع ثانوي) متوقف شده است، اما نگراني براي كافه نادري متوقف نشده است. با توجه به اتفاقاتي كه در گذشته براي بناهاي تاريخي تهران كه تعدادي از آنها در فهرست آثار ملي هم ثبت شده بودند، افتاد، فعالان ميراث فرهنگي بعد از شنيدن خبر تفكيك فضاي كافه نادري، به اميد مسوولان و شهردار و اعضاي شوراي شهر نماندند تا رسيدگي‌شان دوباره نوشدارويي شود كه بعد از مرگ سهراب مي‌رسد. همين بود كه بعضي راهي خيابان جمهوري شدند تا از نزديك وضعيت را رصد كنند و ديگراني هم، صدا را در شبكه‌هاي مجازي به گوش مردمي كه كافه نادري را مي‌شناختند رساندند و بعضي هم در ساعات پاياني روز تعطيل دست به كار شدند و خبر را به گوش مسوولان شهري رساندند. دقايقي بعد سخنگوي شوراي شهر واكنش نشان داد و در كانال تلگرامي‌اش نوشت: «اخباري مبني بر خطر تخريب ديوار كافه نادري در شبكه‌هاي اجتماعي مطرح است. با شهردار منطقه صحبت كردم. گفت نيروهاي شهرداري مستقرند، يگان ميراث هم قرار است مستقر شود. خود شهردار منطقه هم امشب كشيك است و مراقبت مي‌كند.» بعد از اين خبر تصاويري از كوچه‌اي كه ديوار شرقي كافه نادري در آن قرار داشت منتشر شد كه نشان مي‌داد ماموران شهرداري در محل مستقر شده‌اند. اما ماجرا به همين جا ختم نشد. صبح روز پنجشنبه تعدادي از فعالان ميراث فرهنگي و مسوولان شهري به كافه نادري رفتند و از نزديك موضوع و شرايط را بررسي كردند. ماجرا از اين قرار بود: «ستاد اجرايي فرمان امام(ره) اخيرا ابلاغيه‌اي از دادگاه را به مسوولان هتل، قنادي و كافه نادري مبني بر ادعاي مالكيت بر قسمت حياط كافه نادري ارايه كرده است.» و دقايقي بعد هم آگهي مزايده‌اي كه در تاريخ 11 آذر ماه در روزنامه‌هاي كثير الانتشار چاپ شده بود، دست به دست شد، در اين آگهي آمده بود: «شش دانگ يك قطعه زمين كه با وضع موجود و به صورت قطعي واگذار مي‌شود. زمين موصوف حياط كافه نادري بوده و اعمال يد مالكانه به عهده خريدار است.» البته پس از پيگيري‌هايي كه فعالان ميراث فرهنگي و رسانه‌ها و اعضاي شوراي شهر انجام دادند، مدير مركز اطلاع‌رساني ستاد اجرايي فرمان امام(ره) در قالب بيانيه‌اي اعلام كرد: «براساس دستور رييس ستاد اجرايي فرمان حضرت امام(ره) تا تعيين تكليف موضوعات اختلافي در اين رابطه، اين ملك (كافه نادري) از روز گذشته از ليست مزايده‌هاي ستاد خارج شده و حتي در صورت چاپ اين آگهي در روزنامه‌هاي روز شنبه (كه پيش از اين ارسال و چاپ شده‌اند) پيشنهادهاي ارسالي براي اين مزايده بررسي نخواهد شد.» البته اين بيانيه تفكيك زمين كافه‌نادري را به كلي تكذيب كرده است: «موضوع تفكيك زمين، ديواركشي و حتي جابه‌جايي يك آجر در محوطه مجاور كافه نادري خبرسازي و كذب است.» صبح روز پنجشنبه علاوه بر دوستداران ميراث فرهنگي و تعدادي از خبرنگاران اين حوزه، نمايندگان شوراي شهر هم به كافه نادري آمدند. علي اعطا، سخنگوي شوراي شهر كه از طريق كانال تلگرام شخصي‌اش مخاطبان را در جريان اقدامات شوراي شهر قرار مي‌داد، نوشت: «ساعت 12:30 به اتفاق آقاي خليل‌آبادي، عضو شورا و آقاي عسگري، دبير كميته پيگيري خانه‌هاي تاريخي تهران بازديد از كافه نادري داشتيم، اقدام عاجل اين است كه عوامل شهرداري در محل مستقر باشند تا در ايام تعطيلات مساله‌اي حادث نشود. اما به گمانم مساله جزييات حقوقي جدي‌تري دارد كه در اسرع وقت با جديت بايد به آن پرداخت.» حسن خليل‌آبادي، رييس كميته ميراث فرهنگي شوراي شهر هم بعد از حضور در كافه نادري گفت: «اگر قرار باشد كسي مداخله‌اي در يك اثر ثبت ملي شده انجام دهد، بايد طرح خود را به شهرداري و ميراث فرهنگي ارايه دهد و بعد از تصويب آن توسط اين دو نهاد مي‌تواند اقدام كند. اما مراجع ذي‌صلاح تاكنون هيچ گونه مجوز قانوني براي مداخله در اين بنا صادر نكرده‌اند.» رجبعلي خسروآبادي، رييس ميراث فرهنگي استان تهران هم با حضور در كافه نادري در مورد خبر چهارشنبه شب گفت: «جاي نگراني براي كافه نادري نيست، اتفاقي روي نداده و عمليات عمراني خاصي در اين بناي تاريخي صورت نگرفته است.» مدير ميراث تهران آنقدر در سال‌هاي گذشته بعد از تخريب بناهاي تاريخي تهران، به محل رسيده كه حالا وقتي مي‌بيند تخريبي صورت نگرفته مي‌گويد جاي نگراني نيست. روابط عمومي شهرداري منطقه 12 تهران هم به خبر واكنش نشان داد و با اعلام اينكه نيروهاي شهربان اين منطقه از ساعات اوليه انتشار خبر در محل مستقر شده‌اند، گفت: «شهرداري منطقه ۱۲ ضمن حساسيت فراوان نسبت به ملك ارزشمند و ثبتي كافه نادري، هيچ گونه مجوزي صادر نكرده و مالكين بايد در صورت ضرورت و پس از تشخيص و تاييد كارشناسان طرح پيشنهادي مرمت، احيا يا حتي تخريب خود را ارايه دهند تا پس از تاييديه ميراث فرهنگي استان تهران اقدامات لازم انجام شود.»هرچند مسوولان سعي دارند تا خيال مردم و دوستداران ميراث فرهنگي را بابت حفظ كافه نادري آسوده كنند، اما هيچ بعيد نيست كه در روزهاي آينده باز هم خبري از تخريبي ديگر در بنايي تاريخي منتشر شود كه يك سوي آن ارگان‌هايي چون ستاد اجرايي فرمان امام و كميته امداد يا بنياد مستضعفان است. ارگان‌هايي كه هنوز مستندات و آماري از املاكي كه در اختيار دارند به ميراث فرهنگي ارايه نداده و براي تخريب بناها الزامي براي هماهنگي با متوليان امر ميراث فرهنگي احساس نمي‌كنند. امروز كافه نادري از زير تيغ تخريب (شايد به صورت موقت) خارج شد، اما بناهاي ديگري در بافت تاريخي تهران و شهرهاي ديگر وجود دارند كه هنوز تعيين تكليف نشده‌اند و ممكن است ارگاني با ارايه مستندات از دادگاه مدعي مالكيت آنها شود، آنها را به مزايده بگذارد يا مايل به تخريب آنها و ساخت برج و پاساژ به جاي اين بناهاي تاريخي باشد. ساختمان هتل و كافه نادري تهران در سال 1306 تاسيس و در سال 1382 با شماره ثبت 10446 در فهرست آثار ملي ايران ثبت شده‌اند. كافه نادري در خيابان جمهوري قرار دارد و در دهه 30 و 40 پاتوق نويسندگان و شعراي بزرگي چون صادق هدايت، سيمين دانشور و نيما يوشيج بوده است.