پاس گل ترامپ به پكن
سيد جلال ساداتيان
به‌رغم تلاش‌هاي ايالات متحده امريكا براي جلوگيري از توسعه توانايي‌هاي اقتصادي چين، اين كشور به سرعت در حال تبديل شدن به اقتصاد اول جهان است و سياست‌هاي دولت دونالد ترامپ به جاي اينكه جلوي اين روند را بگيرد، با سياست‌هاي سردرگم و اشتباه، باعث تسريع اين رويه شده است. اقدامات اخير امريكا براي تحريم و تهديد پكن، بيش از هرچيز تصميم‌هايي شتاب‌زده براي جبران شكست‌هاي سياست خارجي ترامپ براي مهار نفوذ و رشد قدرت چين هستند. دونالد ترامپ رييس‌جمهور امريكا، تاكنون با عملكردهاي خود در سياست خارجي، همه معادلات حاكم بر نظام بين‌الملل را به هم ريخته است اما بر خلاف تصور او اين تحول به جاي اينكه به نفع امريكا تمام شود، به ضرر اين كشور تمام شده است. به‌رغم اينكه برخي معتقدند سياستگذاري‌هاي استراتژيك توسط گروه‌هايي مستقل از اشخاص طراحي و اجرا مي‌شود به نظر مي‌رسد كه سيستم رياستي در امريكا اين روزها فقط به دست يك نفر اداره مي‌شود، فردي كه فقط سابقه بيزينس دارد و فقط سبك خاصي از تجارت را بلد است. رويكردهاي شخصي دونالد ترامپ در سياست خارجي، به رغم شعار «نخست امريكا»، تاكنون باعث آسيب جدي به استراتژي كلي اين كشور براي باقي ماندن به عنوان قدرت اول جهان در درازمدت شده است. ايالات متحده امريكا بعد از جنگ جهاني دوم رسما وارد جامعه جهاني شده بود، تعهدات متعددي را قبول كرده بود و در مفهوم دهكده جهاني جايگاه كدخداي اين دهكده را پذيرفته بود. اما به تدريج، با افزايش تعهدات و هزينه‌هاي حضور بين‌المللي امريكا، به اسم حفظ منافع مردم امريكا دولت امريكا به فكر كاهش تعهدات بين‌المللي و ترك ميدان از درگيري‌هايي شد كه براي اين كشور هزينه داشت. كاهش حضور بين‌المللي امريكا، مجالي را براي چين ايجاد كرد تا نفوذ خود را در جهان گسترش دهد.
پكن برنامه داشت تا اين كشور را تا سال 2025 به اقتصاد اول جهان تبديل كند. اما سياست‌هاي نادرست و ندانم‌كاري‌هاي دونالد ترامپ باعث شد تا اين فرصت را براي چين ايجاد كند تا زودتر به هدف نزديك شود.
در دوره باراك اوباما، دولت امريكا تهديد از دست دادن مقام ابرقدرتي را بهتر درك و سياست جامع‌تري براي رقابت با چين تدوين كرده بود. در نتيجه سياست دولت پيشين امريكا اين بود كه درگيري‌هاي خود در خاورميانه را هر چه زودتر به پايان برساند و نيروهاي خود را در افغانستان به حداقل كاهش دهد و توان خود را به شرق دور منتقل كند تا بتواند رقابت جدي‌تري با چين داشته باشد و قدرت چين را مهار كند. اما وقتي ترامپ روي كار آمد، دچار بدفهمي از استراتژي امريكا در خاورميانه شد. او به‌رغم ادعايش مبني بر خروج نيروهاي امريكايي از درگيري‌هاي منطقه خاورميانه، با تصميم‌هاي غلط باعث فرورفتن بيشتر امريكا در باتلاق جنگ‌هاي بي‌پايان شد و با تصميم‌گيري‌هاي هيجاني از جمله تصميم به واگذاري بلندي‌هاي جولان به رژيم صهيونيستي، باعث شد تا گرفتاري امريكا در خاورميانه بيش از پيش شود و فرصت براي انتقال قدرت به شرق از دست برود. اين تاخير در اجراي سياست‌هاي كلي امريكا براي مهار چين، باعث شد تا دولت امريكا به شدت در برنامه‌هاي خود عقب بيفتد و فرصت مناسبي براي توسعه چين ايجاد كند.
ترامپ در تلاش براي جبران عقب‌افتادگي‌هايش در استراتژي مهار چين تلاش كرد با اقداماتي مانند جنگ تجاري و وضع تعرفه‌هاي تجاري، چين را تهديد كند اما چيني‌ها با اقدام متقابل و ايستادگي در مقابل تهديدهاي امريكا، اين سياست را پاسخ دادند. ترامپ از سوي ديگر قصد داشت يكي از اهرم‌هاي مهم سياست خارجي چين، يعني كره شمالي را خنثي بكند. اما در كنترل كره شمالي هم موفق عمل نكرد و برخلاف انتظارش به سادگي موفق نشد سر كيم جونگ اون را كلاه بگذارد و او را وادار به معامله‌اي كند.
در برابر سياست شكست‌خورده ترامپ، شي جين‌پينگ، رييس‌جمهور چين استراتژي توسعه نفوذ خود را موفق‌تر پيش برد. چين در راستاي اجراي ابتكار يك كمربند يك راه، چند خط زميني و دريايي را به عنوان جاده ابريشم مدرن توسعه داد و توانست نفوذ خود را در مناطق مختلف دنيا توسعه دهد. اين سياست چيني‌ها جواب داده است و راه تضمين بازارهاي بين‌المللي براي رشد و توسعه نفوذ چين را هموار كرده است.
يك مثال بارز از موفقيت چين در رقابت با امريكا، در شيوع جهاني كرونا قابل لمس بود. در حالي كه چيني‌ها بعد از اولين نشانه‌هاي شيوع اين بيماري با قدرت توانستند استان ووهان را قرنطينه كنند و جلوي فراگير شدن آن را در كشورشان بگيرند، دولت امريكا با سياست كج‌دار و مريز و به قول معروف «بي‌خيالي طي كردن» باعث شد تا اين بيماري سراسر امريكا را درگير خود كند. در حالي كه شي جين‌پينگ، با حضور در استان ووهان جشن كنترل بيماري كوويد19 را برگزار مي‌كرد، دونالد ترامپ روز به روز محبوبيتش را به دليل سوءمديريت در بحران كرونا از دست مي‌داد. كرونا به تنهايي به عاملي تبديل شده است كه امريكا را به شكل چشمگيري در رقابت اقتصادي با چين دچار مشكل كند. اين بيماري ميليون‌ها بيكار را به صف بيكاران امريكا اضافه كرده و باعث ركود اقتصادي گسترده در امريكا شده است. علاوه بر كوويد19 تنش‌هاي نژادي و اجتماعي در امريكا در آستانه انتخابات رياست‌جمهوري، دونالد ترامپ را به شدت مشغول مسائل داخلي كرده است و باعث شده تا او از رسيدگي به مسائل سياست خارجي بازبماند.
دولت ايالت متحده امريكا هنوز قدرتمند است، قدرت اول اقتصادي و نظامي اول جهان است. اما در سال‌هاي اخير تمام اين قدرت فقط در اختيار اجراي اميال و سياست‌هاي شخصي يك فرد قرار گرفته و سوءمديريت اين فرد باعث شده است تا اين جايگاه امريكا مورد تهديد جدي قرار گيرد. دونالد ترامپ هدف خود را شكست چين و بازگشت عظمت امريكا توصيف كرده بود، اما حالا به نظر مي‌رسد كه سياست غلط و سردرگم او باعث شكست امريكا و واگذاري عظمت به چين شده باشد و آنچه اين روزها از سوي دولت او به عنوان اقدامات تنبيهي و تحريمي انجام مي‌شود، واكنش‌هايي شتاب‌زده و فاقد انسجام براي جبران سه سال و نيم سياست‌هاي بي‌نتيجه و عقب افتادن در رقابت با چين است.