پرواز تهران- ياسوج شركت آسمان ناتمام ماند
سقوط در ابهام
امين شول‌سيرجاني
سرما و سقوط ديروز كنار هم قرار گرفتند و بهمن‌ماهي تلخ را در تاريخ صنعت هوانوردي ايران ثبت كردند. هواپيماي مسافربري ATR72_212 هواپيمايي آسمان كه از تهران به مقصد ياسوج پرواز مي‌كرد ابتدا از صفحه رادار حذف شد و بعد از ساعتي خبرگزاري‌ها از سقوط اين هواپيما خبر دادند. خبر آمد كه هواپيما در كوه‌هاي پر از برف حوالي دنا سقوط كرده است. به جز صدور پيام‌هاي تسليت طبق روال هميشگي بروز حوادث، از همان ساعت‌هاي ابتدايي انتشار اين خبر شائبه‌هاي متعددي درباره دلايل اين حادثه در رسانه‌ها مطرح شده است. پرسش‌هايي كه يافتن پاسخ دقيق براي هر يك از آنها مي‌تواند رازهاي سقوط اين هواپيما را عيان كند. در ساعت‌هاي پر التهابي كه خانواده 60 مسافر و 6 نفر خدمه با چهره‌هاي غم زده در تهران و ياسوج در انتظار شنيدن خبري اميدوار‌كننده از نزديكان شان بودند؛ خبرها و اظهارنظرهاي ضد و نقيض درباره دلايل اين حادثه به سرعت در شبكه‌هاي مجازي دست به دست مي‌شد.
يك كارشناس صنعت هوانوردي كه نخواست نامش فاش شود درباره احتمالات مطرح‌شده گفت: «فرودگاه ياسوج مجهز به تجهيزات ناوبري پيشرفته نيست و دستگاه dme اين فرودگاه هم به دليل نبود موتوربرق خاموش بوده است.» به گفته اين كارشناس همچنين يكي ديگر از شائبه‌هاي مطرح درباره سقوط اين هواپيما به مساله شرايط آب و هوايي مربوط است: «هواپيما وقتي به نزديك ياسوج رسيده به دليل شرايط خاص هوايي تقاضاي بازگشت كرده است. معني اين درخواست اين است كه هواپيما احتمالا به اطلاعات لحظه‌اي آب و هوا در مقصد دسترسي نداشته است. در همين حال پيدا نشدن محل سقوط هواپيما يكي از اتفاقاتي بود كه ديروز و ديشب تيم‌هاي امدادي را با مشكلات عديده‌اي روبه رو كرده بود. خبرگزاري فارس درباره دلايل يافت نشدن لاشه هواپيما در ساعات اوليه از احتمال يك ضعف فني خبر داد. بر اساس اين گزارش هواپيماهاي مسافري داراي سيستمي به نام ELT هستند كه با ضربه فعال مي‌شود و موقعيت مكاني هواپيما را به ماهواره‌هاي امداد و نجات و حتي هواپيماهاي اطراف اعلام مي‌كند در حالي كه ظاهرا در ATR آسمان اين سيستم فعال نيست و به همين دليل يافتن لاشه هواپيما را با دشواري روبه‌رو كرده است. به گفته يكي از كارشناسان، هواپيماهاي مسافربري داراي سيستم ELT يا همان emergency locator transmitter است كه فرستنده‌اي است كه نقطه وقوع سانحه را مشخص مي‌كند و ماهواره‌هاي تجسس و نجات كه عمدتا فرانسوي هستند مي‌توانند موقعيت وقوع سانحه را دريافت و به عوامل تجسس و نجات اعلام كنند ولي ظاهرا هواپيمايي آسمان آبونمان اين سرويس را پرداخت نكرده و از اين سرويس بي‌بهره بوده است. از آنجا كه هواپيماي ATR جزو هواپيماهاي ايمن جهان به شمار مي‌رود طرح اين شائبه‌ها نوك پيكان اتهام را متوجه فرودگاه ياسوج كرد. اظهارات كارشناسان هوايي نشان مي‌دهد كه محل قرارگرفتن فرودگاه ياسوج به گونه‌اي است كه هر هواپيمايي توان فرود در باند آن را ندارد اما استاد خلبان «رضا مقدم» با تاييد دشوار بودن فرود در اين فرودگاه، در اين باره به اعتمادآنلاين گفت: «اين هواپيما براي اين دست پروازها كاملا مناسب بوده است چون اين نوع هواپيما قدرتي بالا و سرعتي پايين دارد.» او در جواب اينكه سن و كاركرد هواپيما چقدر در اين زمينه اهميت دارد توضيح داد: «تا جايي كه من پرسيده‌ام هواپيما توليد سال 1993 ميلادي است و براي اولين‌بار در سال 1995 ميلادي پرواز كرده است اما نكته‌اي كه بايد به آن توجه كنيم اين است كه سن هواپيما در هيچ جاي دنيا اهميت ندارد بلكه ميزان پرواز آن در وهله اول اهميت قرار دارد كه هواپيماي سقوط كرده از اين نظر هم شرايط مناسبي داشته است.» او در مورد انتقادهايي كه به وضعيت فرودگاه ياسوج مي‌شود هم گفت: «فرودگاه ياسوج واقعا فرودگاه سختي است يعني فرود در آن پيچيدگي‌هايي دارد اما فرودگاه‌هاي زيادي در دنيا و كشور خودمان اين شرايط را دارند مثلا فرودگاه خرم آباد به مراتب شرايط تيك‌آف و فرود سخت‌تري دارد. از همه اينها گذشته آنچه بايد به آن توجه كرد اين است كه با توجه به فاصله محل سقوط هواپيما با فرودگاه كه در 14 مايلي آن بوده، مي‌توان فهميد كه هواپيما هنوز وارد فاز فرود نشده بوده است.»
خلبان مقدم در نهايت تاكيد كرد: «با توجه به همه اين صحبت‌ها، لازم است كه تا زمان اظهارنظر كارشناسان فني درباره علت سقوط، از گمانه‌زني درباره آن خودداري شود چون هيچ پروازي با هيچ پرواز ديگري قابل مقايسه نيست و چندين عامل مختلف ممكن است موجب سقوط يك هواپيما شود.»
هيچ اتفاق غيرعادي نبوده
در همين حال و به گزارش خبرگزاري فارس «عليرضا رحيمي»، عضو كميسيون امنيت ملي مجلس يكي از مسوولاني بود كه به صراحت درباره شائبه‌هاي موجود اظهارنظر كرد. او بروز هرگونه اتفاق غيرعادي در جريان پرواز را رد كرد: «مكالمه خلبان با مراقبت را از اول پرواز به طور كامل گوش داديم هيچ نكته‌اي مبني بر اتفاق يا وضعيت غيرعادي در مكالمات وجود نداشت. خلبان قبراق و سرحال در وضعيت خوبي مكالماتش را با برج مراقبت اصفهان انجام داده بود و تحويل فرآيند ناوبري هوايي از برج مراقبت اصفهان به برج مراقبت فرودگاه ياسوج در مكالمات واضح است.» همچنين به گفته «صديف بدري»، سخنگوي كميسيون عمران مجلس خلبان هواپيماي ATR در آخرين مكالمه درخواست كاهش ارتفاع داده كه مورد موافقت مركز پرواز قرار گرفته است: «هواپيما در ارتفاع ۲۱ هزار پا پرواز مي‌كرد كه بعد از موافقت، اجازه كاهش ارتفاع تا ۱۷ هزار پا براي اين هواپيما صادر شده است.»
دشواري‌هاي امدادرساني
كوه‌هاي سپيد‌پوش منطقه و برودت هوا موجب شد تا گروه‌هاي امداد رساني و كوهنوردان نتوانند به راحتي به محل سقوط دست پيدا كنند. حتي طرح اين خبر كه تلفن‌همراه يكي از مسافران روشن بوده و محل سقوط هواپيما را از طريق رديابي آن ممكن است هم پس از ساعتي تكذيب شد.
محيط زيست سوگوار
در خبرهاي اوليه پس از سقوط هواپيما خبرهايي از حضور يك فعال شناخته‌شده محيط زيست در اين پرواز منتشر شد اما ساعتي بعد صدور پيام تسليت محمدرضا تابش، رييس كميسيون محيط‌زيست مجلس مبني بر درگذشت شماري از فعالان محيط‌زيست و منابع طبيعي نشان داد كه تعداد آنها بيشتر بوده است. او نوشته است: «حادثه تاسف‌بار سقوط هواپيما در مسير ياسوج كه منجر به جان باختن ده‌ها تن از سرنشينان و كادر هدايت‌كننده هواپيما شد و جمعي از اساتيد دانشگاه و متخصصان متعهد و از خود گذشته محيط زيست و منابع طبيعي كه در روزهاي اخير با حضور در مجلس شوراي اسلامي از تلاشگران اين عرصه و فعاليت‌هاي آنها مستندا دفاع كردند را به كام مرگ كشيد، موجب تاسف و تاثر فراوان شد.»
درحالي كه اعتمادآنلاين قربانيان محيط زيستي اين پرواز را 7نفر ذكر كرده بود شامگاه ديشب روابط عمومي سازمان حفاظت محيط زيست تاكيد كرد «بهنام برزگر» كه نامش در اين پرواز قيد شده بود اصلا درآن حضور نداشته است.
«محمد فهيمي»؛ كارشناس حيات وحش در NGO خزندگان پارس، يكي از قربانيان محيط‌زيستي است.
«علي فرزانه» از فعالان سازمان جنگلها و مراتع كشور، «محمد مهدي سميعي نصرآبادي» و «حميدرضا هداوند خاني» ازجمله همكاران سازمان جنگلها در اين حادثه بودند.