حميدرضا خالدي | اين روزها، با شدت گرفتن موضوع آلودگي هوا، باز هم تير تيز انتقادها، شهردار و مديريت شهري را نشانه رفته است و همه انتظار دارند كه شهرداري چاره‌اي براي رفع اين معضل ديرينه تهران بينديشد. مشكلي كه مختص امروز و ديروز نيست و شهرداران زيادي در طول عمر مديريت خود، با آن دست به گريبان بوده‌اند. محمدحسن ملك مدني؛ شهردار پيشين دو كلانشهر اصفهان و تهران يكي از همين مديران است كه معتقد است معضل آلودگي هوا حل‌شدني است، اگر اراده كافي و لازم از سوي مسوولان براي حل آن وجود داشته باشد.
آقاي ملك‌مدني، شما چندوقتي سكاندار شهرداري تهران بوديد و از نزديك با مشكلات اين كلانشهر كشور آشنا هستيد. در چنين شرايطي و در حالي كه تهران چند هفته‌اي است كه با معضل جدي آلودگي هوا مواجه است، فكر مي‌كنيد چرا طي سال‌هاي گذشته نتوانسته‌ايم براين غده بدخيم پايتخت غلبه كنيم و هر سال با فرا رسيدن فصل پاييز و زمستان، شاهد پديده وارونگي هوا و شدت گرفتن آلودگي در هواي پايتخت هستيم؟
همان‌طور كه شما هم اشاره كرديد موضوع آلودگي هواي تهران، مشكل امروز و ديروز نيست بلكه مساله‌اي است كه سال‌هاست شهرنشينان تهران با آن دست به گريبان هستند. اما در عوض آنچه در طول اين سال‌ها براي كاهش اين آلودگي صورت گرفته، اقدامات مقطعي و جزيره‌اي بوده كه گهگاه شايد چندان هم پشتوانه علمي و اصولي نداشته است. به همين دليل فكر مي‌كنم شايد مهم‌ترين دليل تداوم آلودگي هواي تهران، نبود مطالعات جامع و علمي است. ضمن آنكه بحث آلودگي هوا متولي مشخصي نيز ندارد. البته متولي زياد دارد ولي مشكل اينجاست كه هيچ يك از دستگاه‌هاي مرتبط، متولي اصلي معرفي نشده‌اند يا اگر شده‌اند، اختيارات تام و كافي نداشته‌اند. به عبارتي عملا تمامي دستگاه‌ها، در عمل وظايف خود را به فراموشي سپرده‌اند يا حداقل ترجيح داده‌اند كه آنها را به فراموشي بسپارند و در عوض، شهر را با ساخت و ساز اداره كنند. براي همين هم هست كه به اعتقاد بسياري از كارشناسان و مديران شهري، تهران، امروز به يك كارگاه ساختماني بدل شده است.
كارگاه ساختماني؟
بله. شما كمي به دور و برتان نگاه كنيد. هر جايي را كه نگاه مي‌كنيد، كارگاهي ساختماني علم شده و كلي مهندس و كارگر، با انواع و اقسام وسايل، مشغول ساختن بنايي هستند. كارگاه‌هايي كه هم هوا را آلوده مي‌كنند و هم صداي بسيار آنها، آلودگي صوتي را به‌شدت افزايش مي‌دهد. در چنين شهري واقعا چطور مي‌توان زندگي كرد؟!
يعني شما معتقديد كه مشكل اصلي معضل آلودگي هوا، نبود يك مديريت واحد است ؟
دقيقا. اگر مديريت واحدي براي هماهنگي و كنترل سازمان‌هاي ذي‌صلاح وجود داشته باشد، حل مشكل آلودگي هوا، چندان هم دشوار نخواهد بود. اما به نظر مي‌رسد، «اراده» لازم براي اين امر و كاهش آلودگي هوا وجود ندارد. مديران مختلف دايم در اين زمينه مصاحبه مي‌كنند و داد سخن مي‌دهند ولي در عمل...!
فكر مي‌كنم در دوره شهرداري شما هم اين معضل وجود داشت. درست است ؟
بله. البته در آن سال‌ها، آلودگي به‌شدت امروز نبود ولي به هر حال وجود داشت.
خب خود شما، آن سال‌ها براي كاهش اين آلودگي چه كرديد؟
در آن سال‌ها ما هم طرح‌هاي زيادي اجرا كرديم. مثل تلاش براي احداث خط مترو تهران كه نطفه‌اش عملا در همان سال‌ها بسته شد.
ولي مترو كه هنوز هم نيمه‌كاره است !
اينهم از آن سوال‌هايي است كه مسوولان بايد پاسخ دهند. واقعا چرا تكميل مترويي كه مي‌تواند شاه‌كليد حل معضل آلودگي هواي تهران باشد، اينهمه سال طول بكشد؟! چرا مردم براي اينكه از اين سر شهر به آن سر شهر بروند بايد اينهمه ساعت در ترافيك و در معرض آلودگي هوا باشند؟
در اين زمينه دو قطب اصلي اين پرونده، شهرداري و دولت هستند. فكر مي‌كنيد سهم هر كدام از اين دو نهاد براي كاهش آلودگي هوا چقدر است؟
چرا اينقدر دنبال سهم و درصد هستيد؟! قانون، سهم هر سازمان و نهادي را به خوبي مشخص كرده است. پس چرا باز هم سازمان‌ها خود را مقيد به انجام وظايف خود در مورد آلودگي هوا نمي‌دانند؟ دليل آن ساده است. چون مديريت قوي و يكپارچه‌اي نداريم. چون اقدامات انجام شده پشتوانه علمي و دانشگاهي و پژوهشي ندارند.
به جز مواردي كه ذكر كرديد، فكر مي‌كنيد راه‌حل عملي كاهش آلودگي هواي تهران چيست؟
اين مساله، موضوع كوچكي نيست كه بخواهيم با يك نسخه درمانش كنيم. بلكه يك مساله چندوجهي است كه ابعاد پيچيده‌اي دارد. به نظرم شايد بهترين راه‌حل، اجراي يك فاز مطالعاتي واقعي و بدون حاشيه علمي براي شناسايي وضعيت وجود و ارايه راهكارهايي براي حل عملياتي آلودگي هوا باشد كه اميدوارم مسوولان يك‌بار هم كه شده، به دور از منافع سازماني و شخصي دست به دست هم بدهند و فكري اساسي براي شهر و شهروندان تهران بكنند.