امتياز ژئوپولتيك ايران درگفت‌وگو با اروپا
آيا برجام بدون امريكا براي ايران قابل تداوم است؟
به‌نظرم بدون امريكا يا حتي اروپا، ايران نبايد پيشقدم در خروج از برجام شود، چون نفعي براي ايران ندارد. به هر حال برجام برنامه هسته‌اي ايران را حداقل از لحاظ همكاري با آژانس بين‌المللي اتمي مشروع كرد و نشان داد اين برنامه جنبه تسليحاتي ندارد. همين امر اتصال برنامه هسته‌اي به تهديدي براي امنيت بين‌المللي را كه مي‌تواند مبنايي براي ائتلاف‌سازي براي مداخله در كشورها باشد از بين برد. اما واقعيت اين است كه امريكا مي‌تواند تاثيرات منفي زيادي بر اجراي برجام بگذارد. در واقع، تنها مشاركت امريكا در برجام اين بود كه سر راه اروپا براي جلوگيري از تجارت با ايران قرار گيرد. خودم هميشه معتقد بودم كه ديناميزم سياست و گفتمان جديد در امريكا با روي كار آمدن ترامپ بالاخره برجام را به چالش مي‌كشيد. چون همانند داخل ايران، برجام به‌طور كامل در درون ساختار قدرت امريكا پذيرفته نشد.
خروج امريكا از برجام يعني بازگشت تحريم‌هاي هسته‌اي، آيا اينچنين ماندن در توافق هسته‌اي براي ايران فايده و سودي هم دارد؟ فكر مي‌كنيد سناريوي ايران و اروپا در صورت خروج امريكا از برجام چيست؟
در حال حاضر اين بحث در جامعه ما وجود دارد كه ايران از باقي ماندن در برجام بدون امريكا نفعي نمي‌برد. اما وقتي كه چاره‌اي نداشته باشيد، طبيعتا يك قرارداد بين‌المللي را به عنوان كشوري كه مي‌خواست صادقانه به آن متعهد باشد، ادامه مي‌دهيد. اصلا بحث اين نيست كه ايران با اروپا به تنهايي مي‌تواند ادامه بدهد يا خير، اتفاقا به نظر من ايران با اروپا از لحاظ اقتصادي نمي‌تواند جلو برود، چون نهايتا اروپا نفع اقتصادي خود را در نزديكي با امريكا مي‌بيند. اما اروپا منفعت سياسي و استراتژيك هم مي‌تواند براي ايران داشته باشد. بالا گفتم كه چقدر اضطرار ژئوپولتيك و ضرورت استراتژيك كار كردن با ايران براي اروپا مهم است. اكنون مهم است كه موضوع تهديد ايران به عنوان منبع ناامني در درون منطقه كه ساخته و پرداخته امريكا، اسراييل و عربستان سعودي است در اروپا هم رواج پيدا نكند.
اگر امريكا از برجام خارج شود و اروپا هم در نهايت به دليل منافع اقتصادي به اين نتيجه برسد كه بهتر است به امريكا نزديك باشد، عملا همه از برجام خارج شده‌اند. ايران با چه كشورهايي در برجام باقي بماند؟
بله، عملا همه از برجام خارج شده‌اند، ولي الزامي هم ندارد كه ايران هم بگويد مي‌خواهد از برجام خارج شود. ايران همچنان مي‌تواند همانند دوران قبل از برجام به روابط خود با چين، روسيه و هند و تركيه و عراق و كره و ژاپن و ساير كشورها ادامه دهد. تمام جهان كه اروپا و امريكا نيست. ما در عصر فراجهاني شدن هستيم، يعني اتصال به غرب الزاما هم ملاك توسعه و انباشت ثروت نيست. اكنون كشورها به اهميت و ارزش تعاملات منطقه‌اي و تجارت‌هاي كوچك‌تر و متنوع‌تر در حوزه همسايگي واقف مي‌شوند. به هر حال كشورمان ظرفيت‌هاي اقتصادي و ژئوپولتيك خوبي دارد كه با مديريت صحيح منابع مي‌تواند به توسعه دست يابد.
تمام جهان اروپا و امريكا نيست، اما پيش از مذاكرات هسته‌اي هم اين اجماع اروپا و امريكا بود كه تحريم‌هاي متنوع را عليه ايران اجرايي كرد و از ساير كشورها هم كاري جز اطاعت از اين تحريم‌ها برنيامد.
بله، درست مي‌فرماييد. اما براي همين است كه اروپا شديدا خواهان حفظ برجام است. اروپا براي حفظ برجام دست به هركاري مي‌زند و اتفاقا اين كار را به دليل منافع خود در ايجاد يك دنياي چندجانبه‌گرا انجام مي‌دهد. پس از يك نگاه واقع‌گرايانه زياد هم نمي‌توان انتظار داشت كه ائتلاف اروپا و امريكا به شكل سابق دوباره احيا شود، چون منطق آن ائتلاف، يعني تهديد برنامه هسته‌اي ايران براي امنيت بين‌الملل، الان كاملا مردود است. اين را هم بگويم كه با وجود بسياري از مشكلات و محدوديت‌ها، اروپا همچنان يك بازيگر معتبر در سطح جهاني است.