نگراني از موج جديد پناهجويان

سال‌ها نبرد اقتصادي ونزوئلا با امريكا و متحدانش در كنار سوءمديريت داخلي، كاراكاس را در لبه يك فاجعه بشري و جهان را در مقابل يك بحران تازه قرار داده است. جامعه جهاني همچنان با بحران پناهجويان بر اثر جنگ 7 ساله در سوريه دست و پنجه نرم مي‌كند كه به زودي ممكن است بحران فاجعه‌بار تازه‌اي از سيل پناهجويان در قاره امريكا رخ دهد. به نوشته دني باهار در وب‌سايت موسسه بروكينگز، موج بعدي پناهجويان جهان ممكن است نه به دليل جنگ، بلكه به دليل فاجعه سياسي- اقتصادي و در ابعادي باشد كه تاكنون در تاريخ جهان سابقه نداشته است. بحران بشري و اقتصادي كه اكنون در ونزوئلا در حال وقوع است، تا حدي وسعت پيدا كرده كه در تاريخ مدرن نيم‌كره غربي سابقه ندارد. با كمبود گسترده ارز در ونزوئلا امكان واردات غذا و دارو در حال از بين رفتن است و شهروندان ونزوئلايي روز به روز بيشتر در برابر گرسنگي شديد و مرگ بر اثر بيماري‌هاي قابل پيشگري قرار مي‌گيرند. تصاوير شهرونداني كه در ميان زباله‌ها در جست‌وجوي غذايي براي سير كردن شكم‌شان هستند به يك تصوير عادي در ونزوئلا بدل شده است و نزديك به سه چهارم از جمعيت كل اين كشور به صورت متوسط 10 كيلوگرم از وزن خودشان را ناخواسته از دست داده‌اند. در همين احوال سال 2016 مرگ و مير نوزادان در ونزوئلا 30 درصد افزايش يافته است. عوامل متعددي در سقوط سياسي- اقتصادي ونزوئلا نقش بازي مي‌كنند. تحليلگر موسسه بروكينگز مي‌نويسد كه اين بحران زاييده سوءمديريت شديد در دولت ونزوئلا است و هيچ دليل ديگري ندارد. با اين حال مي‌توان دلايل ديگري ازجمله تحريم‌هاي گسترده بين‌المللي و سقوط قيمت نفت را براي بحران‌هاي جاري در اين كشور به اين تحليل اضافه كرد. سياست‌هاي غلط دولت ونزوئلا طي سال‌هاي گذشته به‌شدت به اين بحران افزوده است. جامعه ونزوئلا به‌شدت قطبي شده است و دو قطب سياسي غرب‌گرا و سوسياليست به‌شدت رودرروي يكديگر قرار گرفته‌اند. سوسياليست‌هاي حاكم با تفكر مبارزه با توطئه‌هاي خارجي، نهادهاي اقتصادي و سياسي متعلق به جناح‌هاي غرب‌گرا را مصادره و ممنوع كرده‌اند و در برابر سياستمداران غرب‌گرا به كمتر از سقوط كل نظام سوسياليستي حاكم كه توسط رييس‌جمهور فقيد ونزوئلا، هوگو چاوز تاسيس شده است رضايت نمي‌دهند. تحليلگر بروكينگز مي‌نويسد حجم اقتصاد ونزوئلا از زمان سقوط قيمت نفت در سال 2014 تاكنون بيش از 30 درصد كوچك‌تر شده است. اقساط بدهي‌هاي خارجي ونزوئلا با تاخيرهاي طولاني مواجه شده است، كنترل شديد بر قيمت ارز و تنظيم اجباري قيمت كالاهاي مصرفي باعث شده است تا بخش توليد با مشكلات جدي مواجه شود. همزمان با افزايش احتمال فروپاشي صنعت نفت، ابرتورم رو به تزايد در ونزوئلا باعث شده است تا قدرت خريد شهروندان به‌شدت تضعيف شود. شرايط سخت و غيرقابل كنترل بحران انساني در ونزوئلا باعث شده است تا حجم پناهجويان از سوي اين كشور به خارج به صورت پيوسته افزايش پيدا كند. برخي برآوردها نشان مي‌دهد كه بيش از 4 ميليون شهروند ونزوئلا تاكنون براي يافتن شرايط بهتر زندگي خاك اين كشور را ترك كرده‌اند، رقمي برابر با 10 درصد از كل جمعيت ونزوئلا. براي اينكه حجم اين جمعيت را بهتر متوجه شويم، بايد بدانيم كه كل آوارگان جنگ 7 ساله سوريه برابر با 5 ميليون نفر است. با توجه به روند نزولي اقتصاد ونزوئلا، كمبود غذا و دارو در اين كشور، پيش‌بيني مي‌شود نه تنها از تعداد 4 ميليون مهاجر ونزوئلايي در آينده نزديك كاسته‌ نشود، بلكه اين تعداد با سرعتي بسيار زيادي افزايش پيدا كند. بحران سياسي در ونزوئلا از سال 2016 كه اعتراض‌هاي سراسري در اين كشور آغاز شد، در حال تشديد است. مخالفان دولت نيكولاس مادورو، در جامعه جهاني به بهانه احياي دموكراسي در اين كشور دخالت‌هايي را در اين كشور آغاز كرده‌اند، سياستي كه به نوشته دني باهار «سياست چماق و هويج» است اما «تاكنون با هيچ موفقيتي مواجه» نشده است. ابتدا كشورهاي خارجي تلاش كردند با تحريم مقام‌هاي بلندپايه دولت ونزوئلا و همچنين ايجاد محدوديت براي وام‌هاي خارجي به اين كشور در كنار تشويق به برگزاري گفت‌وگوهاي ملي ميان دولت و اپوزيسيون، تعادل را به اين كشور بازگردانند. جامعه جهاني كاملا از تشديد بحران انساني در ونزوئلا آگاه است، اما به نوشته تحليلگر بروكينگز، دولت ونزوئلا همچنان بدون توجه به واقعيت‌هاي عيني در كشور هيچ درخواستي براي كمك‌هاي بشردوستانه از خارج از اين كشور نكرده است. دني باهار نتيجه مي‌گيرد كه در چنين شرايطي، تنها كاري كه از جامعه جهاني بر مي‌آيد، آماده كردن خود براي يك بحران تازه مهاجرت است. بايد برنامه‌اي براي ميزباني از تعداد بسيار زياد و بي‌سابقه‌اي از پناهجويان ونزوئلايي آماده كرد. كلمبيا در طول سال 2017 ميزبان بيش از 750 هزار نفر شهروند ونزوئلا بود كه به 2 ميليون پناه‌جوي ديگر كه از سال 2014 وارد خاك كشور همسايه شده‌ بودند، اضافه شوند. كلمبيا براي رسيدگي به مهاجران بعد از عبور از مرز، برنامه‌هاي جديدي تصويب كرده است، ولي در عين حال با توجه به افزايش حجم پناهجويان كلمبيا تلاش مي‌كند تا عبور و مرور مرزي با ونزوئلا را به‌شدت سخت‌تر از گذشته كند. ديگر كشورهاي همسايه هم واكنش‌هاي مختلفي به بحران پناهجويان ونزوئلا نشان داده‌اند، اما هيچ يك از اين كشورها هنوز براي راهكاري پايدار و جمعي ابتكاري ارايه نداده است. با توجه به افزايش احتمال سيل پناهندگان ونزوئلايي سازمان ملل متحد بايد پا پيش بگذارد و با همكاري سازمان كشورهاي امريكايي براي مقابله با بحران پناهجويان امريكاي جنوبي برنامه‌ريزي و توجه جامعه جهاني را به اين موضوع جلب كند. كريستالينا گئورگيوا، مديرعامل بانك جهاني به تازگي در سخنراني خود در موسسه بروكينگز پيشنهاد داده است كه كشورهايي كه خدمات عمومي در اختيار پناهجويان خارجي قرار مي‌دهند بايد از سوي جامعه جهاني حمايت مالي شوند. بسياري از پژوهش‌هاي انجام شده در سراسر جهان نشان مي‌دهد كه ميزباني از مهاجران مي‌تواند منافع منحصر به فرد و نتايج مثبتي براي كشورهاي ميزبان در بر داشته‌باشد. ونزوئلا در گذشته خود يكي از مثال‌هاي بارز اثر پذيرش مهاجران خارجي در رونق اقتصادي بود، اين كشور طي دهه‌هاي گذشته ميزبان ده‌ها هزار مهاجر از اروپا و امريكاي لاتين بوده است كه براي آينده‌اي بهتر به اين كشور مهاجرت مي‌كردند. اين پژوهشگر موسسه بروكينگز مي‌نويسد: پدربزرگ و مادربزرگ من خودشان نمونه‌هايي از مهاجران به ونزوئلا بودند كه با آغوش باز در اين كشور پذيرفته‌شدند. امروز وقت آن رسيده است كه ديگر كشورهاي جهان همان كاري را كه ونزوئلا براي آنان انجام داد، جبران بكنند.