ديپلماسي فشرده هندوستان در خاورميانه آغاز شد
ديدار با همسايگان دور
شهاب شهسواري
نراندرا مودي، نخست‌وزير هندوستان بعد از آنكه نسبت به حمايت واشنگتن از اين قدرت آسيايي در مقابل چين مطمئن شد، اكنون تلاش مي‌كند كه جاي پاي خود را در خاورميانه محكم كند. دولت مودي كشورهاي حاشيه خليج فارس و درياي عمان را «همسايگان دور» خود مي‌نامد كه از طريق درياي عمان و اقيانوس هند ارتباط آبي با سواحل هندوستان دارند. مودي از آغاز سال 2018، يك سال پيش از انتخابات سرنوشت‌ساز عمومي هند كه سرنوشت دولت بعدي او را رقم خواهد زد، برنامه فشرده سياست خارجي خود را آغاز كرد كه مهم‌ترين تكيه‌گاه آن روابط با كشورهاي خاورميانه است. هند به عنوان يكي از رهبران جنبش عدم تعهد، از دهه‌ها پيش رابطه نزديكي با فلسطيني‌ها داشت، اما طي سال‌هاي اخير سياست خارجي هند به‌شدت به سمت اسراييل ميل كرده است. در عين حال بخش اعظم انرژي هند از سوي عربستان سعودي، عراق، ايران و كويت تامين مي‌شود و به اين لحاظ هندوستان به‌شدت به امنيت خليج فارس و نفت اين منطقه وابسته است. مودي در روزهاي ابتدايي سال ميلادي جديد، ميزبان بنيامين نتانياهو نخست‌وزير رژيم صهيونيستي بود كه به عنوان يكي از اصلي‌ترين فروشندگان سلاح به هندوستان، سالانه نزديك به يك ميليارد دلار از رابطه با دهلي نو منفعت مي‌برد. مودي بلافاصله بعد از اين ميزباني شش روزه، به داووس سوييس سفر كرد تا به عنوان سخنران كليدي روز اول اين اجلاس بزرگ اقتصادي- سياسي، فرصت‌هاي كشورش را به عنوان يكي از بزرگ‌ترين قدرت‌هاي اقتصادي آسيا و آمادگي دهلي‌نو براي حمايت از بازار تجارت آزاد را براي حاضران شرح دهد. 10 روز بعد از شروع دومين ماه سال 2018، حالا مودي به خاورميانه آمده است تا با مقام‌هاي منطقه ديدار و گفت‌وگو كند. قرار است بعد از اين سفر، مودي در دهلي‌نو ميزبان حسن روحاني، رييس‌جمهور اسلامي ايران باشد كه يك سال و نيم بعد از سفر نخست‌وزير هند به تهران براي سفر رسمي به هند مي‌رود.
بازگرداندن توازن به رابطه با فلسطين
تاريخچه روابط دهلي‌نو با فلسطيني‌ها، قديمي‌تر از روابط رسمي اين كشور با رژيم صهيونيستي است. انديرا گاندي، نخست‌وزير فقيد هندوستان سال 1974 رابطه دهلي‌نو و سازمان آزاديبخش فلسطين را آغاز كرد و پسرش راجيو گاندي سال 1988 به عنوان اولين كشور غيرعرب كه استقلال فلسطين را به رسميت شناخت. سال 1992، دولت هندوستان تصميم گرفت سياست‌هاي قديمي خود را براي پيگيري اهداف جنبش عدم تعهد تا حدودي تغيير دهد و با تاسيس سفارت در تل‌آويو، روابط با رژيم اشغال‌گر فلسطين را آغاز كرد. اما ديدار شش روزه اخير نتانياهو از هند، باعث شد اين تصور ايجاد شود كه هندوستان توازن روابط خود را در خاورميانه به‌شدت نسبت به اسراييل تغيير داده است. اما مودي تلاش كرد اين روند را تغيير دهد و به عنوان اولين نخست‌وزير هندوستان كه به سرزمين‌هاي فلسطيني سفر مي‌كند، به رام‌الله رفت. دهلي نو پيش از اين نيز با وجود روابط صميمانه‌اي كه با تل‌آويو برقرار كرده است و اتحاد استراتژيك جديد با امريكا در استراتژي اقيانوس آرام و هند واشنگتن، به قطعنامه مجمع عمومي سازمان ملل متحد در محكوميت تصميم امريكا براي شناسايي قدس به عنوان پايتخت رژيم صهيونيستي راي مثبت داده‌بود. سوكومار موراليجاران، روزنامه‌نگار هندي و تحليل‌گر مسائل فلسطين به الجزيره مي‌گويد: «سفر مودي مي‌تواند تلاشي در اين راستا باشد كه اصول اساسي سياست خارجي پيشين هندوستان پيش از اينكه كاملا از بين برود، احيا شود.» مودي اولين نخست‌وزير هند در 30 سال گذشته‌بود كه به امان پايتخت اردن رفت و با عبدالله دوم پايتخت اين كشور ديدار و گفت‌وگو كرد، پس از اين سفر بود كه نخست‌وزير هند با يك هلي‌كوپتر اردني به رام‌الله وارد شد. مودي در اين سفر از آرامگاه ياسر عرفات، رييس پيشين سازمان آزاديبخش فلسطين و تشكيلات خودگران فلسطيني ديدار كرد. مودي روز شنبه در نشست خبري مشترك خود با محمود عباس، رييس تشكيلات خودگردان فلسطيني گفت: «در آرامگاه ابو عمار، اين فرصت را پيدا كردم كه به يكي از بزرگ‌ترين رهبران دوران‌مان اداي احترام كنم.»
سنگ‌بناي معبد بزرگ هندو در امارات
سومين مقصد سفر خاورميانه‌اي مودي، امارات متحده عربي بود. اين دومين سفر مودي به امارات متحده عربي در سه سال گذشته، است. مودي روز يكشنبه پس از ديدارهايش با محمد بن زايد وليعهد ابوظبي و محمد بن رشيد آل مكتوم، نخست‌وزير امارات متحده عربي، در سالن اپراي دوبي، در جمع هندي‌هاي ساكن امارات سخنراني كرد. او در ديدار با حاكم امارات، توافقنامه خريد 10 درصد از سهام يك ميدان نفتي دريايي امارات را با شركت ملي نفت ابوظبي امضا كرد. امارات متحده عربي ميزبان بيش از 3 ميليون مهاجر هندي است. نخست‌وزير هندوستان پيش از اين سخنراني در مراسم كلنگ‌زني اولين معبد هندوها در امارات شركت كرده بود و اظهار اميدواري كرد كه اين معبد بزرگ هندو به يكي از زيباترين معابد هندوي جهان به لحاظ معماري بدل شود. مودي در سخنراني خود در جمع هندي‌ها كشورهاي حاشيه خليج فارس را «هند كوچك» ناميد. مودي همچنين روز يكشنبه در اجلاس دولت‌هاي جهان، در دوبي هم سخنراني كرد. او در اين سخنراني با تحسين امارات متحده عربي «تبديل صحرا به يك كشور پيشرفته» را با استفاده از فناوري «يك معجزه» ناميد. او با اشاره به اهميت فناوري در حكومت‌هاي جهان امروز گفت: «فناوري زندگي بشر را بهبود داده و كيفيت زندگي را بهتر كرده است. برخي از افراد در سراسر جهان فضاي مجازي را به سمت افراطي‌گري سوق مي‌دهند. فناوري بايد براي توسعه به كار رود و نه براي تخريب.»
ديدار با دانشجوي پيشين هند
بعد از امان، رام‌الله، ابوظبي و دوبي، مسقط پايتخت عمان، آخرين مقصد نراندرا مودي پيش از بازگشت به دهلي نو خواهد بود. عمان به عنوان ميزبان نيروي دريايي هندوستان در دهانه درياي عمان و اقيانوس هند، يكي از متحدان نزديك هند محسوب مي‌شود. روز يكشنبه نراندرا مودي بلافاصله پس از ورود به عمان به ورزشگاه بوشر رفت تا براي بيش از 25 هزار نفر از هندي‌هاي ساكن عمان سخنراني كند. سلطان قابوس، سلطان عمان تحصيلات تكميلي خود را در شهر پوناي هندوستان انجام داده است و مودي پيش از آغاز سفرش به عمان گفته بود مي‌خواهد رهبري را ببيند كه شاگرد شانكار دايال شارما، رييس‌جمهور پيشين هندوستان بود. به گفته يك ديپلمات هندي در مسقط به ايندين اكسپرس «سلطان قابوس از دوران تحصيل خود در هند خاطرات بسيار خوبي دارد و به همين دليل است كه برخورد حكومت عمان با هندي‌ها در اين كشور بسيار خوب است و روابط صميمانه‌اي ميان دو كشور برقرار است.» از برنامه‌هاي اصلي ديدار مودي در عمان، ديدار از معبد 250 ساله شيوا در مسقط، مسجد جامع سلطان قابوس و گفت‌وگوهاي دو جانبه با سلطان قابوس در كاخ بيت‌البركه است. پس از اين سفر، مودي به دهلي نو باز مي‌گردد تا آماده ميزباني از سفر حسن روحاني رييس‌جمهور اسلامي ايران و عبدالله دوم پادشاه اردن شود كه قرار است طي هفته‌هاي آينده به اين كشور سفر كنند.