اقداماتي براي حل بحران يمن
كوروش احمدي
در حالي كه سه كشور اروپايي در مورد همكاري با امريكا براي رفع نگراني‌هاي هسته‌اي و غير‌هسته‌اي خود را متعهد كرده و مذاكراتي در قالب يك گروه كاري بين امريكا و سه كشور انگليس، فرانسه و آلمان در جريان است، گزارش‌هاي رسانه‌اي حاكي از شكل گرفتن رشته مذاكراتي بين ايران و چهار كشور اروپايي (انگليس، فرانسه، آلمان و ايتاليا) با هدف كمك به يافتن راهي مسالمت آميز براي حل بحران يمن است. بر پايه اين گزارش‌ها، نخستين دور اين مذاكرات در 28 بهمن و در حاشيه نشست امنيتي مونيخ انجام شد و طي آن صحبت از ادامه اين مذاكرات در رم به ميان آمد. اگر چه طرف اروپايي مايل است اين مذاكرات در آينده به ديگر موضوعات منطقه‌اي نيز تعميم يابد، اما ايران ظاهرا هنوز با فرا رفتن از موضوع يمن موافقت نكرده است. رسانه‌هاي غربي مدعي‌اند كه قرار اين مذاكرات درجريان ملاقات وزراي خارجه اروپايي با دكتر ظريف در 21 دي در بروكسل گذاشته شده بود.
در اين دوره، چند تحول دلگرم‌كننده ديگر در اين رابطه را نيز شاهد بوده‌ايم: نخستين تحول تغيير نماينده پيشين دبيركل سازمان ملل در امور يمن و جايگزيني يك غيرعرب به جاي او است. حوثي‌ها از عملكرد شيخ احمد، نماينده سابق دبيركل، بسيار ناخشنود بودند و او را متهم مي‌كردند كه بطور كامل با عربستان هماهنگ است. اكنون يك ميانجي غيرعرب مي‌تواند امكان دهد كه حداقل سوءظن‌هاي قومي و تاريخي از سر راه برداشته شود و تحرك جديدي در مذاكرات حاصل شود.
تحول دوم اينكه به گزارش شرق الاوسط، حوثي‌ها كه با وجود قرار قبلي حاضر به ملاقات با شيخ احمد در مسقط در اوائل ژانويه نشده بودند، با ارسال نامه‌اي به دبيركل سازمان ملل آمادگي خود براي ملاقات با نماينده جديد و همكاري با او را اعلام كرده‌اند. آزادي يك تبعه امريكا در عمان در 25 ژانويه توسط حوثي‌ها و ارايه يك طرح 6 ماده‌اي در 21 فوريه توسط رهبري حوثي‌ها به سازمان ملل براي حل سياسي بحران و نيز مهم سفر عبدالسلام، سخنگوي حوثي‌ها به تهران و ديدار او با دكتر ظريف از ديگر تحولات است. هر چند جزيياتي از مذاكرات او در تهران اعلام نشد و مثل هميشه به ذكر كليات بسنده شد، اما انجام اين سفر در چنين شرايطي مي‌تواند در راستاي تحرك بسيار مفيد وزارت خارجه ايران براي كمك به حل يا تخفيف بحران يمن باشد.
در ميان اين تحولات مثبت و دلگرم‌كننده، اقدام تعجب‌آور انگليس و ديگر اعضاي اروپايي شوراي امنيت در درج برخي مفاد ضد ايراني در قطعنامه‌اي در مورد يمن را بايد تحولي منفي به شمار آورد كه لطماتي را موجب شده است. اين در حالي است كه انگليس كاملا بخش‌هايي از گزارش پانل كارشناسي سازمان ملل در مورد يمن را كه به شكل مستند از جنايات ائتلاف تحت هدايت عربستان پرده برداشته بود، ناديده گرفت و در پيش‌نويس ارايه شده، هيچ اشاره‌اي به آن نكرد. اگر چه اين اقدام انگليس كه در پي برنامه‌ريزي‌هاي چند ماهه امريكا صورت گرفت، با وتوي روسيه به جايي نرسيد، اما موجب شكل‌گيري ذهنيتي منفي در مقامات ايراني شده و مي‌تواند روند مثبت همكاري بين ايران و اروپا را خدشه‌دار كند. اگرچه با توجه به اين اقدام اروپايي‌ها تكليف مذاكرات رم روشن نيست اما اميد است كه با دخالت مقامات اتحاديه اروپا، انگليس و فرانسه با انجام اقداماتي مثبت بتوانند بي‌اعتماد ايجاد شده را برطرف كنند و به اين ترتيب، امكان ادامه مذاكرات در مورد بحران يمن و شايد برخي بحران‌هاي منطقه‌اي ديگر فراهم شود.
نگارنده طي مقاله‌اي در «اعتماد» در 19 بهمن، تحت عنوان «به حل بحران يمن كمك كنيم»، ضمن اشاره به فرصت مناسبي كه در حال شكل‌گيري است، تاكيد كرد كه بحران غيرانساني عميقي كه ميليون‌ها يمني را در معرض تهديد و نابودي قرار داده، بايد اولين و مهم‌ترين انگيزه براي تشويق همه طرف‌ها به تلاش براي حل بحران از راه‌هاي مسالمت‌آميز باشد و ايران در موقعيتي قرار دارد كه مي‌تواند كمك زيادي به تحقق اين امر كند. علاوه بر اين موضوع كه بايد در راس اولويت‌هاي ايران باشد، از اثرات مثبت هر گونه كمكي در اين رابطه بر ديگر مسائلي كه بين ايران و غرب وجود دارد نيز نبايد غافل بود. در شرايطي كه اروپاييان همچنان مصر به حفظ برجام و منعطف در همراهي با ترامپ راجع به برخي ديگر موضوعات مانند مسائل منطقه‌اي و موشكي هستند، حضور فعال ايران در هر مذاكره‌اي ضروري است. كمك موثر ايران در حل هر بحراني در منطقه مي‌تواند به تقويت موضع كشورهاي اروپايي حامي برجام در برابر ماجراجويي‌هاي بسيار خطرناك ترامپ كمك كند. ديپلمات سابق